نویسنده: صمصام صانعی

نام علمی:

Myristica fragrans Houtt.، نام فرانسه درخت Muscadier، نام فرانسه میوه Muscade، نام انگلیسی درخت Nutmeg tree و نام انگلیسی میوه Nutmeg می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، جوز هندی، جوزبویا، جوزا، جوز الطیب و جوزبوا نامیده شده است.

تیره گیاه:

میریستیکاسه Myristicaceae

نوع گیاه:

درخت

مشخصات ظاهری:

درختی است دو پایه به ارتفاع حدود 8 متر گاهی موارد بیشتر با برگ‌هایی همیشه سبز و ناخزان، متناوب، کامل، موجدار، بیضی شکل، نوک تیز و چرمی، سطح فوقانی پهنک برگ‌ها سبز تیره و سطح تحتانی برگ‌ها سبز مایل به سفید می‌باشد. در طول شاخه‌ها، گل دهنده، گل‌های آن نر و ماده و دارای پوششی ضخیم، گوشتدار و منقسم به سه تقسیم بیضوی و نوک تیز می‌باشند. پس از هر آمیزشِ گل‌های نر و ماده میوه‌ای گوشتدار به ابعاد هلو و زردرنگ به وجود می‌آید که پس از رسیدن شکافته شده و دانه‌ای درخشان و قهوه‌ای رنگ مایل به صورتی که در یک پوشش گوشتدار و قرمز رنگ است آشکار می‌شود. در ضمن جدا نازک خشبی توری خارجی هسته که در اصطلاح طب سنتی بسباسه گفته می‌شود نیز خواص دارویی دارد که در فهرست درباره آن (بسباسه) توضیح داده شده است.

بیشتر بخوانید: جوز بویا

طبیعت:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

اغلب در مناطق حاره‌ی پر باران هر دو نیمکره انتشار دارد و بومی جزایر هند شرقی می‌باشد. در ضمن در سایر مناطق گرمسیری مرطوب بعضی از کشورها خصوصاً اندونزی و جزایر آنتیل می‌روید.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در آن:

اسانس روغنی فرّار (شامل ماده‌ای سمّی به نام میریستی سین، اوژنول، ایزواوژنول، پی‌نن، دی پنتن، سافرول، کامفن و چند نوع الکل)، روغن چرب ثابت و ساپونین در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

دانه (جوز هندی)

نحوه مصرف:

به طور معمول جوز هندی را به صورت پودر شده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی جوز هندی:

برطرف کننده رطوبت معده و تحلیل برنده گازها، مقوی کبد و ضد یرقان، ضد آب آوردن بدن و برطرف کننده به سختی ادرار کردن، ضد تشنج و تقویت کننده معده، مسکن دردهای مفصلی و مفید برای نازائی، برطرف کننده زخم معده و روده و تقویت کننده قلب، کمک کننده به گردش خون و بازکننده گرفتگی عروق، معطرکننده و بادشکن، محرک و اشتهاآور، انرژی‌زا و تقویت کننده رحم، مقوی قوای جنسی در افراد سرد مزاج و مفید برای دل بهم خوردگی می‌باشد. در استعمال خارجی نیز پودر شده آن به صورت ضماد تسکین دهنده دردهای روماتیسمی است.

تذکر:

زیاده‌روی در مصرف جوز هندی ایجاد ناراحتی‌های ریوی، ورم پروستات، کم اشتهایی و بد خلقی می‌کند. استفاده از آن در دوران بارداری و شیردهی ممنوع و برای گرم مزاجان نیز مضر است. از نظر بعضی از حکمای طب سنتی مصرف یک عدد جوز هندی ایجاد مسمومیت، سردرد، سرگیجه، خنده‌های احمقانه، تجسم مناظر تخیلی، تحریکات عصبی، ضعف و بی‌حالی، چرت زدن، کاهش دید چشم؛ فلج اعضا و در نهایت منجر به مرگ می‌شود.
منبع مقاله : صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.