نويسنده: مهدي مهريزي
مُصادَقَةُ الإخوان، نام کتاب حديثي است که در آيين دوستي و برادري.(1)
اين کتاب با حجمي‌اندک، 125 حديث را در موضوع دوستي، در خود جاي داده است.
اهميت دوستي، راه‌هاي دوستيابي، حقوق دوستان، رازِ ماندگاري دوستي، رفتار دوستانه، عوامل شکست دوستي‌ها،... بخشي از مطالبي است که در اين کتاب به چشم مي‌خورد.
فصل‌هاي اين کتاب، 43 تاست که هر کدام، ويژه‌ي يکي از مسائل دوستي است. معرفي اين فصل‌ها آگاهي‌اي اجمالي از محتواي کتاب به دست مي‌دهد:
1. اقسام برادران. بر پايه يک روايت، برادران به «دوستان مورد اعتماد» و «دوستان گشاده رو» تقسيم شده‌اند که با دسته‌ي اول، از هيچ گونه خدمت نبايد دريغ کرد؛ اما با دسته‌ي دوم بايد به‌اندازه‌ي گشاده رويي آنان رفتار نمود.
2. خصلت‌هاي دوستي و برادري. دوستان، ظاهر و باطنشان يکي است؛ زيبايي و زشتي يکديگر را زيبايي و زشتي خود مي‌دانند؛ ثروت و فرزند، تغييري در آنان ايجاد نکرده، از بذل مال دريغ ندارند و در گرفتاري‌ها دوست را رها نمي‌کنند.
3. مهرباني به دوستان، دل را خدا نزديک مي‌سازد.
4. دوست گرفتن، آدمي را بهشتي مي‌کند.
5. گفتگوي دوستانه به دل‌ها آرامش مي‌بخشد و سبب ريزش باران رحمت و لطف خداوند است.
6. همدردي با دوست و رسيدگي به وي، نشانه‌ي دوستي واقعي است.
7. حقوق دوستان. دوستي و برادري، وظايف و حقوقي را به همراه مي‌آورد که آسان ترينش آن است که آنچه براي خود مي‌خواهي، براي دوست بخواهي و آنچه بر خود نمي‌پسندي، بر او هم مپسندي.
8. دوستان، آينه يکديگرند.
9 و 10. پذيرايي از دوستان و برادران و اِطعام آنان، خُلق و خويي آسماني است و خداوند در بهشت، آن را تلافي مي‌کند.
11. بهره‌ي دوستي. دوستي براي دنيا و آخرت انسان سودمند است؛ پشتيباني است در دنيا و شفاعت کننده‌اي است در آخرت.
12. داشتن دوستان بسيار، براي زندگي معنوي آدمي بسي سودمند است.
13. مؤمنان برادر يکديگرند.
14. دوستان به يکديگر خدمت مي‌کنند.
15. دوري و قهر دوستان، رفتاري ناپسند است.
16. بيم و هراس دوست از دوست، سزاوار نيست.
17. دوستي براي خدا، آن گاه که دوستي براي خدا باشد، گذشته از پاداش معنوي، پايداري نيز خواهد داشت.
18. خوشرويي با دوستان و برادران، عذاب دوزخ را بر مي‌دارد.
19. گره گشايي از کار دوستان، بندگي خداست.
20. مناعت طبع (عزت نفس). خويشتنداري در برابر دوستان و اظهار بي نيازي، سبب دوام دوستي است.
21. ديد و بازديد. دوست، مانند دست است و دست‌ها به کمک هم کارها را از پيش مي‌برند و نگهدار هم‌اند.
22. توجه به دوستان. برادري که تو را از ياد نمي‌برد، مي‌سزد که او را هميشه به يادآري.
23. دست دادن به هنگام ملاقات، کدورت‌ها را از ميان بر مي‌دارد.
24. شاد کردن دوست، از بهترين کارها نزد خداوند است.
25. بخل ورزي با دوستان و برادران، خصلتي نکوهيده است.
26. گرفتاري‌ها را با دوستان در ميان گذاريد؛ چرا که دوست از کمک دريغ نمي‌ورزد؛ گرچه با دعاي خير باشد.
27. شادکردن دوست، آفت دنيا و هراس قيامت را برمي دارد.
28. رنجاندن برادران، ناراحتي و رنجش به دنبال دارد.
29. نيکي به دوستان، گرچه‌اندک باشد، نعمت خداوندي است.
30. تلاش براي گره گشايي از کار دوستان، از طواف خانه خدا با ارزش تر است.
گفتني است بيشترين روايت‌هاي اين کتاب در اين فصل جمع شده است و اين، نشان از جايگاه ويژه‌ي «گره گشايي» در معاشرت و روابط انساني دارد.
31. تقدم دوستي بر داد و ستد. اگر دوستي خواستار به هم خوردن معامله شد، اجابت کنيد.
32. آزمونِ دوستي. دوستان را با سفر، هنگام خشم و با در هم و دينار، بيازماييد.
33. اعتبار دوستان، بيش از مال و ثروت است.
34. پرسش از نام و نشان، نشانه‌ي يکرنگي در دوستي است.
35. خيرخواهي. دوستان بايد با خيرخواهي، در راه حل مشکلات يکديگر قدم بردارند.
36. خوارنشمردن دوستان. تحقير و خوار شمردن دوستان، بجز تيره ساختن روابط، سبب قهر و غضب الهي است.
37. خوشبو کردن دوستان، سنتي ديني است و بر دوستي مي‌افزايد.
38. محبت ورزيدن، نشانه‌ي دينداري است.
39. حفظ آبرو. آبروي دوست را ريختن، گناهي زشت و نابخشودني است.
40. دعاي دوستان درباره‌ي يکديگر به اجابت مي‌رسد.
41. ملاطفت نسبت به برادران، لطف خداوند را در بهشت به ارمغان مي‌آورد.
42. پوشاندن دوستان، پوشش بهشتي را در پي دارد.
43. کميابي دوست خوب. دوستي، زماني به زندگي صفا مي‌بخشد و ياري رسان آدمي در گرفتاري‌هاست که خصلت‌هاي انساني در آن رعايت شود.
***
نويسنده‌ي اين کتاب، شيخ صدوق (رحمه‌الله) از محدثان و عالمان شيعه در قرن چهارم هجري است. وي که بيشتر به کار تدريس و تأليف در زمينه حديث و فقه مشغول بوده، آثار علمي گرانقدري پديد آورده است که شمار آنها از دويست مي‌گذرد. از نوشته‌هاي حديثي وي که امروزه در دسترس است و به چاپ رسيده، مي‌توان به کتب زير اشاره کرد:
1) الخصال، 2) التوحيد، 3) کتاب مَن لايَحضرهُ الفقيه، 4) ثواب الأعمال و عِقاب الأعمال، 5) علل الشرايع، 6) کمال الدين و تمام النعمة، 7) معاني الأخبار، 8) عيون أخبار الرضا (عليه السلام)، 9) الأمالي، 10) فضائل الأشهر الثلاثة، 11) فضائل الشيعة، 12) صفات الشيعة، 13) المواعظ.
بسياري از آثار صدوق (رحمه‌الله) به فارسي نيز ترجمه شده است.
متن عربي «مصادقة الإخوان»، دو بار چاپ شده است: يکي از سوي «مکتبة الامام صاحب الزمان (عج)» در عراق و ديگري از «سوي مؤسسة الامام المهدي (عليه السلام)» به سال 1410 قمري در قم.
نخستين برگردان فارسي اين کتاب، توسط استاد محمدتقي دانش پژوه، سامان يافته است. اين ترجمه، روان و از نثري پخته برخوردار است. بر اين ترجمه، استاد سعيد نفيسي مقدمه‌اي در معرفي خاندان بابويِه دارد که بسي عالمانه است.
اين ترجمه، به همراه متن عربي، يک بار در سال 1402 قمري منتشر شده است و براي دومين بار، به نام «آيين دوستي و برادري در مکتب اسلام» از سوي انتشارات تشيع در قم نشر يافته است.
ترجمه‌ي ديگري از اين کتاب، با عنوان «حقوق برادارن ديني در اسلام» به قلم مجيد - پ، به همت انتشارات بشير، به سال 1404 قمري در قم منتشر شده است.
مهريزي، مهدي؛ (1381)، حديث پژوهي (جلد اول)، قم: سازمان چاپ و نشر دارالحديث، چاپ دوم.
اين کتاب با حجمي‌اندک، 125 حديث را در موضوع دوستي، در خود جاي داده است.
اهميت دوستي، راه‌هاي دوستيابي، حقوق دوستان، رازِ ماندگاري دوستي، رفتار دوستانه، عوامل شکست دوستي‌ها،... بخشي از مطالبي است که در اين کتاب به چشم مي‌خورد.
فصل‌هاي اين کتاب، 43 تاست که هر کدام، ويژه‌ي يکي از مسائل دوستي است. معرفي اين فصل‌ها آگاهي‌اي اجمالي از محتواي کتاب به دست مي‌دهد:
1. اقسام برادران. بر پايه يک روايت، برادران به «دوستان مورد اعتماد» و «دوستان گشاده رو» تقسيم شده‌اند که با دسته‌ي اول، از هيچ گونه خدمت نبايد دريغ کرد؛ اما با دسته‌ي دوم بايد به‌اندازه‌ي گشاده رويي آنان رفتار نمود.
2. خصلت‌هاي دوستي و برادري. دوستان، ظاهر و باطنشان يکي است؛ زيبايي و زشتي يکديگر را زيبايي و زشتي خود مي‌دانند؛ ثروت و فرزند، تغييري در آنان ايجاد نکرده، از بذل مال دريغ ندارند و در گرفتاري‌ها دوست را رها نمي‌کنند.
3. مهرباني به دوستان، دل را خدا نزديک مي‌سازد.
4. دوست گرفتن، آدمي را بهشتي مي‌کند.
5. گفتگوي دوستانه به دل‌ها آرامش مي‌بخشد و سبب ريزش باران رحمت و لطف خداوند است.
6. همدردي با دوست و رسيدگي به وي، نشانه‌ي دوستي واقعي است.
7. حقوق دوستان. دوستي و برادري، وظايف و حقوقي را به همراه مي‌آورد که آسان ترينش آن است که آنچه براي خود مي‌خواهي، براي دوست بخواهي و آنچه بر خود نمي‌پسندي، بر او هم مپسندي.
8. دوستان، آينه يکديگرند.
9 و 10. پذيرايي از دوستان و برادران و اِطعام آنان، خُلق و خويي آسماني است و خداوند در بهشت، آن را تلافي مي‌کند.
11. بهره‌ي دوستي. دوستي براي دنيا و آخرت انسان سودمند است؛ پشتيباني است در دنيا و شفاعت کننده‌اي است در آخرت.
12. داشتن دوستان بسيار، براي زندگي معنوي آدمي بسي سودمند است.
13. مؤمنان برادر يکديگرند.
14. دوستان به يکديگر خدمت مي‌کنند.
15. دوري و قهر دوستان، رفتاري ناپسند است.
16. بيم و هراس دوست از دوست، سزاوار نيست.
17. دوستي براي خدا، آن گاه که دوستي براي خدا باشد، گذشته از پاداش معنوي، پايداري نيز خواهد داشت.
18. خوشرويي با دوستان و برادران، عذاب دوزخ را بر مي‌دارد.
19. گره گشايي از کار دوستان، بندگي خداست.
20. مناعت طبع (عزت نفس). خويشتنداري در برابر دوستان و اظهار بي نيازي، سبب دوام دوستي است.
21. ديد و بازديد. دوست، مانند دست است و دست‌ها به کمک هم کارها را از پيش مي‌برند و نگهدار هم‌اند.
22. توجه به دوستان. برادري که تو را از ياد نمي‌برد، مي‌سزد که او را هميشه به يادآري.
23. دست دادن به هنگام ملاقات، کدورت‌ها را از ميان بر مي‌دارد.
24. شاد کردن دوست، از بهترين کارها نزد خداوند است.
25. بخل ورزي با دوستان و برادران، خصلتي نکوهيده است.
26. گرفتاري‌ها را با دوستان در ميان گذاريد؛ چرا که دوست از کمک دريغ نمي‌ورزد؛ گرچه با دعاي خير باشد.
27. شادکردن دوست، آفت دنيا و هراس قيامت را برمي دارد.
28. رنجاندن برادران، ناراحتي و رنجش به دنبال دارد.
29. نيکي به دوستان، گرچه‌اندک باشد، نعمت خداوندي است.
30. تلاش براي گره گشايي از کار دوستان، از طواف خانه خدا با ارزش تر است.
گفتني است بيشترين روايت‌هاي اين کتاب در اين فصل جمع شده است و اين، نشان از جايگاه ويژه‌ي «گره گشايي» در معاشرت و روابط انساني دارد.
31. تقدم دوستي بر داد و ستد. اگر دوستي خواستار به هم خوردن معامله شد، اجابت کنيد.
32. آزمونِ دوستي. دوستان را با سفر، هنگام خشم و با در هم و دينار، بيازماييد.
33. اعتبار دوستان، بيش از مال و ثروت است.
34. پرسش از نام و نشان، نشانه‌ي يکرنگي در دوستي است.
35. خيرخواهي. دوستان بايد با خيرخواهي، در راه حل مشکلات يکديگر قدم بردارند.
36. خوارنشمردن دوستان. تحقير و خوار شمردن دوستان، بجز تيره ساختن روابط، سبب قهر و غضب الهي است.
37. خوشبو کردن دوستان، سنتي ديني است و بر دوستي مي‌افزايد.
38. محبت ورزيدن، نشانه‌ي دينداري است.
39. حفظ آبرو. آبروي دوست را ريختن، گناهي زشت و نابخشودني است.
40. دعاي دوستان درباره‌ي يکديگر به اجابت مي‌رسد.
41. ملاطفت نسبت به برادران، لطف خداوند را در بهشت به ارمغان مي‌آورد.
42. پوشاندن دوستان، پوشش بهشتي را در پي دارد.
43. کميابي دوست خوب. دوستي، زماني به زندگي صفا مي‌بخشد و ياري رسان آدمي در گرفتاري‌هاست که خصلت‌هاي انساني در آن رعايت شود.
***
نويسنده‌ي اين کتاب، شيخ صدوق (رحمه‌الله) از محدثان و عالمان شيعه در قرن چهارم هجري است. وي که بيشتر به کار تدريس و تأليف در زمينه حديث و فقه مشغول بوده، آثار علمي گرانقدري پديد آورده است که شمار آنها از دويست مي‌گذرد. از نوشته‌هاي حديثي وي که امروزه در دسترس است و به چاپ رسيده، مي‌توان به کتب زير اشاره کرد:
1) الخصال، 2) التوحيد، 3) کتاب مَن لايَحضرهُ الفقيه، 4) ثواب الأعمال و عِقاب الأعمال، 5) علل الشرايع، 6) کمال الدين و تمام النعمة، 7) معاني الأخبار، 8) عيون أخبار الرضا (عليه السلام)، 9) الأمالي، 10) فضائل الأشهر الثلاثة، 11) فضائل الشيعة، 12) صفات الشيعة، 13) المواعظ.
بسياري از آثار صدوق (رحمه‌الله) به فارسي نيز ترجمه شده است.
متن عربي «مصادقة الإخوان»، دو بار چاپ شده است: يکي از سوي «مکتبة الامام صاحب الزمان (عج)» در عراق و ديگري از «سوي مؤسسة الامام المهدي (عليه السلام)» به سال 1410 قمري در قم.
نخستين برگردان فارسي اين کتاب، توسط استاد محمدتقي دانش پژوه، سامان يافته است. اين ترجمه، روان و از نثري پخته برخوردار است. بر اين ترجمه، استاد سعيد نفيسي مقدمه‌اي در معرفي خاندان بابويِه دارد که بسي عالمانه است.
اين ترجمه، به همراه متن عربي، يک بار در سال 1402 قمري منتشر شده است و براي دومين بار، به نام «آيين دوستي و برادري در مکتب اسلام» از سوي انتشارات تشيع در قم نشر يافته است.
ترجمه‌ي ديگري از اين کتاب، با عنوان «حقوق برادارن ديني در اسلام» به قلم مجيد - پ، به همت انتشارات بشير، به سال 1404 قمري در قم منتشر شده است.
پي‌نوشت:
1. اين مقاله، پيش از اين، در فصل نامه‌ي زندگي (ش 1) منتشر شده است.
منبع مقاله :مهريزي، مهدي؛ (1381)، حديث پژوهي (جلد اول)، قم: سازمان چاپ و نشر دارالحديث، چاپ دوم.
