تخت طاووس

نويسنده: پرويز ورجاوند

تخت طاووس، (تخت خورشيد)، واقع در تالار موزه‌ي کاخ گلستان. اين تخت در بين سالهاي 1214-1215 ق به دستور فتحعلي شاه و زير نظر محمدحسين خان نظام‌الدوله بيگلر بيگي اصفهان که در 1234 ق به مقام صدر اعظمي برگزيده شد، در شهر اصفهان و توسط هنرمندان آن شهر ساخته شده است. تمامي 4527 قطعه جواهري که در آن به کار رفته است، از خزانه‌ي جواهرات سلطنتي تأمين شده است. تخت مزبور با اندازه‌ي کوچکتر شباهتهائي به تخت مرمر دارد و به صورت تختخواب دوره داراي ساخته شده که در واقع بايد بر روي آن چهار زانو مي‌نشستند. تخت از قطعه‌هاي مختلف چوب ساخته شده که به وسيله‌ي پيچ و مهره به هم متصل مي‌شوند. روي چوب را با ورقه‌هاي ضخيمي از طلا پوشانيده‌اند. روکش طلا در نماي بيرون با تزيينات گل و بته، مينا کاري شده است. تکيه‌گاه و خورشيد دوار بالاي آن و هدهدها و قبه‌ها و طراحي‌ها و نيم ترنجهاي دو سوي بالاي پله، علاوه بر ميناکاري، مرصع به جواهراتي چون الماس - زمرد، ياقوت و لعل مي‌باشند. تخت بر روي شش پايه شبيه خرطوم فيل و دو ستون و دو نيم ستون قرار گرفته و کف آن نزديک يک متر از زمين بلندتر است که با دو پله به سطح تخت راه مي‌دهد. در داخل و خارج در قابسازيهاي طارمي دور تخت کتيبه‌اي شامل دوازده بيت نقش بسته که کتيبه‌ي مزبور مربوط به دوران ناصرالدين شاه و زمان مرمت تخت در سال 1274 ق است. در بالا و وسط تکيه‌گاه تخت، قاب آينه مدوري نصب گرديده که در داخل آن هيکل خورشيد الماس نشاني با شعاعهاي فراوان که از پشت به چرخ دندانه‌دار و پاندولي متصل مي‌باشد قرار دارد. برخي به اشتباه اين تخت را «تخت طاووسي» مي‌دانند که نادر از هند به ايران آورده است در حاليکه از سرنوشت آن تخت آگاهي درستي در دست نيست. تخت طاووس در اصل تخت خورشيد نام داشت و زمانيکه فتحعلي شاه با سوگلي خود طاووس، دختر زيباي گرجي ازدواج کرد و بستر خوابشان را در شب زفاف بر روي اين تخت گستردند، فتحعلي شاه از آن پس نام طاووس را بر اين تخت نهاد. تخت طاووس در تالار آينه و سپس به تالار موزه انتقال يافت که همچنان در آنجا نگهداري مي‌شود.
منبع:
تاريخچه‌ي ساختمانهاي ارگ سلطنتي تهران و راهنماي کاخ گلستان، 145-178.
منبع: تهيه و تنظيم: دائرةالمعارف تشيع، جلد 4، (1391) تهران: مؤسسه‌ي انتشارات حکمت، چاپ اول.