درباره سندرم متابولیک چه می دانید؟

چکیده:
سندرم متابولیک به مجموعه ای از اختلالات مربوط به سوخت و ساز بدن گفته می شود که شامل فشار خون بالا، قند خون بالا، و چربی شکمی می باشد و رژیم غذایی نا سالم، سبک زندگی نا مناسب و نداشتن فعالیت بدنی از مهمترین عوامل ایجاد آن است.

تعداد کلمات : 1277 / تخمین زمان مطالعه : 6 دقیقه

نویسنده: Markus MacGill
مترجم: سید محمد حسن هاشمی

سندرم متابولیک که با نام مقاومت انسولین نیز شناخته می شود، به مجموعه ای از اختلالات پر خطرگفته می شود که ظاهراً خطر ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی و دیابت نوع ۲ را افزایش دهد. انجمن قلب آمریکا این سندرم را به صورت مجموعه ای از اختلالات متابولیسمی تعریف می کند که شامل فشار خون بالا، قند خون بالا، و چربی شکمی می شود و این عارضه ها در کنار هم ریسک بیماری های قلبی را افزایش می دهند.

علائم
بنابر انجمن قلب آمریکا، در صورتیکه فردی ۳ مورد از این ۵ علامت را دارا باشد، مبتلا به سندرم متابولیک شناخته می شود:
1. چاقی قسمت میانی، احشایی، شکمی بویژه دور کمر بیش از 100 سانتی متر برای آقایان و بیش از ۸۸ سانتی متر برای آقایان.
2. قند ناشتای بیش از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر
3. فشار خون بیش از 85/130
4. تریگلیسرید بیش از ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر
5. چربی خون HDL کمتر از ۴۰ میلی گرم برای آقایان و ۵۰ میلی گرم برای خانم ها. ابتلا به حداقل ۳ مورد از این اختلالات نشان دهنده ریسک بالای بیماری های قلبی عروقی مانند سکته قلبی و مغزی و دیابت نوع ۲ می باشد.

درمان
مؤثرترین راهکار برای کاهش وزن و کنترل سندرم متابولیک ، افزایش فعالیت بدنی و تغذیه ی سالم است. تشخیص سندرم متابولیک در یک فرد می تواند به بیمار کمک کند تا با اصلاح شیوه زندگی به جای استفاده از دارو ها، سلامت خود را بازیابد. قند خون، فشار خون و چربی خون، در صورت تشخیص به موقع، می توانند با اصلاح شیوه زندگی به راحتی درمان شوند. با این وجود برخی افراد برای درمان بعضی اختلالات متابولیک مانند فشار خون، به مصرف دارو عادت کرده اند. کاهش وزن بویژه در بالاتنه می تواند بسیار مؤثر باشد. برخی دیگر از راهکار های کاهش چربی و حتی پیشگیری از آن عبارتند از:

خوردن غذاهای سالم مانند غذاهای کم شیرین، کم نمک و کم چرب
ورزش منظم
دوری از دخانیات و الکل

انجمن قلب آمریکا حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش در هفته را ضروری می داند که می توان این مدت زمان را به جلسات ۱۰ دقیقه ای تقسیم کرد. پیاده روی بهترین حرکت برای شروع است.
تشخیص سندرم متابولیک در یک فرد می تواند به بیمار کمک کند تا با اصلاح شیوه زندگی به جای استفاده از دارو ها، سلامت خود را بازیابد. قند خون، فشار خون و چربی خون، در صورت تشخیص به موقع، می توانند با اصلاح شیوه زندگی به راحتی درمان شوند.
داروها
درمان دارویی معمولاً با متفورمین انجام می شود. این دارو برای گروههای خاص با ریسک سلامتی بالا تجویز می شود. بویژه آن دسته از بیمارانی که مبتلا به قند بالا هستند یا افراد چاقی که با رژیم های غذایی و اصلاح سبک زندگی، قادر به کاهش وزن نمی باشند. متفورمین با این عناوین نیز در بازار موجود می باشد:

فورتامت
گلوکوفاژ
گلومتزا
ریومت

این دارو برای پیشگیری از ابتلا به قند خون با عامل سندرم متابولیک مورد استفاده قرار نمی گیرد. با این وجود برای پیشگیری از دیابت در افرادی که سطح قند خون بالایی دارند یا مبتلا به چاقی شکمی هستند، پزشکان این دارو را تجویز می کنند. متخصصین دیابت و یافته های آزمایشات پزشکی، مؤثر بودن این دارو را تأیید می کنند. مطالعه ای که در سال ۲۰۱۳ انجام شد نشان داد که متفورمین خطر ابتلا به دیابت را در افراد مستعد کاهش دهد اما رژیم غذایی سالم و ورزش کردن می تواند تقریباً‌ دو برابر مؤثرتر واقع شود.
داروهای دیگری نیز مانند استاتین ها می تواند در کاهش چربی LDL ناشی از سندرم متابولیک کارساز باشد. داروهای ضد فشار نیز در درمان فشار خون بالا بکار گرفته می شوند. اصلاح شیوه زندگی در مراحل ابتدایی و در افرادی با درصد ریسک کمتر، مفید خواهد بود.

رژیم غذایی
رژیم دش (DASH) برای پیشگیری و درمان سندروم متابولیک توصیه می شود. هدف این رژیم جلوگیری از افزایش فشار خون است که عبارت است از:

خوردن غذاهایی با منشأ طبیعی
کاهش مصرف گوشت قرمز، نمک، چربی های اشباع شده ، و غذاها و نوشیدنی های شیرین
مصرف زیاد میوه ها و سزیجات، غلات کامل، ماهی و آجیل . رژیم دش، بیش از مقدار کالری ها در رژیم غذایی، بر نوع غذاهای مورد نیاز تأکید دارد بنابراین اشخاصی که قصد کاهش وزن دارند می توانند از نوع کم کالری این رژیم پیروی کنند.

تشخیص
پزشکان در مورد آستانه دقیق خطر در سندرم متابولیک اختلاف نظر دارند. به عنوان مثال، بهترین شیوه ی اندازه گیری و تشخیص چاقی، از نظر هر یک از آنها متفاوت است. این روشها عبارتند از: شاخص توده بدنی(BMI)، نسبت قد به وزن یا ابزار های دیگر.. برای مثال شخصی ممکن است دارای فشار خون و قند خون بالا باشد اما چاق نباشد که در این صورت روش ها متفاوت خواهد بود.

بیشتر بدانید : مقاومت بدن در برابر انسولین

سندرم متابولیک و چاقی در کودکان
سندرم متابولیک یا MetS ممکن است همزمان با چاقی، دیس لیپیدمی یا چربی پریشی، و فشار خون بالا، از کودکی آغاز شود. از آنجا که در چند سال اخیر، چاقی در میان جوانان بسیار شایع شده است، نیاز به آزمایشات و بررسی های دوره ای برای پیشگیری از مشکلات قلبی بیش از پیش احساس می شود. این امر می تواند سبب تغییر سبک زندگی برای جلوگیری از بیماری های آتی شود. با این وجود زمان و چگونگی بررسی و تشخیص سندرم متابولیک در کودکان همچنان مورد بحث است که این مسأله می تواند به این دلیل باشد که رشد کودکان سبب تغییر این فاکتورها می شود. بنابر آمار مرکز کنترل بیماری ها (CDC) هم اکنون در آمریکا حدود یک پنجم افراد بین ۶ تا ۱۹ سال مبتلا به چاقی مفرط هستند که این رقم معادل ۳ برابر سال دهه هفتاد است. این افراد با ورود به دوره جوانی در معرض ابتلا به مشکلات سلامتی خواهند بود.

عوامل
از آنجا که سندروم متابولیک مجموعه ای از اختلالات خطر افرین می باشد، نمی توان تنها یک عامل را در ایجاد آن دخیل دانست. اضافه وزن یا چاقی قسمت میانی بدن، مهمترین عامل بوده اما عوامل دیگری نیز مانند: چربی خون، فشار خون و وضعیت پیش دیابتی، می توانند در بروز بیماری های قلبی نقش داشته باشند. البته عوامل اجتناب ناپذیری نیز مانند عوامل وراثتی و پیشینه ی نژادی نیز در بروز آن نقش دارند. با این وجود، سبک زندگی و رژیم غذایی می تواند بر تمام این عوامل اثر گذار باشد. به عنوان مثال خودن غذاهای چرب، شیرینیجات، نداشتن فعالیت بدنی منجر به چاقی و بیماری های مرتبط با آن خواهد شد. با این وجود، علائمی مانند مقاومت انسولین، لزوماً با چاقی همراه نیست و نمی تواند نشانه ی سندرم متابولیک باشد. مقاومت انسولین یکی از اشکال سندرم متابولیک و چاقیست که منجر به بروز بیماریهای قلبی عروقی می گردد اما می تواند در عین حال نشانه ی بیماری های دیگری مانند: بیماری کوشینگ، سندرم پلی کیستیک تخمدان، کبد چرب غیر الکلی و بیماری های مزمن کلیوی باشد.بیماری های دیگری که می توانند با سندرم متابولیک، مقاومت انسولین و قند خون در ارتباط باشند عبارتند از: التهاب خفیف و مشکلات انعقاد خون که این عارضه ها می توانند به مرور زمان منجر به بروز بیماری های قلبی عروقی شوند.

فاکتورهای پر خطر
این فاکتورها سبب افزایش خطر ابتلا به سندرم متابولیک می گردند: