نویسنده: محمد جواد واعظی
استرس چیست؟
استرسِ روانی مربوط به یک مشکل کوچک مانند راه‌بندان جاده‌ای یا مشکلات بزرگ مانند طلاق یا از دست دادن شغل، به هر حال بر بدن تأثیر می‌گذارد. البته کمی استرس برای حافظه و تحرک بدنی، بد نیست. اما حدود 70 درصد معاینات پزشکی و 80 درصد بیماری‌های جدی با استرس مرتبط هستند و یا استرس بر آنها تأثیر منفی دارد. در اینجا به مواردی اشاره می‌کنیم که استرس بر سلامتی اثر می‌گذارد. البته جای امیدواری است که با ورزش و مدتیشین می‌توان از میزان استرس زندگی کاست. تحقیقات نشان می‌دهند که افزایش وزن با استرس ارتباط مستقیم دارد. بخشی از افزایش وزن در زمان استرس مربوط به تغذیه ناسالم است اما هورمون کورتیزول نیز میزان بافت چربی را افزایش می‌دهد.مبارزه یا فرار:
استرس پاسخ بدن به خطر است، و طی میلیون‌ها تکامل یافته است تا ما را از خطرات حفظ کند. این واکنش به نام پاسخ «مبارزه یا فرار» هم شناخته می‌شود و بدن را برای واکنش آماده می‌سازد. اگر در خطر باشید، هیپوتالاموس مغز، محرک‌هایی به غدد آدرنال (فوق کلیوی) می‌فرستد. سپس این غدد هورمون‌هایی مانند کورتیزول ترشح می‌کنند که باعث بالا رفتن فشار و قند خون می‌شود. این حالت در جایی که مجبور به فرار باشید بسیار مفید است. البته طولانی شدن استرس، مضر است.اشتهای زیاد:
تحقیقات، ارتباط بین کورتیزول (هورمونی که هنگام استرس ترشح می‌شود) و اشتها برای خوردن قند و چربی را نشان داده‌اند. دانشمندان بر این باورند که این هورمون به گیرنده‌هایی در مغز متصل می‌شود که میزان ورودی غذا به بدن را کنترل می‌کنند. و چنانچه شاخص توده‌ی بدنی (BMI) بالایی دارید، ممکن است در این مورد مستعدتر هم باشید. راه حل اینست که موارد استرس‌زا را بشناسید، و برای روبرو شدن با آنها آماده باشید. یعنی در مواقع استرس، بیشتر از خوراکی‌های سالم استفاده کنید.ذخیره‌ی چربی:
تحقیقات نشان می‌دهند که افزایش وزن با استرس ارتباط مستقیم دارد. بخشی از افزایش وزن در زمان استرس مربوط به تغذیه ناسالم است اما هورمون کورتیزول نیز میزان بافت چربی را افزایش می‌دهد. میزان کورتیزول با میزان چربی شکمی ارتباط مستقیم دارد. خوشبختانه با ورزش می‌توان استرس را کنترل کرد و چربی شکم را کاهش داد.قلب:
ارتباط بین استرس و حملات قلبی هنوز کاملاً مشخص نشده است، اما شواهد نشان می‌دهند که این دو به هم مرتبط هستند. یک تحقیق جدید بر 20000 کارمند در اروپا نشان داد افرادی که مشاغل استرس‌زا و قدرت تصمیم‌گیری پایین دارند، نسبت به کسانی که شغل کم استرس‌تر دارند 23 درصد بیشتر در خطر حملات قلبی هستند. بهترین راه حل کاهش استرس، انتخاب روش سالم و کم استرس برای زندگی است.بیخوابی:
استرس می‌تواند سبب بیخوابی شود. در این حالت فرد به هیچ وجه احساس خواب آلودگی نمی‌کند. گرچه معمولاً مشکل بیخوابی با از بین رفتن استرس خود به خود رفع می‌شود. اما استرس‌های طولانی مدت ممکن است بطور کلی باعث اختلاف خواب شود. اما در این مورد چه می‌توان کرد؟ بهتر است برای کاهش استرس از یوگا و دیگر فعالیت‌های کاهش استرس در طول روز استفاده کرد و برای خواب محیطی آرام فراهم نمود.سردرد:
هورمون‌های استرس یعنی آدرنالین و کورتیزول، سبب تغییراتی در عروق می‌شوند که ممکن است باعث سردردهای عصبی و میگرن شوند. همچنین ممکن است استرس، تنش ماهیچه‌ای را همراه داشته باشد که خود عاملی برای بدتر شدن میگرن است. در این مورد به جز درمان سردرد باید به رژیم غذایی و سبک کلی زندگی نیز توجه کرد.حافظه:
مقدار بیش از حد هورمون کورتیزول با عملکرد مغز برای به خاطر سپردن تداخل می‌یابد. در استرس‌های شدید، این هورمون با نروترنسمیترها نیز تداخل می‌یابد. نروترنسمیترها مواد شیمیایی هستند که سلول‌های مغز را به یکدیگر مرتبط می‌کنند. با اینکه محدود کردن استرس در زندگی امروزی دشوار است، بعضی کارشناسان راه حل مدتیشین را برای کاهش استرس پیشنهاد می‌کنند.بیشتر بخوانید: مبارزه با استرس در محل کار و زندگی
مو:
استرس شدید بر موهای شما نیز تأثیر می‌گذارد. با اینکه نتایج تحقیقات بسیار متفاوت است، اما به نظر می‌رسد که استرس سبب افزایش ریزش مو می‌شود.بارداری:
استرس معمولی تأثیری بر بارداری ندارد، اما استرس شدید مانند از دست دادن شغل یا طلاق ممکن است شانس زایمان زودرس را افزایش دهد. بعضی از تحقیقات نشان می‌دهند که استرس شدید مادر بر رشد مغز جنین اثر می‌گذارد. حتی استرس ممکن است بر توانایی باروری زنان تأثیر بگذارد. یوگای دوران بارداری و روشهای دیگر کاهش استرس می‌تواند در این حالت مفید باشد.قند خون:
استرس یکی از عوامل افزایش قند خون است. اگر شما مبتلا به دیابت نوع 2 باشید حتماً می‌دانید که در هنگام استرس، سطح قند خون‌تان بالاتر است. تغییر رژیم غذایی، ورزش بیشتر و تنظیم دارو می‌تواند در این حالت مفید باشد.گوارش:
سوزش سر معده، ورم معده و اسهال ممکن است در اثر استرس بوجود بیاید یا در صورت وجود، وخیم‌تر شوند. به طور خاص سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر (LBS) که با درد، و اسهال و یبوست متناوب مشخص می‌شود، ممکن است ناشی از استرس باشد. اما زخم معده که پیش از این تصور می‌شد به دلیل استرس است، ناشی از باتری اچ. پیلوری است و با آنتی‌بیوتیک قابل درمان است.فشار خون:
شرایط استرس‌زا سبب تنگی عروق و افزایش ضربان قلب و در نتیجه بالا رفتن فشار خون بطور موقتی می‌شود ولی با از بین رفتن استرس این علائم نیز از بین می‌روند. هنوز روشن نیست که آیا استرس شدید می‌تواند تغییرات دائمی در فشار خون پدید آورد یا نه.بافت مغز:
تحقیقات در این مورد نشان می‌دهد که استرس‌های عمده، میزان بافت مغز را که مربوط به احساسات و خود کنترلی است کاهش می‌دهد. این آسیب، روبرو شدن با استرس‌های بعدی را مشکل‌تر می‌کند.پوست:
کسانی که آکنه دارند بر این نظرند که استرس بر پوست اثر دارد و به نظر می‌آید که حق با آنهاست: هنگام استرس، پوست جوش می‌زند. تحقیقات نشان می‌دهند که دانش‌آموزانی که آکنه دارند در هنگام امتحانات نسبت به مواقع معمولی، شکل شدیدتری از آکنه را تجربه می‌کنند. افزایش هورمونی به نام آندروژن مخصوصاً در زنان در این میان نقش دارد. استرس همچنین بیماری پسوریازیس را شدت می‌بخشد. بسیاری از پزشکان برای درمان این بیماری، درمان‌های پوستی را با روشهای مدیریت استرس همراه می‌کنند.کمر درد:
استرس ممکن است باعث حمله‌ی کمردرد یا برگشت دردهای مزمن این ناحیه شود. احتمالاً دلیل آن انقباض ماهیچه‌ای زمان استرس است.جذابیت ظاهری:
یک مطالعه نشان می‌دهد مردانی با سطح کورتیزول بالا نسبت به مردانی با سطح کورتیزول پایین‌تر برای زنان جذابیت کمتری دارند. محققان بر این باورند که سطح پایین هورمون‌های استرس نشان دهنده قدرت و سلامتی بیشتر است که ویژگی مطلوبی برای زاد و ولد به حساب می‌آید.سکته:
یک مطالعه بر روی 20000 نفر که تا آن زمان سکته یا بیماری قلبی نداشتند، نشان داد که استرس با افزایش خطر سکته مرتبط است. در تحقیق دیگری که اخیراً انجام شد، افراد سالمی که در سال پیش از آن، یک حادثه استرس‌زا در زندگی تجربه کرده بودند، نسبت به کسانی که استرس کمتری در زندگی داشتند، چهار برابر بیشتر در خطر سکته بودند. یک نظریه اینست که استرس با افزایش فشار خون و یا تنگ کردنِ عروق خونی، سبب افزایش خطر سکته می‌شود.پیری زودرس:
حوادث دردناک و استر‌های شدید، تلومر یا همان کلاهک‌های محافظ انتهای کروموزوم‌ها را کوتاه می‌کنند و سبب می‌شوند که سلول‌ها زودتر پیر شوند. خوشبختانه با سه بار ورزش در هفته می‌توان با این اثراثِ استرس مقابله کرد.سرماخوردگی:
افرادی که در معرض ویروس سرماخوردگی هستند اگر تحت استرس روانی باشند نسبت به بیماری کمتر مقاوم هستند و بیشتر به سرماخوردگی مبتلا می‌شوند. محققان بر این باورند که سلول‌های ایمنی افراد تحت استرس کمتر به هورمونی که التهاب را از بین می‌برد حساس است.آسم:
به نظر می‌رسد که استرس علائم بیماری آسم را در افراد مبتلا، افزایش می‌دهد و سبب تشدید بیماری می‌شود. محققان از چرایی آن مطمئن نیستند، اما احتمالاً استرس سبب تحریک سیستم ایمنی در مواجهه با محرک‌های آسمی (مانند گردوغبار، موی حیوانات و گرده‌ی گل‌ها) می‌شود.حمله‌ی صرع:
در بعضی از افراد که به استرس حساس هستند، استرس سبب ایجاد علائمی مانند حملات صرع می‌شود.منبع مقاله :
واعظی، محمد جواد، (1396)، دانستنیهای پزشکی، قم: نوید حکمت، چاپ اول.
