.jpg "آشنایی با مؤسسه «وقف دراسات العلوم الاسلامیة»")
مقدمه:
«وقف دراسات العلوم الاسلامیة» مؤسسهای وقفی است که در دیار لائیکزده! ترکیه، مطالعات علمـی قابل توجهـی را در زمینه علوم و فرهنگ اسلامی سامان داده است.
این مقاله گزارش کوتاهی است که هر چند کارهای سالهای اخیرِ مؤسسه یادشده را در بر ندارد، اما از لحاظ آشنایی با گوشهای از فعالیتهای وقفی در کشورهای دیگر سودمند است.
نقش فعّالی که اوقاف از همان آغاز عصر رسول خدا، صلیاللّه علیه و آله و سلم، تا کنون در قیام به جنبشهای علمی و پرورش دانشمندان به عهده داشته بر همگان روشن است. و نیز میدانیم اهمّ جنبشها و فعالیتهای علمی در دوره حکومت عثمانیها از سوی اوقاف سازماندهی می شد.
در دوران معاصر، وظیفه اوقاف در کشورهای غربی پیشبرد تحقیقات علمی و خدمت به آن است. بیتحرکی و رکود علمی که جهان اسلام را از دیرباز در بر گرفته است، موجب گشت که ممالک اسلامی در عرصه های اقتصادی و سیاسی و فنی دچار عقبافتادگی شوند؛ و مآلاً همین امر به انحطاط فکری مسلمین منجر شد.
چنین انحطاطی مسلمین را ناگزیر ساخت که از چندین قرن پیش، خود را به دشمنان اسلام در جهان غرب نزدیک سازند تا جایی که این عقیده در آنها پدید آید که رهایی از این مشکل و عقبافتادگی فقط از راه تقلید و تأیید غرب امکانپذیر است.
بدین طریق فرصتی برای بیگانگان فراهم آمد تا به ویرانگری همه آثار و تعالیمی که میراث دینی و ملی ما بر آنها مبتنی است دست یازند؛ و در کنار آن ثروتهای مادی ما را با بهانه استعمار [که به واقع میتوان عنوان «استدمار» را درباره آن به کار برد] به یغما برند.
با کمال تأسف باید خاطر نشان کرد که ما مسلمین برای جلب رضای جهان غرب در صدد انکار خویشتن برآمده و به مفاهیم و باورهایی نادرست روی آوردیم که فضای تیره و تاریک حاکم را وسعت بخشید.
و کوچ به سوی کشورهای بیگانه، حتی برای فراگرفتن مبانی و اصول دین اسلامی خودمان، رو به رونق و رواج نهاد. از نیمه دوم قرن بیستم میلادی چهره حقیقی غرب ـ غربی که ما آن را دوست خود می پنداشتیم ـ با نوشته های تهاجمی و کینه توزانه شان نسبت به دین اسلام و کاشتن بذرهای فساد در عقول و افکار جوانانمان روشن گشت.
مسلمین در تمام عرصه گیتی درصدد تجمع و همبستگی و توحید صفوف خود بر آمدند. بنابراین باید بحثها و کاوشهای علمی هسته اولیه جنبشهایِ آتی علمیِ اسلامی قرار گیرد.
نباید فراموش کنیم که این بیداری و هشیاری که پس از مدتها عقب افتادگی علمی جوامع اسلامی هماکنون چهره گشوده است، سزاوار بیمهری نیست و نباید از کنار آن بیاعتنا بگذریم؛ چرا که این عقبافتادگی را باید نتیجه بیتوجهی و غفلت جهان اسلام بدانیم.
باید خدای را سپاس گفت که اهمیت این بیداری و ضرورت تحرک در سراسر جهان اسلام، کاملاً آشکار گشته است. جنبشهای علمی و دینی با هدف بیداری امت اسلامی و تربیت نسل شایسته و پیشرفته آغاز شده است.
در کنار این بیدارگری فراگیر که سرورآفرین است مسأله ضروری و مهمی نظر ما را به خود معطوف میدارد که خلأ آن را احساس کرده و باید درصدد جبران آن برآییم؛ و آن تربیت دانشمندان روشنفکر و لایق و شایسته و کارآمد برای آینده است.
علما و دانشمندانی که علاقهم ندیم در سطحی عالی پاسخگوی نیازهای جوامع اسلامی در عصر حاضر و نیز در آینده باشند باید از میان جوانان مسلمانی انتخاب شوند که در مراکز تربیت دینی پرورش مییابند، لذا لازم است که در جست و جوی چنین افرادی برآمده و ازآنان دعوت بهعمل آید وبهترین امکانات به منظور ایجاد آمادگی ومطابق شایستگیشان برای آنان فراهم شود.
«وقف دراسات العلوم الاسلامیة» برای تحقق بخشیدن به این اهداف و فراهم آوردن این امکانات تأسیس شد و عمده کوششهای ما در جهت عملی کردن این هدف مصروف میگردد. اطمینان داریم که در آینده نزدیک به هدف مطلوب دست خواهیم یافت،
به این امید که فعالیتهای مذکور در این گفتار برای اقناع مطالعهکنندگان در مورد تحقق پارهای از اهدافمان بسنده باشد.
«وقف دراسات العلوم الاسلامیة» گامی است که به عنایت الهی، به منظور ایجاد کارآیی و روشنگری دانشمندان و متفکران و پژوهشگران و فراهم آوردن وسایل کار، و بویژه مطالعات علمی ضروری در عرصههای دینی و اسلامی برداشته شده است. یادآور میشویم که این مؤسسه، امانت و هدیهای است به ملت مسلمان ترک.
2. تربیت علما و دانشمندان محقق؛
3. تشکیل کنفرانسها و سمینارهای علمی، در فرصتهای مناسب به منظور بهرهگیری از اطلاعات و تجربیات علمی دانشمندان دیگر؛
4. گسیل داشتن دانشمندان ترک برای بحث و گفتگوی علمی اسلامی به خارج از ترکیه؛
5. برقرار کردن روابط و مناسبات با انجمنها و مؤسسات علمی بیگانه که به این دست مطالعات علمی و شرکت در سمینارها و کنفرانسهای علمی کشورهای دیگر اهتمام دارند و نیز فرستادن نمایندگانی به منظور شرکت در اینگونه مجامع؛
6. تشکیل کتابخانههای ویژه تا مطالعهکنندگان و محققانی که در اینگونه موضوعات تحقیق میکنند از آن استفاده نمایند؛
7. کمکرسانی به محققان از رهگذر معرفی همکاران در مواقع ضروری؛
8. تحقیق در علوم قرآنی و حدیث نبوی به منظور زدودن شوائبی که در خلال عصرهای مختلف به تعالیم اسلامی راه یافته و نیز مطالعات و بررسیهایی در این عرصه بر حسب تاریخ تألیف آثار و ارزیابی آنها تا آن دسته از آثاری که شایسته به نظر میرسد به زبان ترکی برگردان شده و منتشر گردد؛
9. خاطرنشان ساختن مقام و منزلت علمای اسلام و نقشی که آنان در برافراشتن ارکان تمدن جدید و تطور آن به عهده دارند.
این ساختمان، پنج طبقه و یک زیرزمین دارد که طبقه همکف و زیرزمین ویژه فعالیتهای مربوط به انتشارات و فروش مطبوعات این بنیاد است. طبقه دوم، محل تالار کنفرانسهاست. طبقه سوم، مرکز اداری وقف دراسات میباشد.
کتابخانه در طبقه چهارم قرار دارد. طبقه پنجم نیز برای تالار سمینارهای علمی در نظر گرفته شده است. تجهیز این ساختمان مطابق احتیاجات روز انجام گرفته است.
الف. هیأت مؤسس؛
ب. هیأت اجرایی و تولیت؛
ج. هیأت نظارت و بازرسی.
هیأت طراحی و برنامه ریزی
این هیأت تمام انواع فعالیتهای علمی را طراحی کرده و برنامههای مربوط به آن را فراهم میکند و آن را برای اخذ موافقت و تأیید به هیأت اجرائی عرضه مینماید و آنچه را از نظر هیأت اجرائی مناسب به نظر میرسد تکمیل مینماید.
فعالیتهای هیأت علمی
این هیأت در هر ماه گرد هم میآیند و مسائل عرضهشده در امور دینی و اجتماعی و اقتصادی مردم را مورد بحث و بررسی قرار میدهند.
فعالیت های هیأت بحث های فقهی و اقتصادی
این هیأت متشکل از علمای فقه و اقتصاد است و در جهت تبیین دیدگاه اسلام در مسائل جدید مرتبط با حقوق اسلامی و اقتصادی کار میکند.
در سال 1970م مؤسسه مذکور مصمم گشت اجتماعاتی را درباره این موضوعات تشکیل دهد:
1. پیشگیری از امراض و روش تغذیه؛
2. آنچه باید در خانه و خانواده مسلمان رعایت شود؛
3. حقالعمل و دستمزد زن از نظر اسلام؛
4. رابطه علم و معرفت و اسلام.
به همین جهت بخش ویژهای را برای سازماندهی فعالیتهای بینالمللی از طریق تعاون با مؤسسات یادشده ـ از قبیل کنگره و سمینار ـ بخصوص در عرصه علوم اسلامی و مبادله کارشناسان و اطلاعات و معلومات و مراجع و منشورات، اختصاص داده است.
1. حلقات مذاکره تفسیر: دکتر علی اوزک، استاد تفسیر و زبان و ادبیات عرب دانشکده الهیات این جلسات را اداره میکند. متن اصلی و محور بحث تفسیر در این حلقهالکشاف زمخشری است؛
2. حلقات بحث مربوط به قرآن کریم: این حلقات و نشستها را استاد بکـر صداق اداره میکنـد، و محـور گفتگوها در این حلقات، کاوش در موضوعات قرآن کریم است؛
3. حلقات حدیث نبوی: این جلسات را دکتر راشد کوچک اداره میکند. ایشان برای بحث درباره احادیث نبوی کتابهای حدیثی مناسبی را انتخاب میکنند؛
4. حلقات مربوط به روش تحقیق و پژوهش علمی: اداره این حلقات بر عهده دکتر صالح طوغ قرار دارد. در این نشستها، اسلوبها و روشهای بحث و تحقیقات علمی نقد و بررسی میشود؛
5. حلقات فقه: دکتر عبدالعزیز بایندر اداره این جلسات را به عهده دارد و طی آن موضوعاتی را برای بحث و بررسی مطرح میکند؛
6. حلقات زبان و ادبیات عرب: اداره این حلقات بر عهده دکتر خالد روالسر است.
همچنین راجع به مراحلی که زبان عربی آنها را طی کرده ـ از قبیل پیدایش صرف و نحو و بلاغت ـ بررسیهای دقیقی صورت پذیرفته و نوآوریهایی که مکتبهای بصره و کوفه و اندلس و مصر برای این زبان به ارمغان آوردهاند ارائه شده است.
در این کتاب بخشی به اوضاع کلی اسلام در قرن هشتم هجری و فعالیتهای علمی در این عصر و بویژه کارهایی که در عرصه ادبیات عرب انجام گرفته، اختصاص یافته است.
همچنین، در جهت ثبت و ضبط و گزارش آثار سید شریف جرجانی ـ در خلال گفتگو راجع به زندگانی وی ـ و معرفی شخصیت علمی و کوششهای وی در تحقیقات علمی و ارزش کارهای او در زمینه زبان و ادبیات عرب مطالب سودمند و جالبی در این کتاب آمده است.
آیا فروش قسطی جایز است؟ در این کتاب که محصول حلقه اجتماعات علمی در بحث و بررسیهاست دو گونه تحقیق به عمل آمده که درباره موضوع تفاوت مدت در کار خرید و فروش قسطی و نیز درباره نسبت سود در خرید و فروش است.
از نظر حقوق اسلامی مطالعاتی در این کتاب صورت پذیرفته است و مناقشات و نقد و بررسیهای مربوط به این دو بحث در آن منعکس شده است.
در پایان چاپ دوم این کتاب پارهای مطالب فشرده افزوده شده تا عده بیشتری از آن بهره جویند.
این موضوعات زمینه بحث کتاب دوم حلقه گردهماییهای علمی است، این کتاب مرجع و مأخذ برای کسانی است که پیرامون این موضوع تحقیق و پژوهش می کنند.
اهمیت و ارزش نیروی انسانی در نهضت اقتصادی چیست؟ روند تاریخی نهضت اقتصادی ترکیه چگونه است؟ نهضت چیست؟ پیشرفت چیست؟ از بعد اقتصاد اسلامی، این نهضت و خیزش اقتصادی چگونه باید باشد؟
در این کار و کوششی که محصول آن کتاب سوم حلقه گردهماییهای علمی است، موضوع نهضت از بعد اقتصادی، اجتماعی، تاریخی، فلسفی و اسلامی مورد تحقیق قرار گرفته و درباره نتایج آن نقد و بررسیهای لازم صورت پذیرفته است. این کتاب برای کسانی که درباره نهضت اقتصادی ترکیه تحقیق و تفحص میکنند میتواند راهنمای مناسبی باشد.
(اعم از مسکوکات طلا و نقره و سکههای کاغذی یا اسکناس) از نظر قانون اسلام؛ کارسازی پول در اسلام و تحریم ربا؛ سود و بهره در اسلام و سازمانها و تشکیلات دیگر؛
مفهوم سود و فایده و عناصر آن در اسلام؛ سود و بهره در مبادله اسکناس و مسکوکات فلزی؛ رابطه پول و وام و سود و بهره و تورم اقتصادی از نظر اسلام؛ مسائل بانکها و سود و بهره و وام در زمان معاصر و بحث و کاوش درباره بانکداری اسلامی از جمله مواردی است .
که در کتاب چهارم آمده است و نتیجه حلقات اجتماعات علمی است. این کتاب میتواند مرجع و مأخذ دانشمندانی باشد که علاقهمند به پژوهش در مورد موضوع پول و بهره و سود مربوط به آن هستند.
در این کوشش تحقیقاتی، موضوعات معرفت و علم در اسلام از نظر علمی و فلسفی و اسلامی بررسی و نقدهای لازم در نتایج به دست آمده ارائه شده است. این نقد و بررسی علمی، دیدگاههای جدیدی را به عرصه علم و معرفت پیشکش میکند.
و هدف ما در این کوشش علمی این است که نظرها را به ضرورت نگاهبانی از این امانت معطوف سازیم. این هدف از رهگذر ایجاد روح محبت و احترام در آنها، غرس نهال علم و عرفان در اندیشه شان، کوشش در جهت پیروزی و کامیابی مادی و معنوی آنها،
صیانت و محافظت آنها از یورش امواج زیان بخش، تربیت و پرورش در پرتو دین و فرهنگ ملی، سوق دادن آنها به اعمال شایسته، اهتمام و توجه به مشکلات آنها و ارائه راهحلهای مطلوب برای این مشکلات تحقق می پذیرد.
اجرای قانون زکات در عصر سعادت، وضع و تعیین مقدار زکات برای معادن گرانقیمت، و تعیین مقدار آن در بخش تجاری و زراعی و معادن و نفت و کارگاههای صنعتی مباحثی است که در این کتاب گردآوری شده است. سعی بر آن است که راه اجرای زکات در یک جامعه مطلوب به همراه اطلاعاتی از ناحیه محققان ترکیه راجع به مقرر کردن زکات در این کشور ارائه شود.
با استمداد از آیات قرآن کریم و روایات همسران و نیز احادیث اصحاب آن حضرت گزارش شده است. امید است این کتاب بتواند نیازهای کسانی را که علاقهمندند آن حضرت را در ابعاد مختلف زندگانی او بشناسند پاسخگو باشد.
2. حیات علمی در اسلام و بنیادهای اقتصادی؛
3. معماری بنای خانواده؛
4. اوقات عبادت در اسلام؛
5. پیوند اندام انسانها به یکدیگر از نظر اسلام؛
6. طب نبوی؛
7. نماز جمعه در دارالحرب؛
8. مشکلات اجتماعی مربوط به مؤسسه و بنیاد زکات؛
9. مسائـل اقتصادی و فرهنـگی در سرزمینهای اسلامی؛
10. منابع و آبشخورهای قرض و وام در اسلام و در جهان معاصر؛
11. کار اداری و تجاری در اسلام؛
12. مشکلات شهر و محیط از نظر اسلام؛
13. عوامل تخلفات اداری در سرزمینهای اسلامی؛
14. ادب اسلامی؛
15. معماری مساجد و کاربرد آن.
منبع:
میراث جاویدان
نویسنده: سید محمد باقر حجتی
این مقاله در تاریخ 1402/11/04 بروز رسانی شده است
این مقاله گزارش کوتاهی است که هر چند کارهای سالهای اخیرِ مؤسسه یادشده را در بر ندارد، اما از لحاظ آشنایی با گوشهای از فعالیتهای وقفی در کشورهای دیگر سودمند است.
نقش فعّالی که اوقاف از همان آغاز عصر رسول خدا، صلیاللّه علیه و آله و سلم، تا کنون در قیام به جنبشهای علمی و پرورش دانشمندان به عهده داشته بر همگان روشن است. و نیز میدانیم اهمّ جنبشها و فعالیتهای علمی در دوره حکومت عثمانیها از سوی اوقاف سازماندهی می شد.
در دوران معاصر، وظیفه اوقاف در کشورهای غربی پیشبرد تحقیقات علمی و خدمت به آن است. بیتحرکی و رکود علمی که جهان اسلام را از دیرباز در بر گرفته است، موجب گشت که ممالک اسلامی در عرصه های اقتصادی و سیاسی و فنی دچار عقبافتادگی شوند؛ و مآلاً همین امر به انحطاط فکری مسلمین منجر شد.
چنین انحطاطی مسلمین را ناگزیر ساخت که از چندین قرن پیش، خود را به دشمنان اسلام در جهان غرب نزدیک سازند تا جایی که این عقیده در آنها پدید آید که رهایی از این مشکل و عقبافتادگی فقط از راه تقلید و تأیید غرب امکانپذیر است.
بدین طریق فرصتی برای بیگانگان فراهم آمد تا به ویرانگری همه آثار و تعالیمی که میراث دینی و ملی ما بر آنها مبتنی است دست یازند؛ و در کنار آن ثروتهای مادی ما را با بهانه استعمار [که به واقع میتوان عنوان «استدمار» را درباره آن به کار برد] به یغما برند.
با کمال تأسف باید خاطر نشان کرد که ما مسلمین برای جلب رضای جهان غرب در صدد انکار خویشتن برآمده و به مفاهیم و باورهایی نادرست روی آوردیم که فضای تیره و تاریک حاکم را وسعت بخشید.
و کوچ به سوی کشورهای بیگانه، حتی برای فراگرفتن مبانی و اصول دین اسلامی خودمان، رو به رونق و رواج نهاد. از نیمه دوم قرن بیستم میلادی چهره حقیقی غرب ـ غربی که ما آن را دوست خود می پنداشتیم ـ با نوشته های تهاجمی و کینه توزانه شان نسبت به دین اسلام و کاشتن بذرهای فساد در عقول و افکار جوانانمان روشن گشت.
مسلمین در تمام عرصه گیتی درصدد تجمع و همبستگی و توحید صفوف خود بر آمدند. بنابراین باید بحثها و کاوشهای علمی هسته اولیه جنبشهایِ آتی علمیِ اسلامی قرار گیرد.
نباید فراموش کنیم که این بیداری و هشیاری که پس از مدتها عقب افتادگی علمی جوامع اسلامی هماکنون چهره گشوده است، سزاوار بیمهری نیست و نباید از کنار آن بیاعتنا بگذریم؛ چرا که این عقبافتادگی را باید نتیجه بیتوجهی و غفلت جهان اسلام بدانیم.
باید خدای را سپاس گفت که اهمیت این بیداری و ضرورت تحرک در سراسر جهان اسلام، کاملاً آشکار گشته است. جنبشهای علمی و دینی با هدف بیداری امت اسلامی و تربیت نسل شایسته و پیشرفته آغاز شده است.
در کنار این بیدارگری فراگیر که سرورآفرین است مسأله ضروری و مهمی نظر ما را به خود معطوف میدارد که خلأ آن را احساس کرده و باید درصدد جبران آن برآییم؛ و آن تربیت دانشمندان روشنفکر و لایق و شایسته و کارآمد برای آینده است.
علما و دانشمندانی که علاقهم ندیم در سطحی عالی پاسخگوی نیازهای جوامع اسلامی در عصر حاضر و نیز در آینده باشند باید از میان جوانان مسلمانی انتخاب شوند که در مراکز تربیت دینی پرورش مییابند، لذا لازم است که در جست و جوی چنین افرادی برآمده و ازآنان دعوت بهعمل آید وبهترین امکانات به منظور ایجاد آمادگی ومطابق شایستگیشان برای آنان فراهم شود.
«وقف دراسات العلوم الاسلامیة» برای تحقق بخشیدن به این اهداف و فراهم آوردن این امکانات تأسیس شد و عمده کوششهای ما در جهت عملی کردن این هدف مصروف میگردد. اطمینان داریم که در آینده نزدیک به هدف مطلوب دست خواهیم یافت،
به این امید که فعالیتهای مذکور در این گفتار برای اقناع مطالعهکنندگان در مورد تحقق پارهای از اهدافمان بسنده باشد.
«وقف دراسات العلوم الاسلامیة» گامی است که به عنایت الهی، به منظور ایجاد کارآیی و روشنگری دانشمندان و متفکران و پژوهشگران و فراهم آوردن وسایل کار، و بویژه مطالعات علمی ضروری در عرصههای دینی و اسلامی برداشته شده است. یادآور میشویم که این مؤسسه، امانت و هدیهای است به ملت مسلمان ترک.
اهداف «وقف دراسات العلوم الاسلامیة»
1. بحث و تحقیق و مطالعه در همه عرصههای علوم اسلامی؛2. تربیت علما و دانشمندان محقق؛
3. تشکیل کنفرانسها و سمینارهای علمی، در فرصتهای مناسب به منظور بهرهگیری از اطلاعات و تجربیات علمی دانشمندان دیگر؛
4. گسیل داشتن دانشمندان ترک برای بحث و گفتگوی علمی اسلامی به خارج از ترکیه؛
5. برقرار کردن روابط و مناسبات با انجمنها و مؤسسات علمی بیگانه که به این دست مطالعات علمی و شرکت در سمینارها و کنفرانسهای علمی کشورهای دیگر اهتمام دارند و نیز فرستادن نمایندگانی به منظور شرکت در اینگونه مجامع؛
6. تشکیل کتابخانههای ویژه تا مطالعهکنندگان و محققانی که در اینگونه موضوعات تحقیق میکنند از آن استفاده نمایند؛
7. کمکرسانی به محققان از رهگذر معرفی همکاران در مواقع ضروری؛
8. تحقیق در علوم قرآنی و حدیث نبوی به منظور زدودن شوائبی که در خلال عصرهای مختلف به تعالیم اسلامی راه یافته و نیز مطالعات و بررسیهایی در این عرصه بر حسب تاریخ تألیف آثار و ارزیابی آنها تا آن دسته از آثاری که شایسته به نظر میرسد به زبان ترکی برگردان شده و منتشر گردد؛
9. خاطرنشان ساختن مقام و منزلت علمای اسلام و نقشی که آنان در برافراشتن ارکان تمدن جدید و تطور آن به عهده دارند.
مرکز «وقف دراسات العلوم الاسلامیة»
این بنیاد در سال 1985م ساختمانی خرید تا به صورت مرکز فعالیت آن درآید.این ساختمان، پنج طبقه و یک زیرزمین دارد که طبقه همکف و زیرزمین ویژه فعالیتهای مربوط به انتشارات و فروش مطبوعات این بنیاد است. طبقه دوم، محل تالار کنفرانسهاست. طبقه سوم، مرکز اداری وقف دراسات میباشد.
کتابخانه در طبقه چهارم قرار دارد. طبقه پنجم نیز برای تالار سمینارهای علمی در نظر گرفته شده است. تجهیز این ساختمان مطابق احتیاجات روز انجام گرفته است.
هیأتهای «وقف دراسات العلوم الاسلامیة»
این بنیاد موقوفه از هیأتهایی که ذیلاً یاد میشود تشکل یافته است:الف. هیأت مؤسس؛
ب. هیأت اجرایی و تولیت؛
ج. هیأت نظارت و بازرسی.
کتابخانه «وقف دراسات العلوم الاسلامیة»
در کتابخانه وقف، کتب مرجعِ فراهمآمده بیشتر به زبان عربی است. کتبی که هیأت مؤسس به این کتابخانه اهدا کرده هسته اولیه این کتابخانه را تشکیل میدهد که اینک از کتابخانههای غنی به شمار می آید.فعالیتهای مرکز «وقف دراسات العلوم الاسلامیة»
فعالیتهای علمیهیأت طراحی و برنامه ریزی
این هیأت تمام انواع فعالیتهای علمی را طراحی کرده و برنامههای مربوط به آن را فراهم میکند و آن را برای اخذ موافقت و تأیید به هیأت اجرائی عرضه مینماید و آنچه را از نظر هیأت اجرائی مناسب به نظر میرسد تکمیل مینماید.
فعالیتهای هیأت علمی
این هیأت در هر ماه گرد هم میآیند و مسائل عرضهشده در امور دینی و اجتماعی و اقتصادی مردم را مورد بحث و بررسی قرار میدهند.
فعالیت های هیأت بحث های فقهی و اقتصادی
این هیأت متشکل از علمای فقه و اقتصاد است و در جهت تبیین دیدگاه اسلام در مسائل جدید مرتبط با حقوق اسلامی و اقتصادی کار میکند.
محققان
مؤسسه وقف برای ایجاد آمادگی و بر حسب شایستگی رجال علم، بودجهای را مشخص میکند تا آنان به تشکیل سمینارهای علمی و تدریس دروس خصوصی در علوم مورد نیاز و ضروری اقدام کنند.گردهمایی های علمی
این مؤسسه، اجتماعاتـی را برای نقـد و بررسی بحثهایـی که درباره موضوعات مشخصی فراهم آمده تشکیل میدهد بسیاری از محققان و متخصصان علوم اسلامی در این محافل علمـی شرکت میکنند. مؤسسه سرانجام نتیجه بررسیهای علمی و انتقادات را منتشر می سازد.در سال 1970م مؤسسه مذکور مصمم گشت اجتماعاتی را درباره این موضوعات تشکیل دهد:
1. پیشگیری از امراض و روش تغذیه؛
2. آنچه باید در خانه و خانواده مسلمان رعایت شود؛
3. حقالعمل و دستمزد زن از نظر اسلام؛
4. رابطه علم و معرفت و اسلام.
روابط بین المللی
مؤسسه وقف به ایجاد ارتباطات و همبستگی قومی و استوار با مؤسسات و مراکز علمی مشابه اهتمام دارد؛ اعم از آنکه این ارتباطات مربوط به جهان اسلام و یا سرزمینهای بیگانه باشد.به همین جهت بخش ویژهای را برای سازماندهی فعالیتهای بینالمللی از طریق تعاون با مؤسسات یادشده ـ از قبیل کنگره و سمینار ـ بخصوص در عرصه علوم اسلامی و مبادله کارشناسان و اطلاعات و معلومات و مراجع و منشورات، اختصاص داده است.
سمینارهای هفتگی علمی (حلقات درس)
مؤسسه «وقف دراسات العلوم الاسلامیة» سمینارهای علمی مستمری درباره موضوعات عمده و اساسی اسلامی برپا میسازد که متخصصان و افرادی کارآمد آنها را اداره میکنند. هدف از برپایی این سمینارها تربیت پژوهشگران توانا در موضوعات عمده تعالیم اسلامی است:1. حلقات مذاکره تفسیر: دکتر علی اوزک، استاد تفسیر و زبان و ادبیات عرب دانشکده الهیات این جلسات را اداره میکند. متن اصلی و محور بحث تفسیر در این حلقهالکشاف زمخشری است؛
2. حلقات بحث مربوط به قرآن کریم: این حلقات و نشستها را استاد بکـر صداق اداره میکنـد، و محـور گفتگوها در این حلقات، کاوش در موضوعات قرآن کریم است؛
3. حلقات حدیث نبوی: این جلسات را دکتر راشد کوچک اداره میکند. ایشان برای بحث درباره احادیث نبوی کتابهای حدیثی مناسبی را انتخاب میکنند؛
4. حلقات مربوط به روش تحقیق و پژوهش علمی: اداره این حلقات بر عهده دکتر صالح طوغ قرار دارد. در این نشستها، اسلوبها و روشهای بحث و تحقیقات علمی نقد و بررسی میشود؛
5. حلقات فقه: دکتر عبدالعزیز بایندر اداره این جلسات را به عهده دارد و طی آن موضوعاتی را برای بحث و بررسی مطرح میکند؛
6. حلقات زبان و ادبیات عرب: اداره این حلقات بر عهده دکتر خالد روالسر است.
فعالیت های انتشاراتی
مؤسسه وقف دراسات، در سال 1987م به طبع و نشر همه نوشتههای گردهماییهای منعقدشده اقدام کرد و به توزیع آنها پرداخت. شمار کتبی که مؤسسه توانست آنها را در کنار نشریات پیشین به طبع رساند به سیزده کتاب میرسد که در اینجا گزارشوارهای از این کتابها ارائه می شود:المجلة در تاریخ حقوق عثمانی
این کتاب در بخش اول خود حاوی یک پایاننامه دکتری است که عنوان یادشده در پیشانی آن درج شده است، همراه با مقدمه دکتر عثمان اُوزتورک؛ و بخش دوم حاوی مقالههای مجله است. نسخههای این کتاب [به علت کثرت فروش و اهدا] فعلاً نایاب است.اختلافات موجود در احادیث و راه حل آن (علم اختلاف احادیث)
این کتاب و کتابی که پایاننامه دکتری دکتر اسماعیل لطفی چاقان است، مجموعاً در این زمینه خلأ مهمی را پُر میکنند؛ زیرا در این کتاب اتهاماتی که متوجه احادیث و روات احادیث ـ به بهانه اختلاف ظاهری احادیث ـ شده پاسخ داده شده است. بر هر دانشمند مسلمان و حتی فرد مسلمان ضروری است که در اینباره اطلاعاتی داشته باشد.سید شریف جرجانی و مقام علمی او در زبان عربی
این کتاب، پایاننامه دکتری استاد صدرالدین گوموش است. در این کتاب درباره منشأ پیدایش زبان عربی و تأثیر قرآن و حدیث در تطور و تکامل زبان عربی بحث شده و درباره تأثیر عوامل دیگری، مانند تأثیر علمای بیگانه که زبان عربی را فرا گرفته و بر سرمایههای این زبان افزودهاند، مطالعاتی انجام گرفته است.همچنین راجع به مراحلی که زبان عربی آنها را طی کرده ـ از قبیل پیدایش صرف و نحو و بلاغت ـ بررسیهای دقیقی صورت پذیرفته و نوآوریهایی که مکتبهای بصره و کوفه و اندلس و مصر برای این زبان به ارمغان آوردهاند ارائه شده است.
در این کتاب بخشی به اوضاع کلی اسلام در قرن هشتم هجری و فعالیتهای علمی در این عصر و بویژه کارهایی که در عرصه ادبیات عرب انجام گرفته، اختصاص یافته است.
همچنین، در جهت ثبت و ضبط و گزارش آثار سید شریف جرجانی ـ در خلال گفتگو راجع به زندگانی وی ـ و معرفی شخصیت علمی و کوششهای وی در تحقیقات علمی و ارزش کارهای او در زمینه زبان و ادبیات عرب مطالب سودمند و جالبی در این کتاب آمده است.
زکات؛ عبادت و بنیادی سودمند
این کتاب به کوشش دکتر علی اوزک و دکتر خیرالدین قرامان و دکتر محمد عاکف آیدین و دکتر محمد ارقال فراهم آمده و موضوع زکات به صورت گسترده و فراگیر و در پرتو دیدگاههای امروزی و کاربردی مورد بحث و تحقیق قرار گرفته است.اطلاعات و آگاهیهای کاربردی برای موظفین به ادای زکات
این کتاب که به قلم دکتر علی اوزک تألیف شده راهنمای کسانی است که موظف به ادای زکات هستند.حقوق محاکمه اسلامی (تطبیق و مقایسه عصر عثمانی)
این کتاب را دکتر عبدالعزیز بایندر، به عنوان پایاننامه دکتری تألیف کرده و طی آن حقوق محاکمه در عصر حکومت عثمانی را با استناد به اسناد پروندههای موجود بررسی کرده است.راهنمای مکه و مدینه (خلاصه مرآة الحرمین)
کتابی قبلاً تحت عنوان مرآةالحرمین به قلم ایوب صبریپاشا در چهار جلد تألیف شده بود که دکتر جهان اوقویوجی آن را تلخیص کرده است. این کتاب، مکه و مدینه را با تمام جهات و نواحی آن معرفی میکند و راهنمایی است که همه زوار حرمین بدان نیازمندند.سلسله انتشارات گردهماییهای علمی و تحقیقاتی
از این گردهماییها تاکنون هشت کتاب به شرحی که از این پس ملاحظه میکنید طبع و منتشر شده است:تفاوت مدت و نسبت سود و بهره در خرید و فروش
آیا تفاوت مدت، به عنوان سود و بهره تلقی میشود؟ آیا نسبت سود و بهره در خرید و فروش مشخص است؟ آیا فروش کالا به دَین، جایز است؟ درصد بالای نسبت، در بیع تا چه مقدار میتواند باشد؟ آیا جایز است تفاوت را از کسی که وام خود را در زمان مقرر نمیپردازد دریافت کرد؟آیا فروش قسطی جایز است؟ در این کتاب که محصول حلقه اجتماعات علمی در بحث و بررسیهاست دو گونه تحقیق به عمل آمده که درباره موضوع تفاوت مدت در کار خرید و فروش قسطی و نیز درباره نسبت سود در خرید و فروش است.
از نظر حقوق اسلامی مطالعاتی در این کتاب صورت پذیرفته است و مناقشات و نقد و بررسیهای مربوط به این دو بحث در آن منعکس شده است.
در پایان چاپ دوم این کتاب پارهای مطالب فشرده افزوده شده تا عده بیشتری از آن بهره جویند.
لباس و پوشش در اسلام
لباس اسلامی باید چگونه باشد؟ آیا تشبه به غیر مسلمان در لباس و پوشاک مانع و عایقی برای اسلامیت است؟ آیا لباس یک فرد مسلمان، نشانه امتیاز او از غیر مسلمان به شمار میآید؟ آیا برهنه ساختن سر به خاطر درس رواست؟ قانون و ضابطه پوشش در اسلام چیست؟ آیا تکلیف و الزام به پوشیدن لباس اسلامی ممکن و جایز است؟این موضوعات زمینه بحث کتاب دوم حلقه گردهماییهای علمی است، این کتاب مرجع و مأخذ برای کسانی است که پیرامون این موضوع تحقیق و پژوهش می کنند.
نهضت اقتصادی و اسلام
مشکلات تطور نامأنوس و خارج از حدّ متعارف چیست؟ نقش اداره و مدیران کاردان و فاضل در نهضت مادّی تا چه پایه است؟ آیا در این زمینه میتوان برای ارزشهای سنتی اقتصادی سهم و منزلتی قائل شد؟اهمیت و ارزش نیروی انسانی در نهضت اقتصادی چیست؟ روند تاریخی نهضت اقتصادی ترکیه چگونه است؟ نهضت چیست؟ پیشرفت چیست؟ از بعد اقتصاد اسلامی، این نهضت و خیزش اقتصادی چگونه باید باشد؟
در این کار و کوششی که محصول آن کتاب سوم حلقه گردهماییهای علمی است، موضوع نهضت از بعد اقتصادی، اجتماعی، تاریخی، فلسفی و اسلامی مورد تحقیق قرار گرفته و درباره نتایج آن نقد و بررسیهای لازم صورت پذیرفته است. این کتاب برای کسانی که درباره نهضت اقتصادی ترکیه تحقیق و تفحص میکنند میتواند راهنمای مناسبی باشد.
پول و مسأله سود و بهره در اسلام
تعریف و تاریخ مفهوم پول و کالا و فایده و سود؛ پول(اعم از مسکوکات طلا و نقره و سکههای کاغذی یا اسکناس) از نظر قانون اسلام؛ کارسازی پول در اسلام و تحریم ربا؛ سود و بهره در اسلام و سازمانها و تشکیلات دیگر؛
مفهوم سود و فایده و عناصر آن در اسلام؛ سود و بهره در مبادله اسکناس و مسکوکات فلزی؛ رابطه پول و وام و سود و بهره و تورم اقتصادی از نظر اسلام؛ مسائل بانکها و سود و بهره و وام در زمان معاصر و بحث و کاوش درباره بانکداری اسلامی از جمله مواردی است .
که در کتاب چهارم آمده است و نتیجه حلقات اجتماعات علمی است. این کتاب میتواند مرجع و مأخذ دانشمندانی باشد که علاقهمند به پژوهش در مورد موضوع پول و بهره و سود مربوط به آن هستند.
معرفت و علم از نظر اسلام
از جهان علم و دانش تا عرصه معرفت و شناخت، فلسفه علم، علم از نظر اسلام، رابطه علم با اسلام، اثبات مبدأ و ریشه الهی برای قرآن کریم و رابطه آن با ثابتات علمی؛ این مباحث نتیجه تحقیقاتی است که در حلقات و نشستهای «بررسی رابطه میان علوم طبیعی و اجتماعی با علوم اسلامی» و مناقشات علمی به دست آمده است.در این کوشش تحقیقاتی، موضوعات معرفت و علم در اسلام از نظر علمی و فلسفی و اسلامی بررسی و نقدهای لازم در نتایج به دست آمده ارائه شده است. این نقد و بررسی علمی، دیدگاههای جدیدی را به عرصه علم و معرفت پیشکش میکند.
نمونه جدید بانک بدون ربا و بهره
مباحثی چون بانک بدون بهره و وظایف آن، تعریف و تاریخ سود، بهره وامهای بدون سود و بهره و خدمات عمومی، تنظیم اسناد وام و انواع آن در بانک بدون ربا، ایجاد نظام بدون ربا و سازمان و تشکیلات اداری آن، وامها و مؤسسات قرض در نظام بدون بهره در این مجموعه تحقیق شده اند.مشکلات روحی و اخلاقی جوانان
نقش تعلیم و تربیت در مشکلات روحی و اخلاقی و معنوی جوانان امروز، تأثیر مشکلات ناشی از عوامل اجتماعی و اقتصادی، مشکلات روانی و اخلاقی، تربیت دینی و مشکل بیایمانی در زندگانی روحی و معنوی جوانان امروز، در این اثر بررسی شدهاند. کودکان ما به عنوان امانتهایی مادی و معنوی به ما ارزانی شده اند.و هدف ما در این کوشش علمی این است که نظرها را به ضرورت نگاهبانی از این امانت معطوف سازیم. این هدف از رهگذر ایجاد روح محبت و احترام در آنها، غرس نهال علم و عرفان در اندیشه شان، کوشش در جهت پیروزی و کامیابی مادی و معنوی آنها،
صیانت و محافظت آنها از یورش امواج زیان بخش، تربیت و پرورش در پرتو دین و فرهنگ ملی، سوق دادن آنها به اعمال شایسته، اهتمام و توجه به مشکلات آنها و ارائه راهحلهای مطلوب برای این مشکلات تحقق می پذیرد.
نهاد زکات در ترکیه
زکات، بنیادی اجتماعی و مالیاتی است که از ثروت افراد دریافت میشود و باید آن را عبادتی مادی برای صاحبان امکانات مادی شمرد. زکات صرفاً به منظور مساعدت به فقرا مقرر نشده است. سهم زکات فقرا بیست و پنج درصد است و هفتاد و پنج درصد آن باید برای خدمات دیگر مصرف شود.اجرای قانون زکات در عصر سعادت، وضع و تعیین مقدار زکات برای معادن گرانقیمت، و تعیین مقدار آن در بخش تجاری و زراعی و معادن و نفت و کارگاههای صنعتی مباحثی است که در این کتاب گردآوری شده است. سعی بر آن است که راه اجرای زکات در یک جامعه مطلوب به همراه اطلاعاتی از ناحیه محققان ترکیه راجع به مقرر کردن زکات در این کشور ارائه شود.
رسول خدا، و زندگانی خانوادگی
نهمین کتاب از این سلسله انتشارات، کتابی است که با این عنوان به طبع رسیده و در تدوین آن گروهی از علمای برگزیده سهیم بودهاند. در این کتاب، زندگانی خانوادگی رسول خدا، صلیاللّه علیه و آله و سلم،با استمداد از آیات قرآن کریم و روایات همسران و نیز احادیث اصحاب آن حضرت گزارش شده است. امید است این کتاب بتواند نیازهای کسانی را که علاقهمندند آن حضرت را در ابعاد مختلف زندگانی او بشناسند پاسخگو باشد.
طرحها و موضوعات سمینارهای علمی
1. زندگانی دینی و تطورات اجتماعی؛2. حیات علمی در اسلام و بنیادهای اقتصادی؛
3. معماری بنای خانواده؛
4. اوقات عبادت در اسلام؛
5. پیوند اندام انسانها به یکدیگر از نظر اسلام؛
6. طب نبوی؛
7. نماز جمعه در دارالحرب؛
8. مشکلات اجتماعی مربوط به مؤسسه و بنیاد زکات؛
9. مسائـل اقتصادی و فرهنـگی در سرزمینهای اسلامی؛
10. منابع و آبشخورهای قرض و وام در اسلام و در جهان معاصر؛
11. کار اداری و تجاری در اسلام؛
12. مشکلات شهر و محیط از نظر اسلام؛
13. عوامل تخلفات اداری در سرزمینهای اسلامی؛
14. ادب اسلامی؛
15. معماری مساجد و کاربرد آن.
منبع:
میراث جاویدان
نویسنده: سید محمد باقر حجتی
این مقاله در تاریخ 1402/11/04 بروز رسانی شده است
