مصرف مکمل‌های ویتامین ب‌کمپلکس و عوارض جانبی آن

مسمومیت ناشی از ویتامین B بسیار نادر است به این دلیل که ویتامین‌های متعلق به این خانواده به طور طبیعی در آب محلول می‌باشند.
اصطلاح «خانواده‌ی ویتامین B» به گروهی از هشت ویتامین محلول در آب اشاره دارد. در ابتدا، ویتامین B به عنوان یک ویتامین تک در نظر گرفته می‌شد. با این حال، مطالعات تحقیقاتی که پس از آن انجام شد، نشان دادند که خانواده‌ی ویتامین B از هشت ویتامین تحت عناوین تیامین (ویتامین B1)، ریبوفلاوین (ویتامین B2)، نیاسین (ویتامین B3)، اسید پانتوتنیک (ویتامین B5)، پیریدوکسین (ویتامین B6)، بیوتین (ویتامین B7)، فولیک اسید (ویتامین B9)، و سیانوکبالامین (ویتامین B12) تشکیل شده است.
مکملهایی که حاوی تمام هشت ویتامین B می‌باشند را تحت عنوان ویتامین B کمپلکس می‌شناسند. بر خلاف ویتامینهای محلول در چربی، ویتامینهای گروه B از طریق ادرار از بدن خارج و دفع می‌شوند.
هرچند اعتقاد بر این است که این مکمل‌ها از پتانسیل مسمومیت زایی پایینی برخوردار بوده، اما درصورتی که فردی آنها را در مقادیر بالا مصرف نماید، ممکن است دچار عوارض جانبی موقتی ویتامین B کمپلکس گردد.
عوارض جانبی مکملهای ویتامین B کمپلکس
عوارض جانبی ویتامینB کمپلکس ممکن است تنها در صورتی تجربه شوند که این مکملها در دوز و مقادیر زیاد و یا دوزهایی بیشتر از سطوح مصرف قابل تحمل مصرف شوند. اثرات جانبی متداول (در صورت وجود) ناشی از اوردوز یا مصرف بیش از حد ویتامین B کمپلکس به قرار ذیل می‌باشند:
 سیاه بودن مدفوع
 درد شکم
 یبوست
 تهوع
 استفراغ
 تغییر در رنگ ادرار
 ادرار کردن مکرر
 اسهال
 قرمزی پوست
 خارش
در موارد بسیار نادر، استفاده از این مکملها می‌تواند واکنشهای آلرژیک، خارش و بثورات، و یا سنگ کلیه را بوجود آورند. ممکن است عوارض جانبی گزارش نشده نیز وجود داشته باشند. در صورتی که به عوارض جانبی دچار شدید که ماندگار است، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
عوارض جانبی ویتامین‌های B به صورت مجزا
در حالی که عوارض جانبی فوق‌الذکر در ارتباط با گروه ویتامین B کمپلکس بودند، در ادامه عوارض جانبی احتمالی چند مورد از ترکیبات و اجزاء مکملهای B کمپلکس را معرفی کرده و در مقاله‌ای تحت عنوان « عوارض جانبی ویتامینهای گروه ب (‏B‏)‏» سایر ویتامینهای این گروه را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

تیامین (ویتامین ‏B1‎‏)‏

در صورتی که این ویتامین بر طبق میزان مجاز روزانه مصرف شود، به احتمال زیاد عوارض جانبی به همراه نخواهد داشت. در این بخش میزان مصرف توصیه شده‌ی روزانه از این ویتامینها بر اساس گروه سنی آورده شده است. مقادیر اعلام شده‌ به عنوان مقدار مجاز یا توصیه شده‌ی روزانه توسط انجمن غذا و تغذیه‌ی انستیتو پزشکی تهیه شده‌اند.

میزان توصیه شده‌ی روزانه ویتامین B1
	گروه	سن	میزان توصیه شده روزانه (میلی‌گرم در روز)
	نوزادان	6-0 ماهه	2ر0
		12-6 ماهه	3ر0
	کودکان	3-1 ساله	5ر0
		8-4 ساله	6ر0
	مردان	13-9 ساله	9ر0
		14 ساله و بالاتر	2ر1
	زنان	13-9 ساله	9ر0
		18-14 ساله	1
		19 ساله و بالاتر	1ر1
	زنان باردار		4ر1
	زنان شیرده		4ر1

 مصرف مکملهای تیامین، در موارد بسیار نادر، ممکن است منجر به بروز واکنش آلرژیک شود. این وضعیت ممکن است موجب ایجاد خارش، بثورات پوستی، یا کهیر شود.
 در صورت بروز واکنش آلرژیک شدید، فرد مبتلا ممکن است دچار سرگیجه، تورم صورت و زبان، مشکلات تنفسی، تنگی در قفسه سینه، یا تغییر رنگ پوست شود.
 احتباس آب، تهوع، بی قراری، تعریق، و ضعف نیز در میان عوارض جانبی نادر ناشی از مصرف بیش از حد تیامین قرار دارند.

ریبوفلاوین (ویتامین ‏B2‎‏)‏

در جدول زیر اطلاعات مربوط به میزان مجاز روزانه ویتامین B2 آورده شده است.

میزان توصیه شده‌ی روزانه ویتامین B2
گروه	سن	میزان توصیه شده روزانه (میلی‌گرم در روز)
نوزادان	6-0 ماهه	3ر0
	12-6 ماهه	4ر0
کودکان	3-1 ساله	5ر0
	8-4 ساله	6ر0
مردان	13-9 ساله	9ر0
	14 ساله و بالاتر	3ر1
زنان	13-9 ساله	9ر0
	18-14 ساله	1
	19 ساله و بالاتر	1ر1
زنان باردار		4ر1
زنان شیرده		6ر1

 یکی از عوارض جانبی متداول و بی ضرر ناشی از مصرف ریبوفلاوین تغییر رنگ ادرار به نارنجی متمایل به زرد است.
 مصرف مقدار بیش از حد مجاز ممکن است دفعات ادرار و اسهال را افزایش دهد.
 چنانچه فردی نسبت به هر یک از مواد تشکیل دهنده‌ی این مکمل آلرژی داشته باشد، ممکن است دچار واکنش آلرژیکی شود که می‌تواند به کهیر، مشکلات تنفسی، تورم صورت، لب، زبان و گلو منجر شود.

نیاسین ‏ (ویتامین ‏B3‎‏)‏

در صورتی که مکملهای این ویتامین را طبق میزان مجاز روزانه مصرف نمایید، احتمال خیلی پایینی وجود دارد که دچار عوارض جانبی شوید.

میزان توصیه شده‌ی روزانه ویتامین B3
گروه	سن	میزان توصیه شده روزانه (میلی‌گرم در روز)
نوزادان	6-0 ماهه	2
	12-6 ماهه	4
کودکان	3-1 ساله	6
	8-4 ساله	8
مردان	13-9 ساله	12
	14 ساله و بالاتر	16
زنان	13-9 ساله	12
	14 ساله و بالاتر	14
زنان باردار		18
زنان شیرده		17

 نیاسین ممکن است موجب گرگرفتگی پوست شود، که می‌تواند برای چند ساعت تدوام یابد. علاوه بر گلگون شدن پوست، فرد ممکن است دچار قرمزی، سوزن سوزن شدن یا احساس سوزش، عرق و یا لرز در طی 4 ساعت از مصرف این مکمل شود.
 سایر عوارض جانبی سرگیجه، اسهال، ناراحتی معده، تهوع و استفراغ، و سوزش سر دل را شامل می‌شود.
 در موارد بسیار جدی، فرد ممکن است ضربان نامنظم قلب، سردرد مداوم، درد مفاصل، تورم دستها و پاها، و تاری دید را تجربه کند.
 دیگر عوارض جانبی جدی اما نادر شامل بروز مدفوع خونی یا سیاه، درد شدید شکم، تهوع و استفراغ پی در پی، درد عضلات و مفاصل، و زردی چشم می‌شود.
 در صورتی که شخصی دچار واکنش آلرژیک شود، ممکن است کهیر، خارش و تورم صورت، لب، زبان و یا گلو را تجربه نماید.
مواردی که بایستی پیش از مصرف ویتامین B کمپلکس در نظر گرفته شوند
قبل از مصرف مکمل B کمپلکس، بهتر است با پزشک خود مشورت کرده تا دریابید که آیا نیازی به مصرف مکمل‌های ویتامین B کمپلکس دارید و یا خیر. بهتر آن است که این مکملها را بدون تجویز پزشک و خصوصاً تحت شرایطی که در ادامه آورده شده است، مصرف ننمایید.
 زنان باردار و یا شیرده بایستی با پزشک مشورت کرده که ببینند آیا نیاز به مصرف ویتامین دارند یا خیر. این مکملها را بایستی به میزان تجویز شده مصرف نمود.
 در صورت داشتن سابقه‌ی زخم معده، دیابت، مشکلات کبدی، یا نقرس پزشک خود را از آنها مطلع سازید.
 چنانچه داروهای دیگری را مصرف می‌کنید به پزشک خود اطلاع داده تا از بروز تداخل دارویی جلوگیری شود.
 اگر نسبت به دارویی دارای حساسیت یا آلرژی هستید به پزشک خود اطلاع دهید.
گرچه مصرف مکملهای ویتامین برای کسانی که از کمبود ویتامین B رنج می‌برند مفید می‌باشد، در صورتی که دچار هریک از عوارض جانبی ناشی از مصرف ویتامین B کمپلکس شدید، به پزشک مراجعه نمایید. همچنین بایستی سعی کرده از یک رژیم غذایی سالم پیروی نموده و تغییرات لازم را در سبک زندگی خود ایجاد نمایید. بهتر آن است که بجای مصرف مکملهای ویتامین، منابع غذایی ویتامین B را وارد رژیم غذایی خود کنید.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود.