واژه‌ی نشوز در قرآن

«نشز» به معناي نافرماني و عصيان و رها کردن و جفا کردن است. «نَشَرتِ المرأة من زوجها» به معناي نافرماني زن از شوهرش است و «نشز الرّجل» يعني مرد همسر خود را رها کرد و به او جفا نمود. معناي اصلي
يکشنبه، 31 ارديبهشت 1396
تخمین زمان مطالعه:
پدیدآورنده: علی اکبر مظاهری
موارد بیشتر برای شما
واژه‌ی نشوز در قرآن
نشوز

نويسنده: عباس کوثري

 
«نشز» به معناي نافرماني و عصيان و رها کردن و جفا کردن است. «نَشَرتِ المرأة من زوجها» به معناي نافرماني زن از شوهرش است و «نشز الرّجل» يعني مرد همسر خود را رها کرد و به او جفا نمود. معناي اصلي اين واژه ارتفاع و بلندي است و «نشز» به فتح نون و شين به معناي زمين بلند است و براي نمو و زياده استعاره آورده شده است، (1) سپس براي هر يک از زن و مرد که بر يکديگر برتري مي‌جويند و حقوق يکديگر را رعايت نمي‌کنند، استعاره آورده شده است، چنان‌که به معناي برخاستن نيز آمده است. جمله «کلّمني کلاماً فانشزني» يعني سخني گفت که مرا به خشم درآورد و مرا از جايم حرکت داد. (2)

کاربردهاي نشوز در قرآن

1. نافرماني و عدم اطاعت زن از شوهر

قرآن کريم مي‌فرمايد: «وَاللَّاتِيْ تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلاَ تَبْغَوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلاً». (3) نشوز زن نافرماني و مخالفت وي با شوهر در امور واجب است به اينکه از همبستر شدن با شوهر امتناع ورزد و آنچه را موجب نفرت شوهر براي استمتاع جنسي و لذت شوهر مي‌شود از خود دور نکند و اگر شوهر درخواست تزيين دارد، به آن توجهي نمي‌کند. (4) جمله «فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ» قرينه است بر اينکه نشوز زن عدم اطاعت وي از شوهر است.

2. جفاي مرد

خداوند متعال مي‌فرمايد: «وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِن بَعْلِهَا نُشُوزاً أَوْ إِعْرَاضاً فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَن يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحاً وَالصُّلْحُ خَيْرٌ». (5) نشوز مرد به اين است که از پرداخت نفقه خودداري کند و از همبستر شدن با همسرش امتناع ورزد و از اظهار علاقه و مهر که بين زن و شوهر وجود دارد، دريغ کند و با دشنام يا زدن، زن را اذيت و آزار کند. اعراض نيز يعني انس و صحبت کردن با او را کم کند. (6) معناي آيه چنين است: و اگر زني از طغيان و سرکشي يا اعراض شوهرش بيم داشته باشد، مانعي ندارد با هم صلح کنند و صلح بهتر است.
گفتني است ماده «نشز» در هيئت امر به معناي برخاستن نيز آمده است. خداوند متعال در سوره مجادله مي‌فرمايد: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ وَإِذَا قِيلَ انشُزُوا فَانشُزُوا»: (7) اي کساني که ايمان آورده‌ايد، هنگامي که به شما گفته مي‌شود مجلس را وسعت بخشيد [و به تازه‌واردها جا دهيد]، وسعت بخشيد؛ خداوند براي شما وسعت مي‌بخشد و هنگامي که گفته شود برخيزيد؛ برخيزيد.
زمخشري و طبرسي مي‌نويسند: «انشُزُوا» يعني برخيزيد؛ يا براي باز شدن جا براي تازه‌واردها يا براي اينکه پيامبر به سبب نشستن زياد شما آزرده‌خاطر نشود يا براي نماز و جهاد و انجام کارهاي خير. (8) در هر صورت «انشُزُوا» به معناي برخاستن است، چنان‌که در هيئت «نُنْشِزُهَا» به معناي کر و رشد آمده است: «وَانْظُرْ إِلَى الْعِظَامِ كَيْفَ نُنْشِزُهَا». (9)
در المصباح المنير آمده است: «انشزت المکان رفعته و استعير ذالک للزيادة و النمو»: انشازِ مکان به معناي بالا آوردن آن است و استعاره از زياد شدن و نمو مي‌باشد. مؤلف الميزان نيز مي‌نويسد: انشاز به معناي نمو و رشد کردن است. (10)

پي‌نوشت‌ها:

1. احمد فيومي؛ المصباح المنير؛ ج 1 و 2، ص 605.
2. خليل بن احمد فراهيدي؛ ترتيب کتاب العين؛ ج 3، ص 1791.
3. نساء: 34.
4. روح الله خميني؛ تحريرالوسيله؛ ج 2، ص 305.
5. نساء: 128.
6. محمود زمخشري؛ الکشاف؛ ج 1، ص 571.
7. مجادله: 11.
8. محمود زمخشري؛ الکشاف؛ ج 4، ص 492. فضل بن حسن طبرسي؛ مجمع البيان؛ ج 9 و 10، ص 379.
9. بقره: 259.
10. سيدمحمدحسين طباطبايي؛ الميزان؛ ج 2، ص 365.

منبع مقاله :
منبع‌مقاله: کوثري، عباس؛ (1394)، فرهنگنامه تحليلي وجوه و نظائر در قرآن (جلد دوم)، قم: دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، معاونت پژوهشي، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي، چاپ اول.
 


ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
مقالات مرتبط
موارد بیشتر برای شما
اعتقاد به مهدویت در دوره غیبت کبری چه آثار تربیتی در پی دارد؟
اعتقاد به مهدویت در دوره غیبت کبری چه آثار تربیتی در پی دارد؟
زمینه سازی تربیت مهدوی در دوران پیش از غیبت امام زمان علیه السلام
زمینه سازی تربیت مهدوی در دوران پیش از غیبت امام زمان علیه السلام
صله‌ی رحم کلید سعادت در دنیا و آخرت
صله‌ی رحم کلید سعادت در دنیا و آخرت
اثبات علمی و روایی طول عمر امام زمان علیه السلام
اثبات علمی و روایی طول عمر امام زمان علیه السلام
کسانى که با امام زمان علیه السلام ملاقات کرده اند
کسانى که با امام زمان علیه السلام ملاقات کرده اند
اثبات وجود امام زمان علیه السلام از طریق کرامات آن حضرت
اثبات وجود امام زمان علیه السلام از طریق کرامات آن حضرت
اثبات وجود امام زمان علیه السلام از دیدگاه عقل
اثبات وجود امام زمان علیه السلام از دیدگاه عقل
حقوق بیمار در آمبولانس شامل چه مواردی میشود؟
حقوق بیمار در آمبولانس شامل چه مواردی میشود؟
خوشحالی دختر بچه فلسطینی از پیدا کردن اسباب‌یازی‌اش از میان ویرانه‌ها
play_arrow
خوشحالی دختر بچه فلسطینی از پیدا کردن اسباب‌یازی‌اش از میان ویرانه‌ها
عرضه سیب‌زمینی وارداتی با قیمت ٢٩ هزار و ۵۰۰ تومان
play_arrow
عرضه سیب‌زمینی وارداتی با قیمت ٢٩ هزار و ۵۰۰ تومان
حضور گسترده مجاهدان حماس در محل تحویل سه اسیر در خان یونس
play_arrow
حضور گسترده مجاهدان حماس در محل تحویل سه اسیر در خان یونس
اولین مصاحبه دو نفره و مشترک ترامپ: رسانه‌ها در تلاشند تا ایلان ماسک را از من جدا کنند
play_arrow
اولین مصاحبه دو نفره و مشترک ترامپ: رسانه‌ها در تلاشند تا ایلان ماسک را از من جدا کنند
عملیات نفس‌گیر نجات مادر باردار محاصره در سیلاب فارس
play_arrow
عملیات نفس‌گیر نجات مادر باردار محاصره در سیلاب فارس
امکانات فوق‌لوکس اتوبوس ولوو 9600s در حد یک هتل!
play_arrow
امکانات فوق‌لوکس اتوبوس ولوو 9600s در حد یک هتل!
شهر یخی چین را بیشتر بشناسید
play_arrow
شهر یخی چین را بیشتر بشناسید