معرفی شاهدانه و خواص درمانی آن

نام علمی:

Cannabis sativa L.، نام فرانسه Chanvreو نام انگلیسی آن Hemp می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، شاهدانه، کَنَب، بَنگ، قِنَّب، شاهدانَج و بَنج نامیده شده است. گونه‌ی ذکر شده دارای واریته‌های مختلفی است که سرشاخه و رزین بعضی از آنها به عنوان منبع استخراج بنگ و حشیش مورد توجه می‌باشد. گیاهی است یک ساله با توجه به واریته یک تا دو پایه به ارتفاع حدود 2 متر گاهی موارد بیشتر با ریشه‌ی عمودی و ساقه‌ای بلند، برگ‌های آن متقابل ولی هرچه به انتهای ساقه نزدیک می‌شویم برگ‌ها منفرد می‌شوند.

تیره گیاه:

شاهدانه Cannabinaceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است یک ساله با توجه به واریته یک تا دو پایه به ارتفاع حدود 2 متر گاهی موارد بیشتر با ریشه‌ی عمودی و ساقه‌ای بلند، برگ‌های آن متقابل ولی هرچه به انتهای ساقه نزدیک می‌شویم برگ‌ها منفرد می‌شوند. پهنگ برگ‌های گیاه منقسم به حدود 7 لوب عمیق، دندانه‌دار و منتهی به دمبرگی دراز می‌باشند. در انتهای ساقه، گل دهنده، گل‌های آن نر و ماده، گل‌های نر به صورت مجتمع، آویخته و دمگلدار و گل‌های ماده به صورت گروهی، آویزان و بدون دمگل می‌باشند. میوه‌اش فندقه، کوچک، خاکستری تیره و در آن یک عدد تخم وجود دارد.

طبیعت دانه (شاهدانه):

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن خیلی گرم و خشک است.

طبیعت برگ:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن مرکب القوی است یعنی در عین حال که خیلی سرد و خشک است ضمناً با حرارت لطیف و برودت کثیف می‌باشد.

رویش جغرافیایی:

در اغلب کشورها خصوصاً چین، هند، آفریقای جنوبی، مکزیک، لبنان و در ایران کشت می‌شود.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در دانه: کانابینوئیدها، اسیدهای چرب اشباع نشده چند ظرفیتی، اسیدهای آمینه ضروری، فلاونوئیدها، مواد معطر، کلسیم، فسفر، ویتامین A و مقادیر زیادی آهن و نیاسین در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

دانه. در ضمن برگ و سرشاخه‌های گلدار گیاه شاهدانه نیز خواص دارویی دارند.

نحوه مصرف:

به طور معمول دانه را به صورت خام و برگ گیاه را به صورت دم کرده استفاده می‌کنند. در ضمن به صورت فرآورده‌های مختلفی نیز در بازار عرضه می‌شوند.

خواص درمانی دانه:

مخدر و خواب‌آور، آرام‌بخش و شادی‌آور، مسکن دردهای عمومی و ضد نقرس، محرک قوه باه و اشتهاآور، انرژی‌زا و ضد انگل معده و روده، تقویت کننده بدن و ضد میگرن، ضد دل درد و مفید برای سوءهاضمه، ضد اسپاسم و تسکین دهنده درد اعصاب، تسکین دهنده دل بهم‌خوردگی و برطرف کننده آشفتگی حال، پراکنده کننده بادها در بدن و ضد سیاه سرفه می‌باشد. در ضمن برای زکام، کزاز، سیاه سرفه، ناراحتی‌های پس از زایمان، استفراغ شدید، روماتیسم، هیستری و انزال زودرس نیز مفید است. در استعمال خارجی به صورت ضماد التیام‌‌بخش زخم‌ها (زخم سر) و برای کچلی مؤثر می‌باشد.

خواص درمانی برگ شاهدانه:

نیکوکننده رنگ رخسار و سکرآور، مخدر و سستی‌آور، کم کننده اشتها و ضعیف کننده نیروی جنسی، برطرف کننده رطوبت‌های معده و قبض کننده، افزاینده ترشح ادرار و قطع کننده ترشح اسپرم می‌باشد. در استعمال خارجی ضماد برگ‌ها تحلیل برنده ورم‌های گرم و تشکین دهنده دردهای عصبی است. مقدار مصرف مجاز آن حدود 4 گرم و زیاده‌روی در مصرف آن مضر و خطرناک می‌باشد.

تذکر:

استفاده از برگ و دانه‌ی شاهدانه برای خانم‌های باردار ممنوع و زیاده‌روی در مصرف آنها کاهنده اسپرم، به وجود آورنده غم و اندوه، ترس و وحشت، عطش فراوان و در نهایت منجر به جنون می‌شود. مصرف شاهدانه برای اشخاص مبتلا به بیماری‌های قلبی مضر و سبب افزایش ضربان قلب و افت فشار در آنها می‌شود. فرآورده‌های این گیاه که به اسامی مختلف در بازار عرضه می‌شوند عموماً موادی سمّی و دارای اثرات زیان‌بخش و غیرقابل جبران هستند. در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها با استفاده از گیاه شاهدانه و فرآورده‌های آن، حتماً باید با نظر پزشک تجویز شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.