زندگي نرم و لطيف با استخواني سفت و محکم

راشي تيسم يا نرمي استخوان چيست؟

راشي تيسم همان نرمي و ضعف استخوان ها در کودکان است که معمولا به دليل کمبود طولاني و شديد فرم فعال ويتامين D ايجاد مي گردد. اين نرمي و ضعف در بالغين اصطلاحا استئومالاشي ناميده مي شود. ويتامين D يکي از انواع ويتامين هاي محلول در چربي و عامل اصلي در ساخت استخواني مستحکم و قوي محسوب مي گردد. کمبود در فرم فعال ويتامين D باعث اختلال در تأمين غلظت هاي مناسب کلسيم و فسفر در استخوان و نهايتا نرمي استخوان مي گردد. بدن ما در برابر عدم تعادل کلسيم و فسفر خون بسيار حساس است. زماني که بدن با کمبود کلسيم و فسفر مواجه مي گردد با جذب کلسيم و فسفر از استخوان ها و انتقال آن ها در خون با اين کمبود مقابله مي کند که اين امر باعث نرمي و ضعف استخوان ها گرديده و نهايتا منجر به تغيير شکل و ناهنجاري استخوان هاي بدن، انحنا در استخوان هاي بلند بدن و ايجاد اختلال در فرم ستون مهره ها مي گردد. گاها برخي از اين ناهنجاري هاي استخواني نيازمند جراحي ترميمي نيز مي باشند.

علائم نرمي استخوان چيست؟

کمبود ويتامين D ماه ها قبل از بروز علائم باليني نرمي استخوان وجود دارد. در صورت بروز علائم باليني عبارتند از:
تغيير فرم اسکلت بدن: اين تغيير شکل (دفورميتي) شامل پاهاي پرانتزي، انحناي غيرطبيعي در مهره ها، تغيير شکل لگن و برآمدگي قفسه است.
استخوان هاي شکننده: کودکان مبتلا به نرمي استخوان بيشتر از ساير کودکان مستعد به شکستگي استخوان مي باشند.
نقص در رشد: تأخير در رشد با انحناي رشد طولي قد و اندام ها از نتايج نرمي استخوان است.
مشکلات بهداشتي دندان: اين مشکلات شامل نقص در ساختمان دندان ها، افزايش پوسيدگي دندان ها و تأخير در فرم گيري دندان ها مي باشد.
درد استخوان ها: شامل دردهاي مبهم استخواني به همراه دردهاي موضعي بر روي استخوان هاي ستون مهره، لگن و پاها مي باشد.
ضعف عضلات: کاهش قدرت عضلاني که باعث اختلال در راه رفتن مي گردد.

علل نرمي استخوان کدامند؟

همانطورکه اشاره شد، ويتامين D مانند يک هورمون باعث تنظيم سطوح فسفر و کلسيم در استخوان ها مي شود. بدن ما از دو طريق ويتامين D را جذب مي کند.
نور خورشيد: پوست بدن ما نوعي ويتامين D توليد مي کند که با قرار گرفتن در معرض نور خورشيد به فرم فعال ويتامين D يعني D3 تبديل مي گردد. اين شايع ترين راه دستيابي به ويتامين D در نوجوانان و بالغين است.
مواد غذايي: دستگاه گوارش ويتامين D موجود در مواد غذايي و يا مکمل هاي غذايي مانند: مولتي ويتامين را جذب مي کند. در حال حاضر کمبود ويتامين D رژيم غذايي، شايع ترين علت نرمي استخوان در کشور ما محسوب مي گردد که با افزايش مکمل هاي حاوي ويتامين D جبران مي گردد.
اخيرا علل مديکال (طبي) نيز به دو مورد فوق اضافه گرديد. مثلا متعاقب جراحي هاي اختصاصي مانند برداشتن معده (گاستروتومي) و يا بيماري هايي نظير سلياک که در آن روده قادر به جذب ويتامين ها از مواد غذايي نمي باشد. ساير علل نادرتر نرمي استخوان عبارت است از:
- هيپوفسفاتمي وابسته به کروموزم X (نرمي استخوان فاميليال) که يک فرم ارثي نرمي استخوان بوده و به علت ناتواني کليه ها در باز جذب فسفر ايجاد مي گردد.
- کمبود تماس با نور آفتاب که در اکثر افرادي که از دريافت اشعه کافي نور خورشيد به هر نحوي محرومند مثلا زندگي در طبقات زيرين ساختمان ها که فاقد نور طبيعي اند و يا زندگي در مناطق سردسير به دليل پوشش زياد و يا استفاده ي مکرر از کرم هاي ضد آفتاب.

عوامل خطرزاي (ريسک فاکتورهاي) ايجاد کننده نرمي استخوان کدامند؟

کودکان 6 تا 24 ماه بيشتر از هر رده سني ديگري در معرض خطر ابتلا به نرمي استخوان قرار دارند. چون اين گروه سني در مرحله رشد سريع قرار داشته و همان گونه که عنوان گرديد ويتامين D، فسفر و کلسيم نقش بسيار مهمي را در رشد ايفا مي کنند.
- کمبود ويتامين D: کودکان شير مادر خوار که به جز شير مادر ساير ترکيبات حاوي ويتامين D را دريافت نمي کنند در معرض خطر نرمي استخوان قرار دارند. تماس با اشعه نور خورشيد در توليد مقادير ضروري ويتامين D فعال بسيار مؤثر است. ولي آفتاب سوختگي و سرطان هاي پوست، کودکان در معرض نور شديد آفتاب را تهديد مي کند. استفاده مکرر از کرم هاي ضد آفتاب باعث کاهش چشمگيري در جذب ويتامين D در کودکان مي گردد.
- کمبود کلسيم و فسفر: کودکاني که فسفر و کليسم کافي را از رژيم غذايي خود دريافت نمي کنند در معرض خطر ابتلاي به نرمي استخوان قرار دارند. دسترسي به شير و فرآورده هاي لبني ديگر نظير بستني و آب ميوه مانند آب پرتقال از ابتلاي به آن مي کاهد.

تشخيص بيماري نرم استخوان بر چه اساسي است؟

پزشک معالج از طريق معاينه فيزيکي، تست هاي آزمايشگاهي، يافته هاي راديولوژيکي و اطلاع از سابقه فاميلي قادر به تشخيص ارزيابي و درمان نرمي استخوان کودک شماست.

عوارض ناشي از نرمي استخوان چيست؟

نرمي استخوان با تشخيص به موقع قابل درمان است ولي در صورت عدم تشخيص و يا تأخير در تشخيص با يکسري عوارض شديد و جدي همراه خواهد بود که عبارتند از: تأخير در تکامل و مهارت هاي حرکتي کودک، تأخير در رشد و نمو، افزايش استعداد به عفونت هاي جدي، بدشکلي و ناهنجاري هاي استخواني، کوتاهي قد ناشي از تأخير و اختلال در رشد، تشنج و خرابي دندان ها.

درمان چگونه است؟

هدف از درمان نرمي استخوان اصلاح اختلال زمينه اي و جلوگيري از عوارض بيماري است. جايگزيني مناسب ويتامين D فعال، فسفر و کلسيم معمولا در عرض چند هفته باعث بهبودي مي گردد (در صورتي که تشخيص به موقع صورت گيرد) .
استفاده از مواد غذايي حاوي مقادير مناسب فسفر و کلسيم مانند آب پرتقال، ماهي، فرآورده هاي شيري و مکمل هاي غذايي بسيار مناسب است. استفاده منظم از نور آفتاب بسيار مؤثر است که بهترين آن نور متوسط آفتاب است. به خاطر داشته باشيم که تماس مستقيم با نور آفتاب در شيرخواران زير 6 ماه به هيچ عنوان توصيه نمي گردد. در اين رده سني استفاده منظم از قطره هاي ويتامين A به اضافه D توصيه مي گردد. ميزان کلسيم، فسفر و ويتامين D دريافتي براساس سن و وزن تعيين مي گردد.
به دليل عوارض ناشي از مصرف نابجاي اين مواد توصيه مي گردد که حتما با پزشک متخصص قبل از استفاده آن ها هماهنگي صورت گيرد . در مواردي که نرمي استخوان منجر به ناهنجاري هاي استخواني و اختلال در انحناي مهره ها و يا فرم اندام ها گردد استفاده از آتل هاي مخصوص و در صورت عدم پاسخ، درمان جراحي ضروري است.
منبع: مجله دنياي سلامت شماره 27
/س