نویسنده: محمدتقی فعالی

مهمان‌داری و مهمان‌نوازی یکی از صفات برجسته‌ی هر خانواده، شهر یا کشوری است. مهمان‌نوازی از صفات والای اخلاقی است و ملّت‌هایی که بهره‌ی بیشتری از این سجیه‌ی اخلاقی داشته باشند، به آن افتخار و مباهات می‌کنند.
یکی از صفات برجسته‌ی بت‌پرستان زمان جاهلیت که اسلام نیز آن را تأیید کرده، مهمان‌داری و مهمان‌نوازی بوده است. حتّی بعضی از طوایف عرب، شب‌ها در صحرا آتش روشن می‌کردند تا اگر غریبه‌ای وارد دیارشان شد، آتش را ببیند و مهمان آنها شود (1).
در روز فتح مکه وقتی سائب بن عبدالله را نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آوردند، حضرت به او فرمودند:
ای سائب! بنگر که در دوران جاهلیت، چه اخلاق پسندیده‌ای داشته‌ای، در اسلام نیز آنها را به کار ببند. مهمان‌نواز باش، یتیم را گرامی بدار و به همسایه‌ات نیکی کن (2).
شکوفا کردن بذر اخلاق نیکو و ریشه‌کن کردن رذائل اخلاقی از وجود آدمی، از اهداف آئین اسلام است. اسلام برای گسترش فرهنگ مهمانی و مهمان‌داری تصویر ویژه‌ای از مهمان ارائه داده و منزلت ویژه‌ای برای او ترسیم کرده است. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
در یکی از جنگ‌ها، تعدادی اسیر نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آوردند. هنگامی که حکم آنها در حال اجرا بود فرشته‌ی وحی فرود آمد و عرض کرد:
یَا مُحَمَّدُ رَبُّکَ یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ إِنَّ أَسِیرَکَ هَذَا یُطْعِمُ الطَّعَامَ وَ یُقْرِی الضَّیْفَ وَ یَصْبِرُ عَلی النَّائِبَةِ وَ یَحْتَمِلُ الْحَمَالاتِ؛ ای محمد! پروردگارت سلامت می‌رساند و می‌گوید: این اسیر تو اطعام می‌کند، مهمان‌نواز و در مصائب شکیباست و خسارت‌های دیگران را بر عهده می‌گیرد (3).
براساس رهنمون‌های پیشوایان دین، اشتیاق به مهمان از نشانه‌های ایمان است. مولا علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
اَلمُؤْمِنُ... یُحِبُّ الضَّیْفَ؛ مؤمن، مهمان را دوست دارد» (4).
رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند:
لَایُضِیفُ الضَّیْفَ إلَّا کُلُّ مُؤْمِنٍ؛ مهمان را پذیرایی نمی‌کند مگر فرد مؤمن (5).
مهمان‌داری از چنان جایگاهی برخوردار است که اجر و پاداش آن را فقط خداوند متعال می‌داند. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «هر کس مسلمانی را سیر کند، جز پروردگار عالم هیچ یک از مردمان و فرشتگان مقرّب و پیامبران، و پاداش او را در قیامت نمی‌دانند.» در ادامه‌ی روایت آمده است: «از جمله چیزهایی که سبب آمرزش گناهان می‌شود، سیر کردن مسلمان گرسنه است» (6).
در فرهنگ اسلامی، دنیا وسیله‌ی آبادانی آخرت است و بندگان خدا باید مال و ثروت خود را در راستای آبادی آخرت قرار دهند. بر این اساس در اسلام سفارش به صرف مال و دارایی برای مهمان‌داری شده است. امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
کسی که خدا به او مالی ارزانی داشت، باید به خویشاوندان برساند و مهمانی‌های نیکو دهد (7).
اسلام دین تکامل ارزش‌های اخلاقی است و اهتمام ویژه‌ای به خصلت‌های والای انسانی دارد. پیشوایان این آیین آسمانی با تعبیرها و واژه‌های گوناگون مسلمانان را به مهمان‌داری و مهمان‌نوازی تشویق کرده‌اند؛ مهمان‌نوازی از مکارم اخلاق است (8)، هر چیزی زکاتی دارد و زکات خانه، اتاق مهمان است (9)، مهمان‌نوازی موجب در امان ماندن از بخل می‌شود (10)، مهمان‌نوازی منشأ جوانمردی است (11)، مهمان‌داری از سنّت است (12) و مهمان با روزی‌اش بر قوم وارد می‌شود و هنگام رفتن گناهان آنها می‌رود (13).
در مقابل، خودداری از پذیرفتن مهمان، نشانه قساوت قلب (14)، کوچ کردن خیر و برکت از خانه و محل زندگی انسان (15) و موجب وارد نشدن فرشتگان به آن خانه (16) می‌شود.

الف) جایگاه مهمان

در میان آیات و روایت‌ها، مطالب عمیقی وجود دارد که نشان‌دهنده‌ی جایگاه مهمان است.

مهمان، هدیه‌ی الهی

در فرهنگ اسلامی، مهمان هدیه‌ای الهی است که هرگاه خداوند اراده کند از سر لطف به کسی خیر رساند، حضور مهمان را به آنان هدیه می‌کند تا بار گناهانشان سبک شود. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
إِذَا أَرَادَ اللهُ بِقُوْمٍ خَیْراً أَهْدَی إِلَیْهِمْ هَدِیَّةً قَالُوا وَ مَا تِلْکَ الْهَدِیَّةُ قَالَ الضَّیْفُ یَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ یَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَیْتِ؛ هرگاه خداوند خوبی گروهی را بخواهد، هدیه‌ای به آنها ارزانی می‌کند. سؤال شد آن هدیه چیست؟ فرمود: مهمان. روزیش را با خود می‌آورد و گناهان اهل خانه را با خود می‌برد (17).

راهنمای بهشت

براساس روایت‌های اسلامی، مهمان، میزبان را به سوی بهشت رهنمون می‌شود، چرا که از یک‌سو باعث بخشش گناهان میزبان و از سوی دیگر زمینه‌ی رضایت الهی را فراهم می‌سازد. گویی، مهمان به خانه‌ی میزبان می‌رود تا وی را به بهشت برساند. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
الضَّیْفُ دَلِیلُ الْجَنّةِ؛ مهمان راهنمای بهشت است (18).

زائر خدا

اگر شخصی بدون نیاز به دیدار فردی رود و انگیزه‌اش جلب رضایت خدا باشد، زائر خداوند متعال به شمار می‌آید و خدا زائرش را مورد اکرام قرار می‌دهد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
مَنْ زَارَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ إِلَی مَنْزِلِهِ لَا حَاجَةَ مِنْهُ إِلَیْهِ کَتَبَ مِنْ زُوّارِ اللهِ وَ قَانٍ حَقِیقاً عَلَی اللهُ إِنَّ یکرم زَائرهُ؛ هرکه برای دیدن برادر مؤمن خود به خانه‌ی او رود نه به قصد نیازی که به او دارد، از زائران خدا محسوب می‌شود و سزاوار است بر خدا که زائر خود را گرامی دارد (19).
در روایتی دیگر نبی خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند:
هر که برای دیدار برادر دینی‌اش به خانه‌ی او وارد شود، خداوند عزّوجلّ به او می‌گوید: تو مهمان و زائر من هستی و پذیرایی از تو بر عهده‌ی من است و من در مقابل پاداش محبّت تو به برادرت، بهشت را بر تو واجب کردم (20).

برتر از آزادی بنده

آزاد کردن بنده از اعمال مستحبی است که از جایگاه ویژه‌ای در دین مبین اسلام برخوردار بوده است. در روایتی از امام صادق (علیه‌السلام) آمده است: هرکس به خاطر خدا بنده‌ای را آزاد کند خداوند در برابر هر عضوی از آن بنده، عضوی از اعضای او را از آتش حفظ می‌کند (21).
براساس روایات اسلامی جایگاه مهمان والاتر از آزاد کردن بنده است. در روایتی آمده است؛ شخصی خدمت امام باقر (علیه‌السلام) رسید و سؤال کرد: چه عملی ثوابش مساوی با آزاد کردن یک بنده است؟ حضرت فرمود:
غذا دادن به یک شخص مسلمان مؤمن (22).
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید:
اگر مؤمنی را اطعام کنم، نزد من بهتر است از اینکه به دیدارش بروم، و اگر به دیدارش بروم، نزد من بهتر و محبوب‌تر است از اینکه ده بنده را آزاد کنم (23).

ولیمه‌ی ازدواج

رواست به هنگام برگزاری پیوند مبارک سفره گستراند و به دیگران غذا داد. از حضرت رضا (علیه‌السلام) نقل شده است: نجاشی، چون آمنه دختر ابوسفیان را برای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خواستگاری نمود و او را به عقد ایشان درآورد، مهمانی داد و گفت: یکی از سنّت‌های پیامبران، اطعام کردن هنگام ازدواج است (24). همچنین امام رضا (علیه‌السلام) فرمود:
خداوند، شب و زنان را مایه‌ی آرامش قرار داد و عروسی در شب و اطعام کردن، سنت است (25).

برتر از روزه‌داری

فضیلت مهمان‌داری و مهمانی دادن تا بدان پایه است که پیشوایان دین آن را از روزه‌داری، بالاتر و مهم‌تر تلقّی کرده‌اند. هشتمین پیشوای شیعیان (علیه‌السلام) فرمودند:
فَطرُکَ أَخاکَ الصائِمُ اَفضَلُ مِن صِیامِکَ؛ ارزش مهمانی دادن بالاتر از روزه‌داری است (26).

ب) آثار مهمان‌داری

مهمانی و مهمان‌داری ثمره‌ی فراوانی دارد که دنیا و آخرت آدمی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ثمره‌ی دنیوی این امر هر فردی اعم از مؤمن و غیرمؤمن را دربرگرفته و ثمره‌ی اخروی آن نصیب کسانی می‌شود که نور ایمان، قلب آنها را روشن ساخته است. ثمره‌های مهمان‌داری عبارت‌اند از:

اول) آثار اخروی

آمرزش گناهان

یکی از ثمره‌های معنوی مهمان‌داری، آمرزش گناهان میزبان است. گویی هزینه‌ای که میزبان صرف پذیرایی از مهمان می‌کند در حکم کفاره‌ی گناهان اوست. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
هیچ مهمانی نیست که بر قومی وارد شود، مگر آنکه روزی‌اش در دامان اوست. پس، چون فرود آید، با روزی‌اش فرود می‌آید و چون برود، با گناهان آنها (میزبان) می‌رود (27).
آخرین فرستاده‌ی الهی فرمودند: «هرگاه خدا بخواهد خیری به بنده‌ای برساند، به او هدیه‌ای می‌دهد.» سؤال شد: «ای رسول خدا! آن هدیه چیست؟» فرمودند:
آن هدیه، مهمان است که با روزی‌اش می‌آید و چون می‌رود، اهل منزل، آمرزیده شده‌اند (28).

رهایی از آتش دوزخ

گناهان، آدمی را به سوی دوزخ سوق می‌دهند. برای رهایی از هلاکت باید دست به کاری زد که این بار گران، سبک‌تر شود. استغفار و بخشش، از کارهایی است که آتش دوزخ را خاموش می‌کند. امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کنند:
مردی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و گفت: پدر و مادرم به فدایت، ای پیامبر خدا! من خوب وضو می‌سازم، نماز می‌خوانم، زکاتم را در وقتش می‌دهم و از مهمان، با کمال میل و رضایت پذیرایی می‌کنم و همه‌ی اینها را به خاطر خدا و ثواب الهی انجام می‌دهم. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
بَخٍّ بَخٍّ بَخٍّ مَا لِجَهَنَّمَ عَلَیکَ سَبِیلٌ إِنَّ اللهَ قَدْ بَرَّأَکَ مِنَ الشُّحِّ إِنْ کَنتَ کَذلِک! جهنم هیچ راهی بر تو ندارد. خداوند تو را از بخل پاک کرده است، اگر به راستی چنین باشی (29).
در روایتی دیگر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نگاه به صورت مهمان را عامل دوری از آتش دانسته و می‌فرمایند:
مَا مِنْ عَبْدٍ یَأْتِیهِ ضَیْفٌ فَنَظَرَ فِی وَجْهِهِ إِلَّا حُرِّمَت عَیْنُه عَلَی النَّارَ؛ هر بنده‌ای که مهمانی بدو رسد و او در چهره‌ی مهمان نگاه کند چشمش بر آتش حرام می‌شود (30).

چهره‌ی درخشان در آخرت

کسی که اهل مهمان‌داری و اکرام مهمان باشد در اخرت چهره‌ای درخشان و نورانی خواهد داشت به گونه‌ای که همگان به او خیره خواهند شد. مولا علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
هر مؤمنی که مهمانی را دوست داشته باشد در حالی از قبر بر می‌خیزد که چهره‌اش چون ماه شب چهارده است. آنگاه اهل محشر می‌نگرند و می‌گویند: او بی‌شک پیامبری مرسل است. در این هنگام فرشته‌ای می‌گوید: این فرد، مؤمنی است که مهمان را دوست داشته و او را اکرام کرده است و راهی ندارد مگر اینکه وارد بهشت شود (31).

بهشت

مهمان، زمینه‌ی آمرزش گناهان میزبان را فراهم آورده و ثواب و پاداش فراوان ارزانی او می‌کند. بر این اساس میزبان با اکرام مهمان، به سوی بهشت رهنمون می‌شود. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
هر کس نماز بخواند و مهمان‌نوازی کند، به بهشت می‌رود (32).

دوم) آثار دنیوی

دوری از بخل

بخل و خست از صفات رذیله‌ی اخلاقی است که پیامدهای شوم و دهشتناک بسیاری در پی دارد. بخیل نه تنها از بخشش مال خود کراهت دارد بلکه به شکلی سیری‌ناپذیر در پی اموال بیشتری است. برای مقابله با این صفت ناپسند باید دلبستگی انسان به مال و دارایی‌های دنیا کمتر شده و از صرف مال در راه خدا خشنود باشد. بنابراین، مهمان‌داری زمینه‌ی مطمئنی را برای مقابله با این رذیله فراهم می‌کند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند:
مَنْ أُدِّیَ الزَکاةَ وَ قَرَی الضَّیْفَ وَ اَعطَی فِی النَّائِبَةِ فَقَدْ وُقِیَ مِنَ الشُّحِّ؛ هر که زکات دهد، مهمان‌داری کند و در سختی‌ها دست دهنده داشته باشد از بخل در امان است (33).

سیادت و سروری

مهمان‌داری نوعی ارادت و احترام از سوی دیگران را در پی دارد، چرا که مهمان همیشه خود را شرمنده‌ی احسان میزبان دانسته و او را مورد احترام و تکریم قرار می‌دهد. امام علی (علیه‌السلام) فرمودند:
فِعلُ المَعرُوفِ وَ إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ وَ إِقْرَاءُ الضُّیُوفِ آلَةُ السِّیَادَةِ؛ نیکی کردن، یاری مظلوم و مهمان‌نوازی، وسیله‌ی سروری است (34).

گشایش روزی

یکی از آثار دنیوی مهمان‌داری، گشایش روزی است. رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
وقتی مهمان بر قومی وارد می‌شود، روزی او از آسمان نازل می‌گردد (35).
آن حضرت می‌فرمایند:
کسی که اطعام می‌کند، سریع‌تر از فرو رفتن کارد در کوهان شتر، به او روزی می‌رسد (36).

رزق ما با پای مهمان می‌رسد از خوان غیب *** میزبان ما است هر کس می‌شود مهمان ما (37)

شیخ بهایی ماجرای زیبایی را حکایت کرده است:
در زمان رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) شخصی بسیار مهمان‌دوست بود ولی زن خسیسی داشت. مرد از ترس اعتراض زن، از مهمانی دادن کراهت داشت. روزی برای حلّ این مشکل خدمت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) رفت. ماجرا را تعریف کرد و از آن حضرت راه چاره خواست. حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: به خانه برو و به همسرت بگو وقتی مهمان می‌آید از لای در مهمان‌ها را نگاه کن و هنگام بیرون رفتن آنها به پشت سر آنها خیره شو تا ببینی خداوند چه خیر و برکتی به میزبان عنایت می‌کند.
آن مرد به خانه رفت و به همسر خود گفت: امروز رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) با دو سه نفر دیگر مهمان ما هستند، بنابراین بخل را رها کن و به سفارش پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در حال داخل شدن و بیرون رفتن مهمان‌ها آنها را نگاه کن. مرد با عجز و التماس، همسر خود را راضی و اسباب ضیافت را فراهم کرد. زمانی که مهمان‌ها داخل می‌شدند زن از لای در نگاه کرد و با تعجب دید در حالی که در دامن مهمانان گوشت و میوه‌های زیادی است وارد منزل شدند. زن با مشاهده‌ی این منظره بسیار خوشحال شد.
هنگام رفتن مهمانان دید که گزنده‌ها و مار و کژدم‌های بسیاری همراه آنان از خانه بیرون می‌روند. زن با تعجب فراوان نزد شوهرش آمد و آنچه دیده بود را تعریف کرد و تعبیر آن را جویا شد. مرد گفت: دلیل آن را از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) خواهم پرسید: مرد نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و گفته‌های همسرش را برای ایشان بازگو کرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: آن نعمت‌ها، برکت‌هایی است که خداوند عالم به وسیله‌ی مهمانی و میزبانی ارزانی فرموده و آن گزنده‌ها، گناهان صاحب‌خانه است که بیرون می‌روند.
پس از این ماجرا، زن چنان شیفته‌ی مهمان‌داری شد که همواره شوهرش را به مهمانی دادن سفارش می‌کرد (38).

ج) آداب

مهمان‌داری و مهمان‌نوازی نشانه‌ی جوانمردی و یکی از برجسته‌ترین ارزش‌های انسانی و اخلاقی است. اسلام به عنوان آخرین و کامل‌ترین دین آسمانی، اهتمام ویژه‌ای به این خصلت انسانی دارد و پیشوایان دین به تعبیرهای گوناگون به این امر والا تشویق کرده‌اند. از نظر دین اسلام، مهمان نه تنها روزی خود را می‌آورد، بلکه باعث افزایش روزی میزبان می‌شود. مهمان‌نوازی می‌تواند نقش مؤثری در رهایی انسان از آلام دنیوی و رنج‌های اخروی داشته باشد. در مقابل، خودداری از پذیرفتن مهمان و خست، نشانه‌ی قساوت قلب و موجب کوچ کردن خیر و برکت از منزل انسان است.
از برجسته‌ترین خصلت‌های نیک مردان و آزادگان، کرم و سخاوت است. به هر میزان که انسان اهل گشاده‌دستی و سفره‌گستری باشد، از تعلّق‌های خویش کاسته و دیگران را اسیر محبت خویش می‌کند. با مهمان‌داری، دل‌ها به هم مهربان‌تر شده و نیز صمیمیت‌ها در جامعه افزایش می‌یابد. خویشان و دوستان، یکدیگر را می‌بینند و روحشان شاداب‌تر و بانشاط‌تر می‌شود. چه زیباست کلام مولا علی (علیه‌السلام) که فرمودند:
قُوتُ الْأَجْسَادِ الطَّعَامُ وَ قُوتُ الْأرْوَاحِ الْإِطْعَامُ؛ عذای جسم، غذا خوردن است. ولی غذای روح، اطعام و غذا دادن (39).
در فرهنگ اسلامی، مهمان حبیب خدا و موجب خیر و برکت است. وی هدیه‌ای از جانب آسمان و عامل افزایش روزی و کاهش گناهان شمرده شده است. به راستی چنین فرهنگی کجا و اینکه مهمان یک دردسر است کجا؟ از امام صادق (علیه‌السلام) بشنویم که به یکی از یارانشان به نام حسین بن نعیم فرمودند: «آیا برادران دینی‌ات را دوست داری؟» گفت: «آری.» فرمودند: «آیا به تهیدستان سود می‌رسانی؟» گفت: «آری.» «سزاوار است دوستداران خدا را دوست بداری. به خدا سوگند، نفع تو به هیچ یک از آنان نمی‌رسد، مگر آنکه دوستشان بداری. راستی، آیا آنان را به خانه‌ی خودت دعوت می‌کنی؟» گفت: «آری. هرگز غذا نمی‌خورم مگر آنکه پیش من دو سه نفر یا کمتر و بیشتر از برادران هستند.»
حضرت فرمودند: «آگاه باش که فضیلت آنان بر تو، بیش از برتری تو بر آنان است!» (راوی که با شنیدن این سخن تعجب کرده بود، پرسید:) «فدایت شوم! من به آنان اطمینان می‌دهم، مرکب خویش را در اختیارشان می‌گذارم، با این حال آنان برتر از من هستند؟» فرمودند:
آری! چون وقتی آنان به خانه‌ی تو وارد می‌شوند، همراه خود، آمرزش تو و خانواده‌ات را می‌آورند و چون می‌روند، گناهان تو و خانواده‌ات را با خویش می‌برند (40).
در ارتباط با مهمان‌داری و مهمان‌نوازی آداب مختلفی از سوی هشتمین پیشوای شیعیان (علیه‌السلام) مطرح شده است. آن بزرگوار در این رابطه نکات جالب و مهمی مطرح کرده‌اند:

اول) بیگاری نکشیدن

در سیره‌ی امام آمده است که ایشان هرگاه مهمانی برایشان می‌آمد، وی را وادار به کاری نمی‌کردند و از او کار نمی‌کشیدند. در روایت‌ها آمده است که روزی مهمانی بر امام رضا (علیه‌السلام) وارد شد. امام تا پاسی از شب، نزد او نشسته بودند و با وی سخن می‌گفتند که چراغ، کم‌نور شد. مرد، دستش را دراز کرد که آن را درست کند، اما امام رضا (علیه‌السلام) وی را از این کار، بازداشتند و خود، به درست کردن چراغ پرداختند. سپس به او فرمودند:
ما قومی هستیم که از مهمانانمان کار نمی‌کشیم (41).

دوم) بدرقه کردن

شایسته است هرگاه مهمان قصد رفتن کرد او را مشایعت و تا در خانه بدرقه کرد. امام رئوف (علیه‌السلام) به نقل از جدشان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
مِنْ حَقِّ الضَّیْفِ أَنْ تَمْشِیَ مَعَهُ فَتُخْرِجَهُ مِنْ حَرِیْمِکَ إِلَی الْبَابِ؛ از حقوق مهمان آن است که او را تا در منزل همراهی کنی (42).

سوم) همراهی در غذا خوردن

هرگاه مهمانی بر انسان وارد شد، مناسب نیست میزبان او را در غذا خوردن تنها بگذارد یا پیش از او مشغول صرف غذا شود. بلکه شایتسه است با وی غذا بخورد. احمد بن هارون نقل می‌کند که روزی مهمان امام رضا (علیه‌السلام) شدم. آن حضرت سفره انداختند و با من غذا خوردند (43).

چهارده) ساده و آسان گرفتن

یکی از شرایط مهمان‌داری این است که نه میزبان بر خود سخت گیرد و نه مهمان. هر دو باید بی‌تکلف بوده و مهمانی را به سادگی و آسانی برگزار کنند. حضرت رضا (علیه‌السلام) نقل فرمودند که مردی امیرمؤمنان (علیه‌السلام) را دعوت کرد. علی (علیه‌السلام) به او فرمودند: «پذیرفتم، به شرط آنکه سه قول به من بدهی.» مرد گفت: «چه قولی! ای امیرمؤمنان (علیه‌السلام)؟!» فرمودند: «از بیرون، چیزی برای ما تهیه نکنی، آنچه در خانه هست، از من دریغ نورزی و خانواده را به زحمت نیندازی.» مرد گفت: «قبول است.» پس علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) دعوتش را پذیرفتند (44).

پی‌نوشت‌ها:

1. محمدی، مهمان‌داری در اسلام، ص 18-17.
2. متقی هندی، کنزل العمّال، ج 15، ص 854.
3. برقی،‌ المحاسن، ج 2، ص 388؛ کلینی، ج 4، ص 51؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 71، ص 149.
4. شعیری، جامع الاخبار، ص 84؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج 11، ص 174.
5. ابن حیّون، دعائم الاسلام، ج 2، ص 106؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج 16، ص 257.
6. عوفی، جوامع الحکایات، ج 5، ص 305.
7. نهج‌البلاغه، خطبه 142.
8.نوری، مستدرک الوسائل، ج 16، ص 241.
9. ابن عساکر، تاریخ دمشق، ج 47، ص 344؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج 15، ص 390.
10. متقی هندی، کنزالعمال، ج 15، ص 915.
11. آمدی، غررالحکم، ج 1، ص 142.
12. حرانی، تحف‌العقول، ص 337.
13. مجلسی، بحارالانوار، ج 75، ص 461.
14. حویزی، نورالثقلین، ج 1، ص 90.
15. متقی هندی، کنزالعمال، ج 9، ص 245؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج 16، ص 242.
16. مجلسی، بحارالانوار، ج 75، ص 461.
17. شعیری، جامع الاخبار، ص 136؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 72، ص 461.
18. شعیری، جامع الاخبار، ص 136؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج 16، ص 257.
19. همان، ج 74، ص 192.
20. کلینی، الکافی، ج 2، ص 176-177.
21. حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج 23، ص 53.
22. کلینی، الکافی، ج 3، ص 290.
23. همان، ج 2، ص 291.
24. کلینی، الکافی، ج 5، ص 367؛ برقی، المحاسن، ج 2، ص 191؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 22، ص 190.
25. عیاشی، تفسیر عیاشی، ج 1، ص 371؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 10، ص 278.
26. طوسی، مصباح المتهجد، ص 626؛ کلینی، الکافی، ج 4، ص 68؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 93، ص 317.
27. ابن حیّون، دعائم الاسلام، ج 2، ص 106.
28. متقی هندی، کنزالعمال، ج 9، ص 267.
29. حمیری، قرب الاسناد، ص 75؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 72، ص 459.
30. نوری، مستدرک الوسائل، ج 16، ص 258.
31. همان، ص 257.
32. متقی هندی، کنزالعمال، ج 15، ص 888.
33. نوری، مستدرک الوسائل، ج 7، ص 32.
34. آمدی، غررالحکم، ص 484؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج 16، ص 242.
35. حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج 16، ص 459.
36. کلینی، الکافی، ج 4، ص 51.
37. صائب تبریزی، دیوان اشعار صائب تبریزی.
38. شیخ بهائی، آثار و اشعار، ج 2، ص 156.
39. مجلسی، بحارالانوار، ج 72، ص 456؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج 16، ص 246.
40. کلینی، الکافی، ج 2، ص 201.
41. کلینی، الکافی، ج 6، ص 283؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 49، ص 102.
42. صدوق، عیون اخبار الرضا (علیه‌السلام)، ج 2، ص 69؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 72، ص 451؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج 12، ص 226.
43. طبرسی،‌ مکارم الاخلاق، ص 167.
44. صدوق، الخصال، ص 189؛ صدوق، عیون اخبار الرضا (علیه‌السلام)، ج 2، ص 42.