نویسنده: خسرو خسروی
از دورهی صفویه مجچهارسوق، حمام، آبانبار، و ضرابخانه باقی است که به نام حاکم وقت کرمان گنجعلیخان (متوفی 1034) نام گذاری شده است.
مجموعهی گنجعلیخان در اطراف میدان وسیعی به مساحت تقریبی 4500 متر در محوطهی بازار قدیمی، احداث شده است. کاروانسرای زیبا و معروف عهد صفوی در ضلع شرقی میدان واقع و به تزیینات خوش طرحِ معرّقکاری، کار سلطانمحمد معمار و کتیبههایی به خط علیرضا عباسی آراسته شده است. بازار گنجعلیخان با هفتاد و اندی باب دکان، از بازارهای زیبای ایران و وقف امام رضا (علیهالسلام) است. این بازار از چهارسوق و بازار سراجی تا بازار اختیاری امتداد دارد. چهارسوق این بازار، واقع در زاویهی جنوب غربی میدان با طرزی زیبا، محکم و مرتفع ساخته شده؛ بخش کمربندی سقف این چهارسوق با مناظری از بازار و کسبهی عهد صفوی و چهارفصل سال، با رنگ و روغن، نقاشی شده که خوشبختانه بیشتر آن محفوظ مانده، اما کهنه از گردوغبار روزگاران دراز است. (1)
بازار بزرگ کرمان از دهنهی میدان توحید (ارگ) تا میدان مظفری، حدود سه کیلومتر است. بخش نخستین این بازار شامل دهنهای بزرگ با سقفی بلند و سردری مزین به کاشیکاری و چند اتاق در طبقه فوقانی، و مجموعاً به طول 25 متر است، که آن را بازار نقارهخانه مینامند، پس از آن بازار سراجی است که بخشی از آن مسقّف نیست؛ چهارسوق بزرگ در انتهای این بازار است. بین بازار گنجعلیخان و بازار وکیل، بازاری به نام اختیاری قرار دارد که از شمال به کاروانسرای گلشن و کوچهها و حمام وکیل، و از جنوب به ساختمان مدرسهی قدیمی علوم دینی میرسد. بازار وکیل از شمال به کاروانسرای وکیل و کوچهی حمام، از شرق به بازار مظفری، از مغرب به کاروانسرای سردار، و از جنوب به بازار اختیاری محدود میشود و دارای دو قیصریه به نامهای ملامحمد صالح و وکیل است.
بازار مسگری در میان دهانهی شمالی چهارسوق گنجعلیخان، و قیصریهی زرگرها، چهارسوی کوچکی که از دورهی قاجاریه محل برگزاری مراسم مذهبی و عاشورای حسینی بوده است. سقف این چهارسو در سالهای اخیر فروریخته است. در محوطهی بازار کرمان، بازارها و تیمچههای دیگری مانند بازار مظفری، بازار آهنگری، و بازار زرگری وجود دارد.
پینوشت
1. همت کرمانی، ص 161.
منبع مقاله :پروشانی، ایرج و دیگران؛ (1389)، بازار در تمدن اسلامی، ترجمهی سعید اربابشیرانی، تهران، نشر کتاب مرجع، چاپ اوّل