روشهای مطالعه و آمادگی برای کنکور

آنچه پیش روی شماست حاوی یک روش برنامه ریزی برای مطالعه و بویژه آمادگی برای کنکور است. این روش ممکن است با آنچه در ذهن شماست و یا روشهای ابتدایی مرسوم برنامه ریزی فردی تفاوت های زیادی داشته باشد، اما پس از مطالعه آن درمی یابید که کاملاً عملی و مفید بوده و تمام جوانب یک یادگیری مطلوب را داراست.

در این روش با استفاده از دقیق ترین دستاوردهای روانشناسی یادگیری می توانید به بهترین شکل از توان و استعداد خود بهره بگیرید.
 

۱ _ این روش بیشتر به گذشته توجه دارد. چون ابتدا باید امکانات خود را بشناسید و برای این کار هم باید به گذشته توجه کنید. بدون شناخت دقیق توانایی هایتان نمی توانید الگو و برنامه واقع بینانه ای برای آینده تدوین نمایید.

اغلب برنامه های آموزشی از پیش تعیین شده که شما و یا حتی افراد با تجربه تر برای روزها و هفته های بعد تنظیم می کنید، هرگز اجرا نمی شود. زیرا این برنامه ها همگی یک اشکال اساسی دارند آنها برمبنای تواناییها و امکانات واقعی شما استوار نشده اند. معمولاً این برنامه ها خوش بینانه و بلندپروازانه تنظیم می شوند. ما نمی توانیم برنامه مطالعه و زندگی خود را فقط براساس آرزوها و تمایلات خودمان تنظیم کنیم.

متأسفانه در ۹۹ درصد موارد حدس شما از تواناییهای خودتان خوش بینانه است. به همین دلیل معمولاً ارزیابی شخصی دو برابر واقعیت است.

۲ _ برنامه هر کس مخصوص خود او و با دیگری متفاوت است. هر کس در زمینه بهره هوشی، پایه درسی، نقاط قوت و ضعف درس، اهداف آموزشی، عادات و روشهای مطالعه، محیط و شرایط زندگی و تحصیل و میزان اعتماد به نفس با دیگران متفاوت است و برای هر فرد باید برنامه ای متناسب با ویژگی های خاص خود تنظیم گردد.

الگوبرداری از کارهای دوستانی که موفق بوده اند نیز چندان مفید نیست. چه بسا کاری که برای کسی بسیار مفید و مؤثر است برای دیگران کاملاً مضر باشد.

یکی از اشکالاتی که در اکثر برنامه‌ریزی‌ها وجود دارد توجه بیش از اندازه به کمیت است. گرچه این موضوع مهم است که شما میزان و حجم مطالعه خود را بالا ببرید، اما نکته مهم‌تر این است که تا چه حد از آنچه را خوانده‌اید، یاد گرفته و می‌توانید به خوبی از آن استفاده کنید؛

پس به جای اینکه در برنامه‌ریزی خود در دو ساعت مطالعه درس فیزیک، یک فصل را درنظر بگیرید، سعی کنید که یک یا دو مبحث از یک فصل را به خوبی یاد بگیرید. این موضوع باعث می‌شود تا شما با اعتماد به نفس بیشتر و روحیه بالاتری به ادامه کار بپردازید.

۳ _ واحد زمانی این برنامه یک هفته است. یکی از عواملی که باعث اجرا نشدن برنامه های درسی می شود تنظیم برنامه به صورت ساعت به ساعت یا روز به روز است. در حالی که در زندگی واقعی ما عوامل بسیاری وجود دارند که موجب می شوند ما نتوانیم هر روز در ساعت معین همان کاری را که می خواهیم انجام دهیم، ولی می توانیم این ضعف را در روزهای بعد جبران کنیم. به همین دلیل یک هفته واحد زمانی مناسبتری برای برنامه ریزی است.

اگر ما در طول یک هفته رفتار خود را بررسی کنیم بهتر می توانیم به عدم تعادلهای کار خود پی ببریم و افراط و تفریطها را در کار خود بشناسیم هنگامی که ساعات مطالعه دروس مختلف را در طول یک هفته جمع می کنیم متوجه می شویم که درسی را بیشتر یا کمتر از اندازه لازم مطالعه کرده ایم.

هر کس اگر به حال خود گذاشته شود کاری را انجام می دهد که بیشتر به آن علاقه دارد، همچنین هنگام درس خواندن بیشتر به مطالعه دروسی می پردازد که در آن موفق تر بوده و نمره کمتری کسب کرده است. باید هر درس را به اندازه اهمیت همان درس و به طور متعادل مطالعه نماییم، و با توجه به قدرت و ضعف مان در آن درس ساعات مطالعه آن را تنظیم نماییم.

در برنامه‌ریزی خود، واقعیت‌های جسمی، روحی و درسی خود را در نظر بگیرید. برنامه‌ریزی درسی شما باید براساس نیازها و فعالیت‌های روزانه‌تان تدوین شود. شما هم مانند همه اطرافیانتان، نیاز به خوابیدن، خوردن، استراحت کردن، تماشای تلویزیون و … دارید؛ پس سعی کنید که برای انجام این کارها نیز وقتی را در برنامه‌ریزی خود در نظر بگیرید؛ البته توجه داشته باشید که این نوع فعالیت‌ها نباید وقت زیادی را از شما بگیرد و هر چه به ماه‌های آخر زمان آمادگی برای کنکور نزدیک می‌شوید

باید از حجم فعالیت‌های غیردرسی‌تان، مثلاً تماشای تلویزیون، کم کرده و به ساعات مطالعه خود اضافه کنید. توجه داشته باشید که امسال برای شما سال سرنوشت‌سازی است؛ بنابراین، زمان را با توجه کردن به مسایل بی‌اهمیت از دست ندهید؛ زیرا سال‌های بعد به اندازه کافی فرصت دارید که به این امور (فعالیت‌های فوق برنامه ) بیشتر بپردازید

از طرف دیگر باید به این موضوع نیز توجه کنید که نباید توانایی‌های خود را بیش از حد برجسته کنید؛ مثلاً با خود بگویید که «من چون داوطلب کنکور هستم، پس سعی می‌کنم که در شبانه روز چهار ساعت بخوابم و بقیه را درس بخوانم».

ممکن است که در کوتاه مدت، این تصور شما مشکلی برایتان ایجاد نکند؛ اما در دراز مدت، این مساله حتماً نیرو و توانتان را تحلیل می‌برد و نه تنها باعث موفقیتتان نخواهد شد، بلکه شما را از مطالعه نیز خسته خواهد کرد.

توجه داشته باشید که برنامه‌ریزی، بدون اجرای آن، باعث می‌شود تا شما در ادامه راه، برای استفاده از برنامه‌ریزی خود، دچار سرخوردگی شوید؛ زیرا برنامه غیر قابل اجرا، عملاً از روی کاغذ فراتر نمی‌رود.

توصیه اکید ما به همه شما کنکوری‌های عزیز این است که با توجه به اینکه تدوین این برنامه، وقت زیادی را از شما نمی‌گیرد، حتماً با حوصله و دقت و در نظر گرفتن همه مطالبی که به آنها اشاره خواهیم کرد، نسبت به انجام این کار اقدام کنید.

۴ _ نقش فعال و خلاق در برنامه ریزی متعلق به شماست. هیچ کس به اندازه شما دلسوز و نگران سرنوشت شما نیست و هیچ کس به اندازه شما از جزئیات کار شما آگاه نیست. در این روش شما می توانید ابتکارات و خلاقیت های خود را ابراز نمایید. این خود شما هستید که فعال ترین نقش را در برنامه ریزی آموزشی تان دارید. مهم برخورد خلاقانه شما با برنامه ریزی است که خودتان انجام می دهید.

در برخی از موارد دیده می‌شود که داوطلب، کار برنامه‌ریزی را به دیگران واگذار کرده یا از برنامه‌ریزی دیگر داوطلبان استفاده می‌کند. یکی از بزرگترین معایبی که برنامه‌ریزی شما ممکن است داشته باشد همین است.

حتماً به خاطر داشته باشید که بهترین برنامه‌ریز درسی خودتان، خود شما هستید؛ زیرا این شما هستید که دقیقاً از ساعات خواب و بیداری، استراحت، ضعف‌ها و نقاط قوت درسی خود مطلع هستید و می‌توانید با توجه به کل این موضوعات، یک برنامه درست بریزید.

علاوه بر اینکه محور برنامه‌ریزی خود شما هستید، رقیب اصلی در این نوع برنامه‌ریزی نیز خودتان هستید؛ به گونه‌ای که شما در این نوع برنامه‌ریزی، هر هفته و هر روز سعی می‌کنید که با روز و هفته گذشته خود، چه از نظر کمیت مطالعه و چه از نظر کیفیت مطالعه، رقابت داشته باشید و نه با فرد و افراد دیگری، و به این ترتیب می‌توانید نتیجه بسیار خوبی از تلاش خود بگیرید.

۵ _ رقیب اصلی شما خودتان هستید. رقیب شما دیگران نیستند، شما در طول سال جاری باید با خودتان مسابقه بدهید. باید هر روزتان از روز قبل و هر هفته تان از هفته قبل بهتر و موفق تر باشد.
 

رقابت مثبت (positive competition) به شکلی از رقابت است که در آن، افراد به همدیگر رقابت می‌کنند تا بهبود وضعیت خود و دیگران را به دست آورند و همگی بهتر شوند.

در این نوع رقابت، اهداف مشترکی برای همه وجود دارد و شرکت کنندگان به صورت مثبت و سازنده به دیگران کمک می‌کنند تا به هدف مشترک برسند. برخلاف رقابت منفی که به شکلی است که در آن، افراد به دنبال برتری و پیروزی شخصی هستند و ممکن است باعث ضرر و آسیب به دیگران شود.
 

متأسفانه بخش قابل توجهی از توانایی های ما به هدر می رود و ما بدون آن که به این موضوع توجه کنیم، در پی رقابت و مسابقه با دیگران هستیم سالم ترین، صحیح ترین و موثرترین نوع رقابت، رقابت انسان با خود است.

ما باید دائماً تلاش کنیم قابلیتها و تواناییهای خود را بیشتر و بیشتر متحقق نماییم. برای ارزیابی صحیح از کار خود باید دائماً با خود رقابت کنید و رکوردهای کمی و کیفی به دست آمده را ثبت کنید. اگر شما بدانید این هفته چقدر مطالعه کرده اید حتماً در هفته آینده تلاش خواهید کرد ساعات بیشتری درس بخوانید.

یک دفتر صد برگ تهیه کنید. دو سه برگ اول آن را سفید بگذارید. سپس هر دو صفحه مقابل هم را به یک هفته اختصاص دهید. در سمت راست آن جدولی به شرح زیر رسم کنید و سمت چپ آن را که صفحه ارزیابی و تصمیم نام دارد سفید بگذارید تا نکات ویژه ای را که بعداً اشاره خواهد شد در آن بنویسید.

در صورتی که در طول سال برنامه آموزشی یا فوق برنامه ای علاوه بر مطالعه درسی و کنکور دارید، در پایان ستون ذکر کنید. (مانند: کلاس، کامپیوتر، زبان، فعالیت ورزشی یا هنری)

اغلب توصیه بر این است که در سال جاری فعالیت های فوق برنامه خود را به حداقل برسانید یا کاملاً قطع کنید. فعالیتهای ورزشی و هنری در سال جاری، تا حدی که سبب شادابی جسم و روح شما شود مفید و لازم است.

شروع هر هفته را روز شنبه در نظر بگیرید و پایان هفته را روز جمعه، تکمیل جدول را باید از همین امروز شروع کنید و حتی یک روز را هم نباید از دست بدهید. مثلاً اگر امروز دوشنبه است، جدول را از ستون دوشنبه به بعد تکمیل کنید و شروع کار را به تعویق نیندازید لازم نیست تمام خانه های مربوط به دروس مختلف هر روز پر شود زیرا شما نمی توانید تمام دروس را در یک مطالعه کنید.

ساعات شروع و پایان مطالعه را لازم نیست بنویسید. زمان مطالعه هر درس از لحظه ای شروع می شود که شما کتاب را باز می کنید و زمانی خاتمه می یابد که کتاب را می بندید. کارهای متفرقه ای که در بین مطالعه انجام می دهید جزو ساعات مطالعه محاسبه نمی گردد و باید از آن کسر شود.

منظور از ساعات مطالعه فقط ساعاتی است که به تنهایی مطالعه می کنید. ساعات مطالعه با معلم خصوصی و یا رفتن به کلاسهای مختلف جزو ساعات مطالعه محسوب نمی گردد. ساعاتی را که در هفته برای هر درس به کلاس کنکور رفته اید یا معلم خصوصی داشته اید در ستون آخر ثبت نمایید. این کار را یکبار و در پایان هفته انجام دهید.

جمع ساعات مطالعه را در پایان هر روز محاسبه و ثبت کنید، در غیر این صورت ارزش کارتان از بین می رود، زیرا شما باید بدانید هر روز به نسبت روز قبل چه میزان مطالعه کرده اید تا در روز بعد کمیت و کیفیت کارتان را بالاتر ببرید.

اگر روزی اصلاً درس نخواندید، در خانه جمع همان ستون با خودکار قرمز یک صفر بزرگ بگذارید. حتی الامکان هر شب برای روز بعد برنامه ای تنظیم کنید و معلوم کنید که فردا قصد دارید چه دروسی را مطالعه کنید. در ردیف ما قبل آخر ستون جمع، مجموعه ساعات مطالعه هر هفته را ثبت کنید.

این عدد برای شما اهمیت زیادی دارد و باید آن را برای هفته بعد به خاطر داشته باشید تا بهتر کار کنید. همچنین میانگین ساعات روزهای هفته نیز برای شما اهمیت زیادی دارد. برای به دست آوردن آن مجموعه ساعات مطالعه هفته را بر هفت تقسیم کنید. از این طریق سعی کنید تا میزان مطالعه هر روز را از میانگین هفته قبل بالاتر ببرید.

پس از تکمیل جدول روزانه لازم است به نقد و ارزیابی کارهایتان بپردازید تا اشکالات کارتان را تشخیص داده و برای رفع آن در آینده بکوشید. این ارزیابی را در سه مرحله انجام دهید:
۱ _ پایان هر روز
۲ _ پایان هر هفته
۳ _ پایان هر ماه

نتیجه بررسی ها و همچنین تصمیماتی را که برای فردا، هفته بعد یا ماه بعد می گیرید در صفحه ارزیابی و تصمیم یادداشت کنید.
 

۱ _ چقدر مطالعه کرده اید؟
۲ _ آیا مطالعه دروس مختلف متناسب و متعادل بوده است یا خیر؟
۳ _ آیا از بازده کار راضی هستید یا خیر؟
۴ _ اشکال در کجاست؟
 

۱ _ کمیت و مقدار کار: در طول روز چند ساعت خوانده اید؟ به جز درس خواندن چه کارهای دیگری انجام داده اید؟ کارهای دیگر تا چه حد ضروری و مفید بوده اند؟ چند ساعت از وقت خود را صرف فعالیت غیردرسی کرده اید؟ چند ساعت از روزتان را هدر داده اید؟

اینها را فقط خودتان می توانید تشخیص دهید. با تشخیص آن سعی کنید فردایتان بهتر از امروز باشد. شما باید خودتان قاضی خود باشید.

۲ _ تناسب و تعادل در کار: برای موفقیت لازم است تعادل و تناسب را در مطالعه دروس مختلف رعایت کرد. یکی از عوامل مهم بررسی جدول روزانه مطالعه، توجه به تناسب مطالعه دروس مختلف است.

این کار را باید در پایان هفته، که ساعات مطالعه دروس مختلف جمع می گردد انجام داد، که آیا متعادل کار کرده اید یا اینکه در مطالعه تان افراط و تفریط داشته اید و بعضی دروس را کمتر یا بیشتر خوانده اید البته باید در نظر داشت که وجود اتفاقات و استثنائات غیر منتظره در زندگی اغلب باعث عدم اجرای دقیق برنامه می گردد و اغلب بدون اینکه متوجه باشید عملاً دروسی را بیشتر مطالعه می کنید که تمایل بیشتری به آنها دارید.

اگر درسی را در یک هفته بیش از اندازه خواندید در هفته بعد میزان آن را کم کنید و دروسی را که در هفته قبل کم خوانده اید بیشتر بخوانید. نتیجه این بررسی ها و همچنین تصمیماتی را که برای هفته بعد گرفته اید در صفحه ارزیابی و تصمیم بنویسید.

به طور میانگین برای دانش آموزان سال آخر حدود ۵ ساعت مطالعه در روز مطلوب است. البته ممکن است این میزان براساس شرایط آن روز کمتر یا بیشتر شود.

اگر در دوران تحصیل خود به تنبلی عادت کرده اید، نمی توانید یکباره ساعات مطالعه خود را افزایش دهید.

سعی کنید برای خود هدفهای غیرواقعی و دور از دسترس تعیین نکنید و به تدریج بر کمیت کار خود بیافزایید.

علاوه بر افزایش تدریجی ساعات مطالعه باید سعی کنید به طور متعال دروس مختلف را مطالعه کنید. حالت متعادل این است که هر روز حدوداً سه درس را مطالعه کنید. هر درس را می توانید در حدود ۲ ساعت مطالعه کنید.

برای مطالعه دروس پایه ای و فهمیدنی مثل ریاضی، فیزیک، فلسفه و منطق مدت بیشتری را در نظر بگیرید. دروس حفظ کردنی و عمومی را در مدت زمان کوتاهتری مطالعه کنید.

در طول هفته شما باید تمام دروس را بخوانید، البته در طول یک سال و با توجه به نقاط قوت و ضعفتان باید روی بعضی دروس تأکید بیشتری کنید. آنچه مهم است اینکه باید در ابتدای سال روی دروس پایه ای، فهمیدنی و دروسی که در آنها ضعیف تر هستید بیشتر کار کنید.

از میان دروس عمومی، زبان و عربی را در ابتدای سال بیشتر بخوانید. به تدریج که به پایان سال نزدیک می شوید باید به دروسی که در آنها قویتر هستید بیشتر بپردازید. در هفته های آخر به هیچ وجه مطالبی را که یاد گرفتن شان برای شما مشکل است نخوانید و فقط به مرور دروس و مباحثی بپردازید که در آنها تسلط بیشتری دارید.

منبع:
بخش تحلیل و تولید محتوا پرتال فرهنگی راسخون