همه پرندگان ایران ( قسمت نهم )

خانواده سسک
Family Sylviidae

پرندگانی هستند کوچک ، پر جنب و جوش و حشره‌خوار ، با منقار باریک و متناسب با رژیم غذایی آنها . بسیاری از آنها فاقد نشانه‌های تشخیص واضح می باشند . پر و بالشان به سرعت فرسایش پیدا می کند و بر اثر تغییر رنگ تشخیص آنها دشوارتر می شود . صدا و رفتارشان وسیله مهمی برای شناخت آنها در طبیعت است . معمولا در بین بوته‌های کوتاه ، روی زمین یا در نزدیکی زمین و یا در نیزارها ( جنس Sylvia ) . از حشرات ، عنکبوت‌ها و حلزون‌ها تغذیه می کنند .!

سسک دم پهن

انگلیسی : Cetti's Warbler
فرانسوی : Bouscarie de Cetti
لاتین : Cettia cetti

مشخصات :

13 سانتی‌متر ؛ اغلب خود را از انظار پنهان می کند بنابراین تشخیص آن از طریق مشاهده معمولا دشوار است ولی صدایش اشتباه ناپذیر است . سطح پشتی قهوه‌ای مایل به خرمایی پررنگ و سطح شکمی سفید مایل به خاکستری با پهلوهای قهوه‌ای رنگ دارد و پوشپرهای زیر دم آن راهراه عرضی است . ابروی کوتاه ، سفید رنگ و مشخصی دارد . دمش پهن و در انتها کاملا گرد می باشد و غالبا آنرا بالا نگهمیدارد . به خاطر ظاهر نشبتا خرمایی رنگش ممکن است با بلبل اشتباه شود ولی بلبل بزرگتر است و دمی درازتر دارد که خرمایی‌رنگتر از سطح پشتی آن است .

زیستگاه :

گیاهان کوتاه و انبوه و معمولا نزدیک به آب ، و یا نیزارهای تالاب‌ها . لانه‌اش در بین گیاهان کوتاه کاملا مخفی است .

پراکندگی :

سسک دم پهن پرنده‌ای است مه به طور عمده بومی ایران و از پراکندگی فراوانی برخوردار است . در زمستان از دره‌های نقاط کوهستانی مرتفع کوچ می کند .

سسک ساوی

انگلیسی : Savi's Warbler
فرانسوی : Locustelle luscinioide
لاتین : Locustella luscinioides

مشخصات :

14 سانتی‌متر ، ظاهرا به سسک تالابی معمولی شباهت دارد . دمش پهن و شاهپرهای آن از وسط به کنار به تدریج کوتاه‌تر می شود و غالبا دارای راهراه عرضی کمرنگ است . سطح پشتی آن یکدست به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز پررنگ می باشد . سطح شکمی آن سفید مایل به قهوه‌ای و در پهلوها قهوه‌ای مایل به خرمائی کمرنگ است . ابروی نخودی رنگ کوتاهش چندان واضح نیست . از سسک راهراه به وسیله رنگ یکدست پر و بال ، و از سسک رودخانه‌ای به واسطه سینه بدون رگه و از هر دو به خاطر اندازه بزرگترش مشخص می شود . کمتر از سسک راهراه خود را از انظار مخفی می کند .

زیستگاه :

باتلاق‌ها و نیزارهایی که بوته‌های پراکنده دارند .

پراکندگی :

سسک ساوی از جمله پرندگانی‌ست که به صورت مهاجر عبوری در شمال و غرب ایران از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است ، امکان دارد در نواحی جنوب غربی دریای خزر زاد و ولد کند .!

سسک رودخانه‌ای

انگلیسی : River Warbler
فرانسوی : Locustelle fluviatile
لاتین : Locustella fluviatilis

مشخصات :

۱۲.۵ سانتی‌متر ؛ نشانه‌های تشخیص آن از سسک راهراه عبارت است از سطح پشتی قهوه‌ای خاکی پررنگ و یکدست ، سطح شکمی تقریبا سفید با رگه‌های قهوه‌ای کمرنگ در قسمت بالای سینه ، دم کوتاه تر ، پهن و در انتها گرد که پوشپرهای آن کمی خرمایی رنگ است . پاهایش صورتی رنگ است . پرنده نابالغ فقط روی گلو رگه‌های کمرنگی دارد ، سطح شکمی سفید مایل به نخودی و سطح پشتی آن خرمایی رنگ‌تر است . معمولا خود را از انظار مخفی نگهمیدارد و مانند سسک راهراه محتاطانه پرواز می‌کند ولی زیستگاهش با آن متفاوت است .

زیستگاه :

مناطق مرطوب ، همچنین بیشه‌ها ، یا گیاهان انبوه و درهم و بوته های خار در فضای باز و یا در قسمت‌های بی درخت وسط جنگل . !

پراکندگی :

سسک رودخانه‌ای ؛ به تعدا کم و به صورت مهاجر عبوری در شمال و غرب ایران دیده می‌شود . !

سسک راهراه

انگلیسی : Grasshopper
فرانسوی : Locustelle tachetee
لاتین : Locustella naevia

مشخصات :

۱۲.۵ سانتی‌متر ؛ سسک رهراه پرنده‌ای است که غالبا خود را از انظار پنهان می سازد . سطح پشتی آن قهوه‌ای زیتونی ( گاهی قهوه‌ای مایل به زرد ) و به طور واضح راهراه است ، ولی دمگاهش راهراه کمتری دارد . سطح شکمی آن سفید مایل به نخودی و اندکی رگه‌رگه می باشد . دمش در انتها کاملا گرد و روی آن اثری راهراه عرضی دیده می شود . پاهایش صورتی ولی اغلب رنگ آن متغیر است . با چابکی تمام در بین علفها و زیر بوته‌ها می خزد و می دود . سسک راهراه پرنده‌ای‌ست محتاط و کمتر اقدام به پرواز می کند .

زیستگاه :

رویش‌های گیاهی کوتاه در تالاب‌ها ، علفزارهای مرطوب ، بوته‌زارهای خشک و پرچین‌ها .!

پراکندگی :

سسک راهراه از جمله پرندگانی‌ست که به صورت مهاجر عبوری در همه‌جای ایران دیده ‌می‌شود ، ولی از پراکندگی فراوانی برخوردار نیست . امکان دارد زمستان‌ها تعداد کمی از آنها در زمین‌های پست ناحیه خزر و جنوب غربی ایران باقی بمانند . !

سسک ابرو سفید

انگلیسی : Moustached Warbler
فرانسوی : Lusciniole a moustaches
لاتین : Lusciniola melanopogon

مشخصات :

۱۲.۵ سانتی‌متر ؛ تشخیص این پرنده از سسک تالابی راهراه دشوار است . تارک آن تقریبا سیاه و ابروهایش سفید است که امتداد آنها در پس گردن به خطی مستقیم ختم می شود . علاوه بر این نشانه‌ها ، گونه‌های به رنگ قهوه‌ای سیر ، گلوی کاملا سفید ، پس گردن و جبه اخرائی رنگ‌تر ٰ آن را از سسک تالابی راهراه مشخص می سازد . دم گرد و نسبتا کوتاه خود را اغلب رو به بالا نگاهمیدارد . کم و بیش خود را از انظار پنهان می کند .

زیستگاه :

باتلاق‌ها و نیزار‌ها . در بین نی‌های کوتاه که در آبی کم عمق روئیده باشند ، لانه می سازد . !

پراکندگی :

سسک ابرو سفید پرنده‌ای‌ست نیمه مهاجر و از پراکندگی نسبتا خوبی برخوردار است .!

سسک تالابی راهراه

انگلیسی : Sedge Warbler
فرانسوی : Phragmite des jonce
لاتین : Acrocephalus schoenobaenus

مشخصات :

۱۲.۵ سانتی‌متر ؛ به‌وسیله ابروی تقریبا سفید و مشخص ، سطح پشتی رگه‌رگه و دمگاه خاکی رنگ و یکدست از سسک تالابی معمولی تشخیص داده می شود . سطح شکمی آن کرم‌رنگ و پهلوهایش خرمایی است . تارک پرنده بالغ ممکن است خیلی پررنگ باشد که در این صورت با سسک ابرو سفید اشتباه می شود . دمش تا حدی نوک‌تیز است . پرواز و رفتار سسک تالابی راهراه شبیه سسک تالابی معمولی است
( رجوع شود به سسک ابرو سفید )

زیستگاه :

نیزارها و رویش های گیاهی انبوه و مرطوب نزدیک آن ، و بیشه‌های باتلاقی . لانه نامرتبی در بین گیاهان کوتاه و انبوه می سازد .

پراکندگی :

سسک تالابی راهراه از جمله پرندگانی‌ست که در تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و به صورت مهاجر عبوری ممکن است در همه‌جای ایران دیده شود . !

سسک شالیزار

انگلیسی : Paddy-field Warbler
فرانسوی : Rousserolle isabelle
لاتین : Acrocephalus agricola

مشخصات :

12 سانتی‌متر ؛ خیلی شبیه سسک تالابی معمولی ولی کمرنگ‌تر است ، با نوار مشخص‌تری در بالای چشم . سطح پشتی آن بیشتر قهوه‌ای مایل به خرمایی و کمتر زیتونی است ، و دمگاهش خرمائی رنگ‌تر می باشد . سطح شکمی سفید چرک و مایل به خاکی دارد . بال‌هایش گردتر است ( دومین شاهپر نخستین آن کوتاه‌تر از این شاهپر در سسک تالابی معمولی و سسک تالابی زیتونی است ) .

زیستگاه :

باتلاق‌ها ، نیزارها و کنار دریاچه‌ها . در بوته‌های کوتاه تالاب‌ها لانه می سازد .!

پراکندگی :

به طور کلی سسک شالیزار پرنده‌ای‌ست که تابستان‌ها از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است ولی بعضی از آنها زمستان را در جنوب شرقی ایران می گذرانند .!

سسک تالابی خاوری

انگلیسی : Blyth's Reed Warbler
فرانسوی : Rousserolle des buissons
لاتین : Acrocephalus dumetorum

مشخصات :

۱۲.۵ سانتی‌متر ، تشخیص این پرنده از سسک تالابی در طبیعت غیر ممکن است ولی سطح پشتی آن قهوه‌ای مایل به خاکستری می باشد . به کمک سطح پشتی اندکی تیره‌تر و با رنگ خرمائی کمتر ، با تردید می توان آن را از سسک تالابی معمولی تشخیص داد . شناسایی دقیق این پرنده وقتی میسر است که در دست باشد و به فرمول بالی آن توجه شود . آوازش شنونده را به یاد سسک تالابی زیتونی می اندازد ولی صدایش نرم‌تر و بی اندازه طولانی ، بلند ، متنوع و دلنشین است .

زیستگاه :

مانند سسک تالابی زیتونی

پراکندگی :

سسک تالابی خاوری از جمله پرندگانی‌ست که در فصل تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و ممکن است به‌صورت مهاجر عبوری در جنوب شرقی ایران دیده شود .!

سسک تالابی زیتونی

انگلیسی : Marsh Warbler
فرانسوی : Rousserolle verderolle
لاتین : Acrocephalus palustris

مشخصات :‌

۱۲.۵ سانتی‌متر ؛ تشخیص این پرنده از سسک تالابی معمولی جز از طریق صدای آن دشوار است ، ولی سطح پشتی آن معمولا کمتر خرمایی و بیشتر زیتونی است ، چانه و گلویش سفیدتر ، پاهایش صورتی گوشتی و ابروی کوتاه کمرنگی دارد و جثه‌اش خپله‌تر است . پرنده نابالغ شبیه نابالغ سسک تالابی معمولی است . سسک تالابی زیتونی کمتر از سسک تالابی معمولی در اختفا بسر می‌برد .
( رجوع شود به سسک تالابی خاوری و سسک شالیزار )

زیستگاه :

رویش‌های گیاهی کوتاه و انبوه در گودال‌ها ، بیشه‌ها ، ساحل رودخانه‌ها ، بیدزارها ، کشتزارها و غالبا نزدیک به آب . آشیانه نامنظمی روی گیاهان کوتاه و درهم پیچیده برای خود می سازد . !

پراکندگی :‌

سسک تالابی زیتونی به صورت مهاجر عبوری در همه‌جای ایران از پراکندگی نسبتا خوبی برخوردار است . بدون شک در شمال و غرب ایران زادوولد می کند ولی انتشار دقیق این پرنده از نظر زادوولد مشخص نیست . !

سسک تالابی معمولی

انگلیسی : Reed Warbler
فرانسوی : Rousserolle effarvatte
لاتین : Acrocphalus scirpaceus

مشخصات :

۱۲.۵ سانتی‌متر ؛ سطح پشتی قهوه‌ای یکدست که در ناحیه دمگاه اندکی خرمایی رنگ است . سطح شکمی تقریبا سفید و پهلوهای نخودی رنگ دارد . رنگ پاهایش متغیر است . از سسک تالابی راهراه به وسیله سر و پشت بودن رگه و ابروی واضح مشخص می شود . تشخیص این پرنده از سسک تالابی زیتونی در طبیعت به‌جز از طریق صدا تقریبا مقدرو نیست ولی به‌طور کلی خرمایی رنگ‌تر می باشد . نابالغ این دو گونه در پاییز یکسان به‌نظر می رسند . طی پروازهای کوتاهی که روی آب انجام می دهد ، دم گرد آن گسترده و رو به پایین قرار می گیرد .

زیستگاه :

نیزارها و گیاهان نزدیک آب . به صورت دسته‌جمعی زادوولد می کنند و در بین بوته‌ها و نیزارها آشیانه‌های آویزان می سازند . !

پراکندگی :

سسک تالابی معمولی در فصل تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و به صورت مهاجر عبوری در همه‌جای ایران دیده می شود .!

سسک تالابی پر صدا

انگلیسی : Clamorous Reed Warbler
فرانسوی : Rousserolle turdoide d'Egypte
لاتین : Acrocephalus stentoreus

مشخصات :

18 سانتی‌متر ؛ خیلی شبیه سسک تالابی بزرگ ولی اندگی کوچکتر و کمرنگ‌تر از آن با پر و بالی بیشتر زیتونی و کمتر خرمایی است و دمش در انتها گردتر می باشد . صدای آن بهترین نشانه تشخیص آن است . رفتارش شبیه سسک تالابی بزرگ می باشد .

زیستگاه :

مانند زیستگاه سسک تالابی بزرگ ولی گاهی در نقاطی که حرا می روید و همچنین بین بوته‌های اطراف کانال‌های آبیاری و امثال آن دیده ‌می‌شود . در میان بوته‌ها و یا در نیزارها لانه می سازد .!

پراکندگی :

تابستان ها از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و تعداد کمی از آنها زمستان‌ها در جنوب ایران باقی می مانند .!

سسک تالابی بزرگ

انگلیسی : Great Reed Warbler
فرانسوی : Rousserolle turdoide
لاتین : Acrocephalus arundinaceus

مشخصات :

۱۸.۵ سانتی‌متر ؛ از سسک تالابی معمولی به وسیله اندازه خیلی بزرگتر ، سر زاویه دار ، منقار درازتر و خیلی کلفتر ، ابروی واضح‌تر و صدای خاص به اسانی تشخیص داده می‌شود . رنگ پر و بالش شبیه سسک تالابی معمولی است . کمتر مخفی می شود و با آزادی کامل روی درخت‌ها و سیم تلگراف می نشیند . در ارتفاع کم پرواز می کند و در حال پرواز دمش را به شکل خاصی گسترده و با حرکتی سنگین به درون نیزارها فرود می آید .

زیستگاه :

سسک تالابی بزرگ از جمله پرندگانی‌ست که به صورت دسته‌جمعی زادوولد می کند . لانه‌اش آویزان و شبیه به لانه سسک تالابی معمولی در نیزارهای حاشیه آبها و ساحل رودخانه‌ها می سازد .!

پراکندگی :

تابستان‌ها فراوان است و به صورت مهاجر عبوری در جنوب غربی ایران دیده می‌شود .!

سسک درختی زرد

انگلیسی : Icterine Warbler
فرانسوی : Hypolais icterine
لاتین : Hippolais icterina

مشخصات :

13 سانتی‌متر ، یک سسک فعال و پر جثه به رنگ سبز و زرد . جز در پر و بال فرسوده پاییزی ، لبه شاهپرهای ثانوی داخلی در بال بسته تشکیل یک لکه بزرگ کمرنگ را می دهد ( که در پرنده نابالغ تقریبا سفید است و در بالغ زرد رنگ است ) سطح شکمی بعضی از پرندگان بالغ زرد نیست و اغلب سطح پشتی آنها خاکستری رنگ‌تر است . رنگ پاها خاکستری مایل به آبی تا سیاه مایل به آبی ، متغییر است . منقارش نسبتا پهن و بزرگ است . با نیم نوک بالای تیره رنگ و نیم نوک پایین مایل به صورتی .

زیستگاه :

باغ‌ها ، جنگل‌ها ، بیشه‌ها ، پرچین‌ها .
در محلی دنج در داخل بوته‌ها ، پرچین‌ها و نظایر آن لانه منظمی می سازد . !

پراکندگی :

سسک درختی زرد در فصل تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و به صورت مهاجر عبوری در همه‌جای ایران دیده می شود .

سسک درختی بزرگ

انگلیسی : Upcher's warbler
فرانسوی : Hypolais d'Upcher
لاتین : Hippolais languida

مشخصات :

14 سانتی‌متر ؛ شبیه سسک درختی زیتونی ولی بزرگتر از آن است با سطح پشتی بیشتر خاکستری و کمتر زیتونی . وقتی بال‌هایش بسته است حاشیه کمرنگ شاهپرهای ثانوی به صورت یک بخش کمرنگ بنظر می‌آید . دمش کاملا بزرگتر ، تیره‌تر و در انتها گردتر است که آن را به شکل چتر در می آورد و به‌طرز خاصی حرکت می دهد ، رفتارش شبیه سسک درختی زیتونی است .

زیستگاه :

باغ‌ها ، تاکستان ها ، بوته‌زارها و درخت‌زارها ، به خصوص در مناطق باز و نیمه بیابانی . گاهی در بین گیاهان کوتاه مناطق خیلی خشک دیده می شود . در میان بوته‌های کوتاه و یا بر روی درخت لانه می سازد .

پراکندگی :

سسک درختی بزرگ از جمله پرندگانی‌ست که در فصل تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .!

سسک درختی زیتونی

انگلیسی : Olivaceous Warbler
فرانسوی : Hypolais pale
لاتین : Hipplais pallida

مشخصات :

13 سانتی‌متر ؛ معمولا فاقد رنگ‌های سبز و زرد گونه‌های مشابه است . نشانه‌های تشخیص آن عبارت است از منقار دراز با نیم نوک پایین تقریبا زرد ، سطح پشتی زیتونی مایل به قهوه‌ای یا مایل به خاکستری ، و صرفه‌نظر از لبه‌های کمرنگ شاهپرهای ثانوی ، بال‌های تیره‌رنگش علامت مشخصی ندارد و در حالت بسته فقط تا قاعده دم می رسد . سطح شکمی آن سفید چرک است با اثری از رنگ نخودی روی پهلوها ، پوشپرهای زیر دم ، و گاهی اوقات بر روی سینه . گلویش اغلب سفید‌تر است . در بهار سطح شکمی این پرنده کمی زردرنگ‌تر است ، حلقه چشمی آن خاکستری کمرنگ می باشد . رنگ پاهایش متغییر است و در مقایسه با سسک باغی منقار درازتر ، تارک تخت‌تر و ابروی واضح‌تری دارد .

زیستگاه :

باغ‌ها و زمین‌های زراعی دارای درخت و بوته . در میان بوته‌ها ، پرچین‌ها و گاهی اوقات روی درخت خرما و امثال آن لانه می سازد

پراکندگی :

سسک درختی زیتونی در فصل تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و گاه به صورت مهاجر عبوری نیز دیده می شود . !

سسک درختی کوچک

انگلیسی : Booted Warbler
فرانسوی : Hypolais bottee
لاتین : Hippolais caligata

مشخصات :

12 سانتی‌متر ؛ کوچک‌ترین و کمرنگ‌ترین نوع سسک‌های درختی است . به سسک درختی زیتونی خیلی شباهت دارد ، ولی با اندازه نسبتا کوچکتر ، نوار کرم‌رنگ نسبتا واضح بالای چشم ، منقار خیلی کوتاه‌تر و اثری از رنگ نخودی روی پهلو و تهیگاه از سسک درختی مشخص می شود . غالبا نوک شاپره‌های دم سسک درختی کوچک کمرنگ است .

زیستگاه :

دشت‌های باز ، باغ‌ها ، پرچین‌ها و بوته‌زارها

پراکندگی :

سسک درختی کوچک در فصل تابستان از پراکندگی خوبی برخوردار است .!

سسک سینه راهراه

انگلیسی : Barred Warbler
فرانسوی : Fauvette eperviere
لاتین : Sylvia nisoria

مشخصات :

15 سانتی‌متر ؛ نشانه‌های تشخیص سسک سینه‌راهراه عبارت است از سطح شکمی تقریبا سفید با راهراه عرضی مرکب از خطوط هلالی شکل تیره‌رنگ که در پرنده ماده چندان مشخص نیست . سطح پشتی پرنده نر قهوه‌ای مایل به خاکستری و سطح پشتی سسک سینه راهراه ماده قهوه‌ای رنگ‌تر است . بال‌های پررنگ آن دو خط بالی سفیدرنگ دارد . قسمتی از شاهپرهای کناری دم درازش سفید است . پرنده بالغ چشم‌هایی به رنگ زرد روشن دارد . پرنده نابالغ دارای سطح سطح شکمی نخودی کمرنگ با اثری از راهراه عرضی است که گاهی این اثر نیز دیده نمی شود . سسک سینه راهراه از سسک گلو سفید و سسک باغی به وسیله ظاهر خاکستری‌تر ٰ خطوط بالی و اندازه بزرگتر مشخص می شود . روی‌هم‌رفته پرجثه بنظر می رسد و منقار و پاهایش کلفت است . اغلب دم خود را تکان می دهد و معمولا خود را از انظار پنهان می‌سازد .

زیستگاه :

بیشه‌هایی با گیاهان خاردار ، بوته‌زارهای غیر محصور ، پرچین‌ها و فضاهای بی درخت وسط جنگل‌ها . معمولا در میان بوته‌های خار لانه می سازد .!

پراکندگی :

این پرنده خصوصا در فصل تابستان‌ از پراکندگی خیلی کمی برخوردار است ، ولی ممکن است به صورت مهاجر عبوری در همه‌جای ایران دیده شود .!

سسک چشم سفید

انگلیسی :‌ Orphean Warbler
فرانسوی : Fauvette orphee
لاتین : Sylvia hortensis

مشخصات :

15 سانتی‌متر ؛ شبیه سسک سر سیاه نر ؛ ولی از آن بزرگتر است و نشانه‌های تشخیص آن از پرنده مزبور عبارت است از سفیدی شاهپرهای کناری دم ، سیاهی روی سر که تا زیر چشم‌ها ادامه پیدا می کند و در پشت گردن به تدریج در رنگ خاکستری جبه‌اش محو می شود ، همچنین سفیدی گلو که در سسک سر سیاه نر خاکستری رنگ است . سسک چشم سفید ماده اندکی قهوه‌ای رنگ می باشد . رنگ چشم‌های هر دو جنس این پرنده زرد خیلی کمرنگ است . از سسک سر دودی به وسیله اندازه بزرگتر ، چشم‌های کمرنگ و زیستگاه متفاوت مشخص می شود . پرنده نابالغ گاهی با نابالغ سسک سینه راهراه اشتباه می شود ولی دمش کوتاه‌تر است و پوشپرهای روی دم آن ، نوک کمرنگ ندارد . !

زیستگاه :

سسک چشم سفید پرنده‌ای‌ست که بطور عمده درخت‌زی است . در نواحی پردرخت ، باغ‌های میوه و مرکبات ، بوته‌زارها و زیتون‌زارها دیده می شود . در روی شاخه‌های پایین بوته‌ها لانه می سازد .‌!

پراکندگی :

تابستان‌ها از پراکندگی نسبتا زیادی برخوردار است و تعداد معدودی از این پرنده زمستان‌ها در منتهی‌الیه جنوب شرقی ایران باقی می مانند .!

سسک باغی

انگلیسی : Garden Warbler
فرانسوی : Fauvette des jardins
لاتین : Sylvia borin

مشخصات :

14 سانتی‌متر ؛ سسک خپله با پر و بال تقریبا قهوه‌ای و یکدست که سطح شکمی آن کمرنگ‌تر است ، و سر گرد و منقار نسبتا کوتاه و کلفتی دارد . هیچگونه نشانه تشخیص واضحی ندارد ولی به کمک آواز مداوم و زیبایش شناخته می شود . از ماده و نابالغ سسک سر سیاه به وسیله تارک و سطح پشتی قهوه‌ای تقریبا یکدست مشخص می شود . پاهای آن قهوه‌ای مایل به خاکستری است . گاهی با سسک درختی زیتونی و سسک درختی کوچک و یا نابالغ سسک سینه راهراه اشتباه می شود ، ولی از اکثر سسک‌ها قهوه‌ای رنگ دیگر به وسیله نداشتن سر گرد متمایز می گردد .

زیستگاه :

جنگل‌های با بوته‌های فراوان ، بیشه‌ها ، باغ‌ها ، پارک‌ها ، پرچین‌های بلند و بوته‌های میوه . در میان بوته‌های کوتاه لانه می سازد .!

پراکندگی :

به صورت مهاجر عبوری از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است سسک باغی از جمله پرندگانی‌ست که تقریبا در همه‌جای ایران دیده می‌شود .

سسک سر سیاه

انگلیسی : Blackcap
فرانسوی : Fauvette a tete noire
لاتین : Sylvia atricapilla

مشخصات :

۱۳.۵ سانتی‌متر ؛ پرنده نر با تارک سیاه براق که تا حد چشم‌ها گسترش دارد شناخته می شود . سطح پشتی آن قهوه‌ای مایل به خاکستری و طرفین سر و سطح شکمی آن خاکستری رنگ است . پرنده ماده تارک قهوه‌ای مایل به قرمز و سطح شکمی قهوه‌ای رنگ‌تری دارد . پرنده نابالغ در سطح پشتی اخرائی رنگ و در سطح شکمی زرد است . نر نابالغ تارک قهوه‌ای مایل به سیاه دارد . سسک سر سیاه بالغ از سسک چشم سفید و سسک سر دودی به وسیله مرز مشخص سیاهی روی سر و نداشتن سفیدی در دم متمایز می شود .

زیستگاه :

فضاهای بی درخت وسط جنگل با بوته‌های کوتاه ، پرچین‌های بلند ، بوته‌های میوه . در بوته‌های خاردار ، پیچک‌ها و درختان همیشه سبز لانه می شسازد . !

پراکندگی :

سسک سر سیاه از جمله پرندگانی‌ست که به‌طور کلی در فصل تابستان‌ از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و ممکن است به صورت مهاجر عبوری در همه‌جای ایران دیده شود .

سسک گلو سفید

انگلیسی : Whitethroat
فرانسوی : Fauvette grisette
لاتین : Sylvia communis

مشخصات :

۱۳.۵ سانتی‌متر ؛ پرنده‌ای است کوچک و فعال با بال‌های اخرائی رنگ مشخص و دم نسبتا دراز که شاهپرهای کناری آن سفید می باشد . پرنده نر روی سرش خاکستری کمرنگ ( در پاییز خاکستری مایل به قهوه‌ای ) است که تا زیر چشم و پس گردن امتداد دارد . گلویش سفید خالص و سطح شکمی آن نخودی مایل به صورتی خیلی کمرنگ است . سسک گلو سفید ماده تیره‌تر است یا سر تقریبا قهوه‌ای رنگ ، و اثری مختصری از رنگ صورتی روی سینه دارد . سسک گلو سفید پرنده‌ای است بی‌آرام و پرجنب و جوش که با کاکل افراشته و دم سربالا مرتبا از میان بوته‌ها بیرون می‌آید و دوباره به میان آنها بازمیگردد .

زیستگاه :

جاهای نسبتا باز و بوته‌زار ، بوته‌های خاردار و نقاطی که در آنها گزنه می روید . لانه‌اش را نزدیک به زمین و در میان بوته‌های کوتاه می‌سازد .!

پراکندگی :

سسک گلو سفید در فصل تابستان از پراکندگی فراوانی برخوردار است و به صورت مهاجر عبوری در همه‌جای ایران دیده می شود .

سسک نقابدار

انگلیسی : Lesser Whitethroat
فرانسوی : Fauvette babillarde
لاتین : Sylvia curruca

مشخصات :

13 سانتی‌متر ؛ از سسک گلو سفید به وسیله دم کوتاه‌تر ؛ سطح پشتی خیلی خاکستری‌تر ، پوشپرهای گوش تیره ( شبیه نقاب ) ، فقدان رنگ بلوطی روی بال‌ها و صدای خاص تشخیص داده می شود . بیش از سسک گلو سفید خود را از انظار مخفی می کند .

زیستگاه :

مانند سسک گلو سفید ، ولی معمولا در بین بوته‌های بلندتر و انبوه‌تر و مناطقی که درختان بیشتری دارند دیده می شود . !

پراکندگی :

سسک نقابدار در فصل تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و به صورت مهاجر عبوری نیز در همه‌جای ایران دیده می شود . !

سسک نقابدار کوچک

انگلیسی : Desert Lesser Whitethroat
فرانسوی : Fauvette babillarde des deserts
لاتین : Silvia minula

مشخصات :

13 سانتی‌متر ، شبیه سسک نقابدار ولی سطح پشتی آن قهوه‌ای خاکی کمرنگ است و بین صورت تقریبا سیاه و تارک خاکستری مایل به آبی آن تضاد بیشتری بچشم می خورد . شاهپرهای کناری دم آن سفید خالص است . رفتارش شبیه سسک نقابدار می باشد ( رجوع شود به سسک گلو سفید و سسک نقابدار هیوم )

زیستگاه :

بوته‌های کوتاه و خاربن‌ها در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی . !

پراکندگی :

سسک نقابدار کوچک پرنده‌ای‌ست نیمه مهاجر و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .!

سسک نقابدار هیوم

انگلیسی : Hume's Lesser Whitethroat
فرانسوی : Fauvette babilla de Hume
لاتین : Sylvia althaea

مشخصات :

13 سانتی‌متر ؛ خیلی شبیه سسک نقابدار ، ولی در سطح پشتی قهوه‌ای تر است و بین رنگ تارک و جبه آن تضادی مشهود نیست . پهلوهایش بیشتر نخودی مایل به زیتونی و سینه‌اش دارای رنگ نخودی مایل به صورتی بیشتری است . منقار آن به‌طور محسوسی بزرگتر می باشد . سسک نقابدار هیوم رفتاری شبیه سسک نقابدار از خود نشان می دهد ..

زیستگاه :

نواحی کوهستانی ، شیب‌های سنگی با بوته‌های پراکنده یا سرو کوهی . در گیاهان کوتاه بین صخره‌ها لانه سازی می کند . !

پراکندگی :

سسک نقابدار هیوم پرنده‌ای‌ست نیمه مهاجر و نسبتا فراوان است .!

سسک بیابانی

انگلیسی : Desert Warbler
فرانسوی : Fauvette naine
لاتین : Sylvia nana

مشخصات :

۱۱.۵ سانتی‌متر ؛ سسکی خاکی رنگ و خیلی کوچک که نشانه مشخصی جز دم نارنجی خاکی با شاهپرهای کناری سفید ندارد . خود را درون بوته‌ها پنهان می سازد و در حالی که نزدیک به زمین پرواز می کند از یک بوته به بوته دیگر می رود . اغلب دمش را بالا نگاهمیدارد .

زیستگاه :

بیابان‌ها یا مناطق خیلی خشک با بوته‌های کوتاه و خاربن یا درخت‌های آکاسیا و گز . گاهی در بیابان‌های سنگی بایر دیده می شود . در میان بوته‌های کوتاه لانه می سازد . !

پراکندگی :

سسک بیابانی از جمله پرندگان بومی ایران است و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .!

سسک سر دودی

انگلیسی : Menetries Warbler
فرانسوی : Fauvette de Menetries
لاتین : Sylvia mystacea

مشخصات :

12 سانتی‌متر ؛ سسکی پر سر و صدا است ولی معمولا خود را از انظار پنهان نگاهمیدارد . سطح پشتی قهوه‌ای مایل به خاکستری و دم گرد تقریبا سیاه با شاهپرهای کناری سفید و مشخص دارد . پیشانی ، تارک و پوشپرهای گوش پرنده نر تقریبا سیاه و در پرنده ماده بیشتر قهوه‌ای است . هر دو جنس سسک سردودی چشمانی به رنگ قرمز تیره با حلقه چشمی زرد دارند . سطح شکمی آنها تقریبا سفید است که در پرنده نر مایل به صورتی می باشد ، و در پرنده ماده در سینه و پهلو‌ها اثری از رنگ نخودی دارد پرنده‌ای‌ست پر جنب و جوش که اغلب در بین بوته‌های کوتاه پنهان می شود . در حال پرواز دم خود را بالا می گیرد .!

زیستگاه :

بیشه‌ها و بوته‌زارها ( به ویژه درخت گز ).اغلب در مناطق صخره‌ای و دره‌هایی که از آنها رودخانه عبور می‌کند . در باغ‌ها و میوه‌زارها دیده می شود . در قسمت پایین بوته‌ها و بین گیاهان درهم روئیده لانه می‌سازد. !

پراکندگی :

به‌طور کلی سسک سر دودی پرنده‌ای‌ست که تابستان‌ها از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است ولی ظاهرا تعداد کمی از آنها زمستان را در سواحل جنوبی ایران می گذرانند .!

سسک بیدی

انگلیسی : Willow Warbler
فرانسوی : Pouillot fitis
لاتین : Phylloscopus trochilus

مشخصات :

11 سانتی‌متر ؛ به‌جز از طریق صدا ، تشخیص این پرنده از سسک چیفچاف خیلی دشوار است . پر و بال آن معمولا اندکی زردتر است ، ولی این تفاوت در اواخر تابستان چندان مشهود نیست . پاهایش معمولا قهوه‌ای روشن است ، در صورتی که پاهای سسک چیفچاف تقریبا سیاه می باشد . ولی این تفاوت نیز برای تشخیص این دو از هم قابل اعتماد نیست . رفتار و پرواز این پرنده مانند سسک چیفچاف ولی اندکی آرامتر و کم جنب و جوش‌تر است ( رجوع شود به سسک جنگلی )

زیستگاه :

کمتر از سسک چیفچاف درخت‌زی است و بیشتر در میان بوته‌های کوتاه دیده می شود . !

پراکندگی :

سسک بیدی ؛ پرنده‌ای‌ست که به صورت مهاجر عبوری از پراکندگی نسبتا زیادی برخورداراست و تقریبا ممکن است در همه‌جای ایران دیده شود . !

سسک چیفچاف

انگلیسی : Chiffchaff
فرانسوی : Pouillot veloce
لاتین : Phylloscopus collybita

مشخصات :

11 سانتی‌متر ؛ خیلی شبیه سسک بیدی ، ولی پر و بالش اندکی چرک‌تر ، جثه‌اش کمی خپله‌تر و ابروهایش قدر نامشخص‌تر است . بهترین نشانه تشخیص صدای خاص آن می باشد . پاهایش معمولا تیره‌رنگ است ولی همیشه نمی توان رنگ پاها را ملاک تشخیص قرار داد . سطح پشتی به رنگ قهوه‌ای زیتونی و سطح شکمی آن سفید مایل به نخودی است با اثر مختصری از رنگ لیمویی . در صورتی که پرنده در اختیار باشد فرمول بالی وسیله تشخیص خوبی است . بیدن ترتیب که در سسک چیفچاف دومین شاهپر نخستین کوتاه‌تر از شاهپر نخستین ششم می باشد در حالی که در سسک بیدی بلندتر از آن است . سسک چیقچاف پرنده‌ای بی‌آرام است و مرتبا بالها و دم خود را تکان می دهد . گونه مشخصی از این پرنده به نام چیفچاف کوهی ، بومی جنگل‌های ارسباران ( شمال آذربایجان ) می باشد فرق آن با سسک چیفچاف در این است که پر و بالش فاقد رنگ زرد است و صدایش نیز متفاوت است .!

زیستگاه :

بیش از سسک بیدی درخت‌زی است . معمولا لانه خود را فقط کمی بالاتر از سطح زمین داخل بوته‌های خاردار و گیاهان همیشه سبز در جنگل‌های تنک و بوته‌زارهای غیر محصور می سازد . زمستان‌ها در مناطق نسبتا باز دیده می شود .

پراکندگی :

سسک چیفچاف پرنده‌ای‌ست نیمه مهاجر و زمستان‌ها به تعداد تقریبا زیادی دیده می شود .‌!

سسک کوچک

انگلیسی : Plain Leaf Warbler
فرانسوی : Pouillot modeste
لاتین : Phylloscopus neglectus

مشخصات :

۸.۵ سانتی‌متر ، سسک ریزه و بدون نشانه خاص ، به رنگ قهوه‌ای زیتونی با ابروی کرم‌رنگ نسبتا نامشخص که در پر و بال آن اثری از رنگ زرد به چشم نمی خورد . دمش نسبتا کوتاه است . سسک کوچک پرنده‌ای‌ست بسیار فعال و با اینکه حرکاتش نسبتا شبیه سسک چیفچاف است ، رفتارش بیشتر به تاج طلایی شباهت دارد . !

زیستگاه :

در فصل زاد و ولد در نقاطی از کوهستان که سرو کوهی می روید و شیب‌های سنگی کوه‌ها با گیاهان کوتاه در ارتفاعات 2000 تا 3500 متر . زمستان‌ها به نقاط کم ارتفاع‌تر که دارای بوته‌های آکاسیا و گز است کوچ می کند . بر روی بوته سرو کوهی یا بوته‌های کوتاه بین صخره‌ها لانه می سازد . !

پراکندگی :

نیمه مهاجر و در نقاط خاصی از ایران از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است . !

سسک جنگلی

انگلیسی : Wood Warbler
فرانسوی : Pouillot siffleur
لاتین : Phylloscipus sibilatrix

مشخصات :

۱۲.۵ سانتی‌متر ؛ از سسک چیفچاف بزرگتر و بال‌هایش خیلی درازتر از آن است . به وسیله سطح پشتی سبز مایل به زرد ، سینه و گلوی زرد گوگردی و شکم سفید مشخص می شود . نوار زرد پهنی در بالای چشم دارد . بال‌هایش دراز و به رنگ قهوه‌ای زیتونی است و لبه پرهای آن زردرنگ می باشد . رفتارش مانند سسک چیفچاف است ولی بال‌هایش را تکان نمی دهد بلکه غالبا آنها را آویخته و آزاد نگاهمیدارد .

زیستگاه :

جنگل‌های برگ‌ریز با پوشش گیاهی کم در سطح زمین . !

پراکندگی :

به صورت مهاجر عبوری و به تعداد خیلی کم در شمال و غرب ایران دیده می شود . تنها چند گزارش مطمئن در این باره وجود دارد . !

سسک ابرو زرد

انگلیسی : Yellow-browed Warbler
فرانسوی : Pouillot a grands sourcils
لاتین : Phylloscopus inornatus

مشخصات :

۹.۵ سانتی‌متر ، نشانه‌های تشخیص این پرنده عبارت است از اندازه خیلی کوچک ، دو خط بالی تقریبا سفید ( که خط دوم بلندتر و پهن‌تر است و حاشیه آن تیره می باشد ) ، حاشیه پهن سفید شاهپرهای ثانوی بال و ابروی کرم‌رنگ خیلی دراز . سطح پشتی سبز رنگ دارد که به تدریج تا ناحیه دمگاه کمرنگ‌تر و زردرنگ‌تر می شود و سطح شکمی آن تقریبا سفید است . سسک ابرو زرد دمی نسبتا کوتاه دارد و اغلب مانند مگس‌گیرها حشرات را دنبال می کند ( رجوع شود به سسک سبز )

زیستگاه :

باغ‌ها ، میوه‌زارها ، درخت‌زارها ، بوته‌زارها و امثال آن .

پراکندگی :

سسک ابرو زرد پرنده‌ای‌ست که زمستان‌ها در جنوب شرقی کرمان و مشرق بلوچستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است . البته به صورت سرگردان از جنوب شرقی دریای خزر نیز گزارش شده است .!

سسک سبز

انگلیسی : Green Warbler
فرانسوی : Pouillot vert
لاتین : Phylloscopus nitidus

مشخصات :

۱۰.۵سانتی‌متر ؛ سسکی کوچک با رنگ روشن که سطح پشتی مایل به سبز ، سطح شکمی سفید ، سینه تقریبا زرد و یک خط بالی نسبتا زرد و مشخص دارد . سسک سبز پاهایی کوتاه دارد و پرنده‌ای‌ست پر جنب و جوش و مرتبا درون بوته‌ها در حرکت می باشد . ( رجوع شود به سسک بیدی و سسک ابرو زرد )

زیستگاه :

جنگل‌های مناطق کوهستان تا حد رویش درخت . روی زمین بین بوته‌های کوتاه لانه می سازد . !

پراکندگی :

سسک سبز در فصل تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است همینطور در جنوب شرقی ایران به صورت مهاجر عبوری نیز دیده می شود .!

تاج طلایی

انگلیسی : Goldcrest
فرانسوی : Roitelet huppe
لاتین : Regulus regulus

مشخصات :

9 سانتی‌متر ؛ از چرخ ریسک‌ها و سایر سسک‌ها به وسیله اندازه خیلی کوچک ، بدن خپله و تارک زرد روشن با حاشیه سیاه تشخیص داده می شود . کاکل ( که گاهی مشخص نیست ) در پرنده نر نارنجی و در ماده زرد کمرنگ است ولی پرنده نابالغ کاکل ندارد . سطح پشتی تاج طلایی به رنگ سبز زیتونی و سطح شکمی آن نخودی مایل به سفید تیره است که در پهلوها به سبزی می گراید . روی هر بال دو خط بالی سفید و یک نوار پهن سیاه دارد . رفتار تاج طلایی شبیه به دیگر سسک‌ها است . در خارج از فصل زادوولد اغلب همراه چرخ‌ریسک‌ها دیده می شود . !

زیستگاه :

جنگل‌ها ، در زمستان همچنین روی پرچین‌ها و بوته‌های کوتاه دیده می شود . لانه آویزان خود را معمولا زیر انتهای شاخه‌ها می سازد .!

پراکندگی :

تاج طلایی از جمله پرندگان نیمه مهاجر است و به تعداد خیلی کم دیده می شود . !

سسک دم دراز

انگلیسی : Graceful Prinia
فرانسوی : Prinia gracile
لاتین : Prinia gracilis

مشخصات :

10 سانتی‌متر ؛ سسکی کوچک با دمی دراز که شاهپرهای دم آن از وسط به کنار کوتاه‌تر می شود . اغلب دمش را بالا نگاهمیدارد و یا به شکل چتر در می‌آورد . سطح پشتی به رنگ قهوه‌ای مایل به خاکستری با رگه‌رگه قهوه‌ای پررنگ روی تارک و جبه ، سطح شکمی آن تقریبا سفید است و در پهلوها اثری از رنگ خاکستری دارد . در سطح زیرین دمش لکه‌های مشخص سیاه و سفید دیده می شود . ( رجوع شود به سسک دم چتری )

زیستگاه :

باغ‌ها ، بوته‌های مناطق مزروعی ، تالاب‌های مناطق خشک . در میان بوته‌های انبوه لانه می سازد .

پراکندگی :

سسک دم دراز از جمله پرندگان بومی ایران است و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .!

سسک جنبان

انگلیسی : Streaked Scrub Warbler
فرانسوی : Dromoique du desert
لاتین : Scotocerca inquieta

مشخصات :

10 سانتی‌متر ، سسکی است بسیار کوچک ، با دم دراز تقریبا سیاهرنگ و در انتها گرد که انتهای شاهپرهای کناری آن سفید است . سطح پشتی قهوه‌ای کمرنگ و یکدست و تارک رگه‌رگه دارد . سطح شکمی این پرنده تقریبا سفید است با رگه‌های ظریف روی گلو و قسمت بالایی سینه . دمش را اغلب رو به بالا می کیرد . معمولا روی زمین و بین صخره‌ها تغذیه می کنید . مرتبا در جنب و جوش است . هنگام جابه‌جایی از یک بوته به بوته دیگر اغلب روی زمین می دود . پروازی کوتاه و مستقیم دارد . !

زیستگاه :

بیابان‌های سنگلاخ و دامنه‌های سنگی با گیاهان کوتاه و بوته‌های پراکنده ، از سطح دریا تا ارتفاع 3500 متر . در میان بوته‌های کوتاه لانه می سازد . !

پراکندگی :

سسک جنبان از جمله پرندگان بومی ایران است و از پراکندگی فراوانی برخوردار است . .

سسک دم چتری

انگلیسی : Fan-tailed Warbler
فرانسوی : Cisticole des joncs
لاتین : Cisticola juncidis

مشخصات :

10 سانتی‌متر ؛ در فصل زادوولد اغلب در حال پرواز نمایشی دیده می شود که در این حالت صدای خاص آن تشخیصش را آسان می سازد . در مواقع دیگر بیشتر در اختفا بسر می برد . شبیه سسک تالابی بنظر می آید ولی نداشتن نوار چشمی کمرنگ ، اندازه خیلی کوچکتر و دم کوتاه ، آن را مشخص می سازد .
سطح پشتی آن قهوه‌ای پررنگ است و پرهای آن حاشیه پهن نخودی مایل به قرمز دارد که به صورت رگه‌رگه نخودی فراوان جلوه می کند . گلو و سطح شکمی تقریبا سفید و بدون رگه دارد که در ناحیه سینه و پهلو‌ها نخودی مایل به خرمائی است . دمی کوتاه و کاملا گرد دارد که نوک شاهپرهای کناری آن سیاه و سفید است . ( رجوع شود به سسک دم دراز )

زیستگاه :

مناطق خشک و مرطوب ، مزارع غلات ، چکنزارهای ناهموار و باتلاق‌ها . لانه‌اش را که به شکل یک کیف اویزان است در بین نی ها ، علف‌های بلند ، ذرت‌ها و بوته‌های انبوه می‌سازد . !

پراکندگی :

سسک دم چتری پرنده‌ای‌ست بومی ایران و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .!

خانواده چکاوک
Family Alaudidae

پرندگانی هستند خوش آواز با پر و بال رگه‌رگه و قهوه‌ای رنگ که اغلب در حال پرواز می خوانند روی زمین بیشتر راه می روند و یا می دوند . معمولا ناخن انگشت عقبی پای آنها دراز ، راست و نوک‌تیز است . اغلب به‌طور دسته‌جمعی دیده می شوند . جز در موارد استثتایی نر و ماده آنها همشکل است . روی زمین آشیانه می سازند . از دانه‌ها ، حشرات و نرم‌تنان تغذیه می کنند .!

چکاوک سهره‌ای

انگلیسی : Black-crowned Finch Lark
فرانسوی : Alouette moineau a front blanc
لاتین : Eremopterix nigriceps

مشخصات :

11 سانتی‌متر ؛ چکاوک بسیار کوچکی است با منقار سهره مانند و کلفت . چکاوک سهره‌ای نر با طرح سیاه و سفید و مشخص صورت ، سطح شکمی تقریبا سیاه و سطح پشتی قهوه‌ای به اسانی تشخیص داده می‌شود . پرنده ماده یکدست قهوه‌ای خاکی و تقریبا بدون خط و رگه است و سطح زیرین بال‌هایش سیاه می‌باشد . چکاوک سهره‌ای پرنده‌ای است خیلی اجتماعی و گله های آن روی زمین و در فضاهای باز به تغذیه می پردازند . !

زیستگاه :

بیابان‌های کم گیاه ، زمین‌های بایر و دشت‌های باز با بوته‌های پراکنده . روی زمین و در بین بوته‌های کوتاه لانه می سازد . !

پراکندگی :

چکاوک سهره‌ای از جمله پرندگان بومی ایران و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است . !

چکاوک سنگلاخ

انگلیسی : Desert Lark
فرانسوی : Ammomane du desert
لاتین : Ammomanes deserti

مشخصات :

15 سانتی‌متر ، چکاوکی خاکی رنگ و بدون نشانه خاص . با سر کاملا گرد و رنگ یکدست که از قهوه‌ای خاکی یا قهوه‌ای مایل به خاکستری تا قهوه‌ای مایل به خرمایی کمرنگ متغیر است ؛ تشخیص داده می شود . رگه‌های بسیار کمرنگ روی سینه‌اش از فاصله کم نمایان است . دمش فاقد رنگ‌های سیاه و سفید می باشد.کمتر از سایر چکاوک‌ها اجتماعی است و غالبا جفت‌جفت یا به صورت گروه‌های کوچک دیده می شود . بال‌هایش کاملا گرد است . پروازی خاص دارد و بال زدنش توام با تکان‌های مخصوصی است .

زیستگاه :

بیابان‌های سنگلاخ و دامنه‌های صخره‌ای کوهستان را ترجیح می دهد و از بیابان‌های ماسه‌ای باز دوری می‌کند . بر روی زمین و در میان بوته‌های کوتاه لانه می سازد .

پراکندگی :

چکاوک سنگلاخ از جمله پرندگان بومی ایران است و محدوده مختص به خود از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .

چکاوک سر دم سیاه

انگلیسی : Bar-tailed Desert Lark
فرانسوی : Ammomane elegante
لاتین :‌ Ammomanes cincturus

مشخصات :

13 سانتی‌متر ؛ چکاوکی کوچک به رنگ نخودی مایل به صورتی یکدست که در قاعده دم روشن‌تر است و یک نوار پهن سیاه در نزدیکی انتهای دم دارد . تارک ، سینه و پشتش یکدست و بدون خط و رگه‌رگه می‌باشد . سبیه چکاوک سنگلاخ ولی کوچکتر از آن است و به وسیله دم تقریبا نارنجی با نوار سیاه انتهایی به اسانی از آن تشخیص داده می شود . از چکاوک سنگلاخ اجتماعی‌تر است و معمولا به صورت گله‌های کوچک دیده می شود .!

زیستگاه :

بیابان‌های سنگلاخ یا ماسه‌ای . گرچه کمتر از چکاوک سنگلاخ ، در مناطق سنگلاخ دیده می‌شود . معمولا از مناطق کوهستانی دوری می کند و شرایط سخت بیابانی را به خوبی تحمل می نماید .

پراکندگی :‌

چکاوک سر دم سیاه از جمله پرندگان بومی ایران و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .!

چکاوک هدهدی

انگلیسی :‌ Bifasciated Lark
فرانسوی :‌ Sirli du desert
لاتین :‌ Alaemon alaudipes

مشخصات :

19 سانتی‌متر ؛ چکاوکی است بزرگ با منقار خیلی بند و اندکی خمیده به پایین و پاهای دراز . پرنده نر آوازی کشیده مانند صدای (نای) از خود صادر می‌کند بهدف اینکه توجه پرنده ماده به خود جلب کند. در ارتفاع ۲۰ متری پرواز می‌کند، هنگام پرواز با بالهای باز و کشیده اش حرکاتی آکروباتیک ایجاد می‌کند وبه سرعت از بالای به سوی زمین می‌آید، بالهایش هنگام پرواز به ۴۱ سانتیمتر می‌رسد. در تلماسه‌ها بیشتر دویدن به پرواز ترجیح می‌دهد. پاهای بلندش به وی کمک می‌کند که شکمش به ریگ گرم صحرا نخورد، چون این پرنده در تلماسه می‌دود، وباز می‌ایستد اطراف خودش نگاه می‌کند، ودوباره به دویدن ادامه می‌دهد. پر و بالش بیشتر خاکستری مایل به خاکی است با خط چشمی سیاه ، سینه رگه‌رگه و شکم سفید . قسمتی از شاهپرهای کناری دمش سفید است . در پرواز نوارهای سیاه و سفید و خیلی مشخص روی بال بیننده را به یاد هدهد می اندازد . پروازش شبیه هدهد است و مانند آن سنگین بال می زند . به دشواری می توان این پرنده را وادار به پرواز کرد زیرا غالبا یا به حالت قوز کرده ، بی حرکت می ماند و یا اینکه می دود . معمولا تک‌زی‌ است ولی گاهی جفت‌جفت هم دیده می شود . ( رجوع شود به زاغ بور ) موسم تخم گذاری و جفت‌گیری چکاوک هدهدی معمولاً از اواخر فصل بهار و اعتدال بهاری آغاز می‌شود و تا اواخر پائیز ادامه دارد. پرنده ماده از ۲ تا ۳ تخم می‌گذارد، مدت یک هفته روی تخمها می‌خوابد سپس جوجه‌ها از تخم بیرون می‌آیند و تا مدت ۴ روز توانایی بینایی ندارند. اگر احساس خطر کند ویا عابری به لانه اش نزدیک شود، از لانه بیرون می‌جهد برای حفاظت از لانه وجوجه‌های وبه مسافت کوتاهی جلو آن شخص عابر می‌دود وتوجه عابر به خود جلب می‌کند، وبا این صورت آن را از لانه دور می‌سازد .

زیستگاه :‌

یک پرنده کاملا بیابانی است که بیابان‌های ماسه‌ای باز و شوره‌زارهای هموار با گیاه بسیار کم را ترجیح می‌دهد . روی زمین بین بوته‌های کوتاه و انبوه لانه می سازد . !

پراکندگی :‌

چکاوک هدهدی بومی ایران و از پراکندگی تقریبا فراوانی برخوردار است . !

چکاوک پنجه کوتاه

انگلیسی : Short-toed Lark
فرانسوی : Alouette calandrelle
لاتین : Calandrella cinerea

مشخصات :

14 سانتی‌متر ؛ از چکاوک آسمانی کمرنگ‌تر و خیلی کوچکتر است . سطح پشتی آن نخودی رنگ با رگه‌های تیره و مشخص ، و سطح شکمی آن بدون رگه و به رنگ سفید مایل به نخودی است . در کنار گردن لکه تقریبا سیاهی دارد که اغلب دیدن آن مشکل است . کاکل ندارد ولی تارکش پررنگ است . منقاری کوتاه ، نوک‌تیز و زردرنگ دارد . پرنده نابالغ در طرفین سینه قدری خال خال است . در ارتفاع کم و در مسیر مواجی پرواز می کند .

زیستگاه :‌

زمین‌های بایر سنگلاخ یا ماسه‌ای ، استپ‌ها و مزارع . روی زمین لانه می سازد .

پراکندگی :

تابستان‌ها فراوان است و به صورت مهاجر عبوری نیز دیده می شود . !

چکاوک هیوم

انگلیسی : Hume's Short-toed Lark
فرانسوی : Alouette calandrelle de hume
لاتین : Calandrella acutirostris

مشخصات :

13 سانتی‌متر . خیلی شبیه چکاوک پنجه کوتاه است ولی نشانه سیاه کنار گردن را ندارد ، سطح شکمی آن بدون رگه است ؛ و در هر طرف سینه یک لکه بزرگ تیره رنگ دارد . منقارش ظریف‌تر و نوک‌تیزتر است . رفتارش شبیه چکاوک پنجه کوتاه می باشد . !

زیستگاه :

چکاوک هیوم ؛ اصولا پرنده‌ای است مخصوص علفزارهای مناطق کوهستانی و مرتفع و شیب‌های سنگی با گیاهان کم در ارتفاعات زیاد ، ولی در ایران در ارتفاعات کمتر و دشت‌های خشک نیز دیده می شود .

پراکندگی :

به درستی وضعیت چکاوک هیوم در ایران نامعلوم است . در نزدیکی بیرجند دیده شده و بنا به گزارش Zarudny ممکن است در مشرق خراسان زادوولد نماید ، ولی این مطلب نیاز به بررسی و تحقیق دارد . !

چکاوک کوچک

انگلیسی : Lesser Short-toed Lark
فرانسوی : Alouette pispolette
لاتین : Calandrella rufescens

مشخصات :‌

۱۳.۵ سانتی‌متر ؛ از فاصله نزدیک به وسیله رگه‌رگه بودن قسمت بالایی سینه از چکاوک پنجه کوتاه که گاهی با آن دیده می شود ، قابل تشخیص است . ضمنا بر خلاف پرنده مزبور ، تارکش همرنگ پشت بوده ، لکه های کنار گردن را ندارد و به طور کلی تیره‌تر و خاکستری‌تر از آن است .

زیستگاه :‌

مانند چکاوک پنجه کوتاه ولی بخصوص در زمین‌های خشک اطراف تالاب‌ها و دریاچه‌های نمک دیده می‌شود . !

پراکندگی :‌

به‌طور کلی چکاوک کوچک پرنده ای است بومی ایران از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است . !

چکاوک هندی

انگلیسی : Indian Sand Lark
فرانسوی : Calandrelle des sables
لاتین : Calandrella raytal

مشخصات :‌

12 سانتی‌متر ؛ چکاوکی است کوچک و خیلی شبیه چکاوک پنجه کوتاه و چکاوک کوچک ، ولی در سطح پشتی از هر دوی آنها خاکستری‌تر و در سطح شکمی سفیدتر است . برخلاف چکاوک پنجه کوتاه لکه‌های تیره طرفین گردن را ندارد ، و رگه‌های خیلی کمرنگ روی سینه‌اش بسیار کمتر از چکاوک کوچک می‌باشد . صدای این پرنده بهترین نشانه تشخیص آن است . رفتارش شبیه چاوک پنجه کوتاه است .

زیستگاه :

همیشه نزدیک آب . در ساحل جویبارها و رودخانه‌ها ، دلتاها و دشت‌هایی که طغیان آب رودخانه آنها را فرا می گیرد دیده می شود . در حاشیه مرداب‌های ساحلی ، باتلاق‌های نمکی و امثال آن روی زمین و بین گیاهان کوتاه لانه می سازد .

پراکندگی :‌

چکاوک هندی از جمله پرندگان بومی و از پراکندگی تقریبا فراوانی برخوردار است .

چکاوک گندم‌زار

انگلیسی : Calandra lark
فرانسوی : Alouette Calandre
لاتین : Melanocorypha calandra

مشخصات :

19 سانتی‌متر ؛ با اندازه بزرگ ، جثه پر ، منقار کلفت و زرد رنگ ، و نیم طوق سیاه مشخص در طرفین گردن تشخیص داده می شود . سینه نخودی رنگ آن رگه‌های قهوه‌ای دارد . در پرواز نوک سفید شاهپرهای ثانوی در لبه عقبی بال‌های بزرگ و مثلث شکل آن تشکیل یک حاشیه سفید می دهد و سطح زیرین بال‌هایش خیلی تیره است . کاکل ندارد . چکاوک گندمزار نابالغ بیشتر نخودی رنگ است و لکه‌های گردنی آن خیلی مشخص نیست . پروازش خیلی سبک ، در ارتفاع کم و موجی است .

زیستگاه :

زمین‌های بایر و سنگلاخ ، کشتزارها و استپ‌ها . روی زمین آشیانه می سازد .

پراکندگی :

چکاوک گنم زار از جمله پرندگان بومی ایران و به‌طور کلی از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .!

چکاوک طوقی

انگلیسی : Bimaculated lark
فرانسوی : Alouette calandre orientale
لاتین : Melanocorypha bimaculata

مشخصات :

۱۶.۵ سانتی‌متر ؛ ظاهرا شبیه چکاوک گندم‌زار ولی بطور محسوسی از آن کوچکتر است ، سفیدی لبه عقبی بال را ندارد و نوک تمام شاهپرهای دمش سفید است ، بر خلاف چکاوک گندم‌زار که فقط کناره‌های دمش سفید می باشد و لکه های سیاه کنار گردنش نیز مشخص‌تر است که معمولا از به هم پیوستن انها نیم‌طوقی در جلوی گردن تشکیل می شود . سرش بیشتر از چکاوک گندم‌زار کاکلی به‌نظر می آید و سطح زیرین بال‌هایش به تیره‌گی پرنده مزبور نیست . رفتارش شبیه چکاوک گند‌م‌زار است ولی کمتر به صورت گله‌های بزرگ دیده می شود .

زیستگاه :

معمولا ( اما نه همیشه ) در ارتفاع بالاتر از زیستگاه چکاوک گندم‌زار زندگی می کند و کمتر در زمین‌های زراعتی دیده می شود . بیشتر استپ‌ها و دشت‌های خشک با گیاهان کم را ترجیح می دهد .

پراکندگی :

چکاوک طوقی پرنده‌ای است بومی ایران و از پراکندگی تقریبا فراوانی برخوردار است . !

چکاوک بال سفید

انگلیسی : White-winged lark
فرانسوی : Alouette leucoptere
لاتین : Melanocorypha leucoptera

مشخصات :

17 سانتی‌متر ؛ از سایر چکاوک‌ها به وسیله نوار بالی پهن و سفید که تا لبه عقبی بال می رسد و در پرواز کاملا نمایان است ، مشخص می شود . تفاوتش با چکاوک گندم‌زار این است که لکه‌های سیاه روی گردن را ندارد و بال‌هایش باریکتر است . سطح پشتی آن زرد مایل به قهوه‌ای است با رگه‌های تیره‌رنگ . تارک و پوشپرهای بال و دمش دارای رنگ بلوطی است . سطح شکمی و زیر بغل سفید با گلوی نخودی رنگ و سینه کم‌خال دارد . وقتی بالش بسته است ، پر خارجی سفید‌رنگ بلندترین شاهپر نخستین آن دیده می شود .
چکاوک بال سفید ماده ؛ تارک قهوه‌ای رگه‌رگه دارد .

زیستگاه :

به‌طور عمده علفزارهای خشک و مناطق نیمه‌بیابانی .

پراکندگی :

زمستان‌ها در زمین‌های پست نواحی دریای خزر و شمال شرقی ایران نسبتا از پراکندگی فراوانی برخوردار است . در زمستان‌های خیلی سخت تعدا آنها بیشتر می شود . !

چکاوک سیاه

انگلیسی : Black Lark
فرانسوی : Alouette negre
لاتین : Melanocoryepha yeltoniensis

مشخصات :

19 سانتی‌متر ؛ چکاوک سیاه نر درشت و سیاه‌رنگ است و پرهایش حاشیه خاکی کمرنگ دارد که در زمستان تا حدی سیاهی پرها را کاهش می دهد . منقارش کوتاه ، کلف و زردرنگ است با نوک سیاه .
پرنده ماده خیلی شبیه چکاوک گندمزار ولی کمرنگ‌تر است و لکه‌های سیاه گردن را ندارد . هیچ یک از دو جنس روی بال یا دم ، سفیدی ندارند .

زیستگاه :

در جلگه‌های علفزار و بوته‌زار ، اغلب نزدیک آب ، و همچنین در بیابان دیده می شود .

پراکندگی :

چکاوک سیاه پرنده‌ای کمیاب است و به صورت نا منظم زمستان را در زمین‌های پست ناحیه دریای خزر می گذراند و فقط در زمستان‌های خیلی سخت دیده می شود . !

چکاوک شاخدار

انگلیسی : Shore Lark
فرانسوی : Alouette hausse-col
لاتین : Eremophila alpestris

مشخصات :

17 سانتی متر ؛ با گلو و صورت زرد کمرنگ ، گونه ها و نوار سینه ای سیاه و مشخص ، از همه چکاوک های دیگر به آسانی تشخیص داده می شود . سطح پشتی قهوه ای مایل به صورتی و سطح شکمی آن تقریبا سفید است . چکاوک شاخدار نر ؛ یک نوار سیاه عرضی روی تارک و یک جفت " شاخ پر " کوچک سیاه رنگ روی سر دارد . سر پرنده ماده سیاهی کمتری دارد . پرنده نابالغ به نظر خال خال و تیره رنگ می آید . نشانه های سر پرنده بالغ در زمستان تا حدی محو می شود .

زیستگاه :

تابستان ها در مناطق کوهستانی مرتفع و بایر و زمستان ها در مناطق کم ارتفاع تر دیده می شود . روی زمین و در بین سنگ ها آشیانه می سازد .

پراکندگی :

به طور کلی چکاوک شاخدار از جمله پرندگان بومی ایران و از پراکندگی فراوانی برخوردار است .

چکاوک کاکلی

انگلیسی : Crested Lark
فرانسوی : Alouette cochevis
لاتین : Galerida cristata

مشخصات :

17 سانتی‌متر ؛ از چکاوک آسمانی پرجثه‌تر و نسبتا کمرنگ‌تر است ، با کاکل افراشته و بلند ، منقار نسبتا دراز و اندکی خمیده و دم کوتاه که در وسط تیره و در کناره‌ها نخودی است مشخص می شود . رنگ خاکی یا قهوه‌ای مایل به خاکستری و رگه‌های آن کمتر از چکاوک آسمانی است . سطح شکمی آن کمرنگ و سینه‌اش رگه‌رگه است . در پرواز رنگ نخودی مایل به نارنجی سطح زیرین بال‌ها نمایان می‌گردد . چکاوک کاکلی نابالغ در سطح در سطح پشتی خال‌های بیشتری دارد و کاکلش کوتاه‌تر است . چکاوک کاکلی از چکاوک درختی و چکاوک آسمانی به وسیله کاکل دراز و باریک و نداشتن سفیدی روی بال‌های پهن و کاملا گرد و دم کوتاهش مشخص می شود . پروازش ناشیانه به‌نظر می رسد .

زیستگاه :

به‌طور کلی در علفزارهای هموار و بیابان‌های خشک ، اغلب نزدیک مناطق مسکونی ، کنار جاده‌ها و کوره‌راهها دیده می شود . روی زمین لانه می سازد .

پراکندگی :

چکاوک کاکلی از جمله پرندگان بومی ایران و از پراکندگی خیلی زیادی برخوردار است . !

چکاوک درختی

انگلیسی : Wood Lark
فرانسوی : Alouette lulu
لاتین : Lullula arborea

مشخصات :

15 سانتی متر ؛ از چکاوک آسمانی به وسیله اندازه کوچکتر ، دم کوتاه بدون کناره های سفید ، نوار چشمی سفید مشخص که در پس گردن و زیر کاکل کوتاه آن بهم می پیوندد ، منقار ظریفتر و صدای خاص ، تشخیص داده می شود . لکه سیاه واضحی نزدیک خم بالش مشاهده می شود . ضمن پرواز می خواند و در این حالت در مسیری مارپیچی بالباز روی می کند و بالاخره با بالهای بستاه تقریبا تا نزدیک زمین فرود می آید . هنگام استراحت بر روی درختان می نشیند .

زیستگاه :

حاشیه جنگلها ، دامنه تپه ها با درخت های پراکنده ، زمین های ماسه ای و از این قبیل . زمستان را در مزارع به سر می برد . آشیانه اش را بر روی زمین می سازد .

پراکندگی :

به طور کلی چکاوک درختی از جمله پرندگان بومی ایران و نسبتا فراوان است .

چکاوک آسمانی

انگلیسی : Skylark
فرانسوی : Alouette des champs
لاتین : Alauda arvensis

مشخصات :

17 سانتی‌متر ؛ سطح پشتی این پرنده قهوه‌ای رنگ و پر از رگه‌های تقریبا سیاه است . سطح شکمی سفید مایل به نخودی و سینه رگه‌رگه دارد ، دمش نسبتا دراز و سفیدی شاهپرهای کناری دم جلب توجه می کند . در پرواز ، لبه عقبی بال‌های دراز و نوک تیزش سفید به‌نظر می رسد . کاکل گرد و کوتاه آن به خوبی آشکار است . به حالت قوزکرده راه می رود . پروازش پرتوان و اندکی موجی است . ضمن پرواز می خواند و در این حالت بالبازروی و درجا زنی می کند .

زیستگاه :

کشتزارها و زمین‌های باتلاقی . روی زمین آشیانه می سازد .

پراکندگی :

چکاوک آسمانی از جمله پرندگانی‌ست که در فصل زمستان از پراکندگی زیادی برخوردار است و نیز به تعداد نسبتا فراوان در ایران زادوولد می کند .

چکاوک آسمانی کوچک

انگلیسی : Small Skylark
فرانسوی : Alouette des champs sud asiatique
لاتین : Alauda gulgula

مشخصات :

14 سانتی متر ؛ خیلی شبیه چکاوک آسمانی ولی به طور محسوسی از آن کوچکتر و سطح پشتی آن بیشتر قهوه ای و کمتر خاکستری است ، با چانه و گلوی نخودی رنگ . کاکلش به اندازه کاکل چکاوک آسمانی مشخص نیست . شاهپرهای کناری دمش بیشتر نخودی کمرنگ است و سفیدی ندارد . بالش گردتر است . ممکن است با چکاوک کوچک اشتباه شود ، ولی در سطح پشتی رگه های بیشتری دارد و منقارش نوک تیزتراست . رفتارش شبیه چکاوک آسمانی است .

زیستگاه :

مانند زیستگاه چکاوک آسمانی ولی در مناطق خیلی خشک با گیاهان کم و پراکنده نیز دیده می شود

پراکندگی :

چکاوک آسمانی کوچک از جمله پرندگان بومی ایران و نسبتا فراوان است . !
ادامه دارد ...
منابع :
پرندگان ایران http://fa.wikipedia.org
اشنایی با پرندگان ایران http://www.persianpet.org
پرندگان ایران http://www.iranian-birds.com
سایت پرندگان ایران http://www.centralclubs.com
پرندگان ایران http://www.iranian-bird.blogfa.com
سهره جنگلی http://www.iranbirds.com
پرندگان ایران http://www.iranbirds.com
پرندگان ايران http://www.ardalan.id.ir
پرندگان ايران http://www.birdsofiran.blogfa.com
/خ