از دوازدهم بیع الاول تا هفدهم این ماه، به عنوان هفته وحدت نام گذاری شده است. یکی از سوالاتی که در مواجه با این عنوان به ذهن می رسد این است که منظور از «وحدت» چیست؟ در ذیل به دیدگاه های مختلف در این زمینه اشاره می شود.

تعداد کلمات: 756 / تخمین زمان مطالعه: 4 دقیقه

نویسنده: حسین سعدآبادی

در سالروز میلاد پیامبر اکرم دو نظر وجود دارد؛ اهل تسنن روز 12 ربیع‌الاول سال 570‌ م[1] و مشهور شیعیان روز 17 ربیع‌الاول همان سال[2] را روز ولادت نبی خاتم (ص) می‌دانند. حد فاصل دو تاریخ مذکور از سوی امام خمینی ره به عنوان هفته وحدت اعلام و هر ساله مسلمان در ایران و سایر نقاط جهان این ایام را به جشن و سرور می پردازند؛ اما سوال مهم این است که «وحدت» یعنی چه؟ در پاسخ به این سوال می توان دیدگاه های مختلفی را بر شمرد که در ذیل بدان های اشاره می شود:

دیدگاه اول: اتحاد مذاهب و کنار گذاشتن اختلاف ها!

ممکن است برخی گمان کنند مراد از «وحدت» کنار گذاشتن همه اختلافات مذاهب و در عمل یکی شدن آنها است و البته این گمانی غلط است؛ چرا که اولا عملا این چنین چیزی ممکن نیست و ثانیا در در صورت امکان، چینن چیزی صحیح نیست چون نتیجه این تفکر، ایجاد فرقه ای جدید خواهد بود که هیچ یک از شیعه و سنی آن را قبول نداشته و نخواهند داشت.

دیدگاه دوم: دامن نزدن به اختلافات

در دیدگاهی دیگر، وحدت به معنای این است که مذاهب مختلف اسلامی، کاری به کار هم نداشته باشند و هر یک سرگرم مرام و مسلک و اعتقادات خود باشند. به قول ضرب المثل معروف: عیسی به دین خود و موسی به دین خود!
با اندکی تامل در دیدگاه فوق، معلوم می شود که مبتنی بر آن، اساسا وحدتی در کار نخواهد بود و نهایت امر، مذاهب اسلامی باید تلاش کنند تا به مسائل تفرقه انگیز دامن نزنند. این معنای از وحدت آن قدر حداقلی است که شاید نیاز به نقد و نقض نداشته باشد با این وصف تنها به یک نکته اشاره می شود؛ در طول قرن ها بسیاری از مسلمانان و بزرگان آنها بر همین عقیده بوده اند اما آنچه در عمل به بواسطه دشمنان قسم خوردۀ جهان اسلام و دوستان نادان اتفاق افتاده، چیز دیگری بوده است. در دوره کنونی ظهور و بروز فرقه های تکفیری و خشن، شاهدی بر ناکارامدی این دیدگاه است.

دیدگاه سوم: تاکید بر مشترکات

برخی دیگر معتقدند در میان شیعه و اهل تسنن، عقاید مشترک فراوانی نظیر اعتقاد به خداوند یکتا، نبوت نبی اکرم (ص)، معاد و ... وجود دارد و لازم تا با تاکید بر این مشترکات قلوب مسلمانان به یکدیگر نزدیک تر شده و زمینه اختلافات زدوده شود. در حال حاضر دیدگاه رایج در افکار عمومی همین مورد اخیر است که البته از دیدگاه های سابق بهتر است ولکن به نظر می رسد با صرف تکیه بر مشترکات نمی توان زمینه تشکیل امت بزرگ اسلامی را فراهم کرد و شیطنت دشمنان اسلام، همواره با برجسته کردن اختلافات میان مذاهب و فرق اسلامی، زمینه درگیری و فرسایش آنها را فراهم می آورند.

مقام معظم رهبری (دام ظله): اتحاد مسلمین، به معناى انصراف مسلمین و فِرَق گوناگون از عقاید خاص کلامى و فقهى خودشان نیست؛ بلکه اتحاد مسلمین به دو معناى دیگر است که هر دوى آن باید تأمین بشود ...

دیدگاه چهارم: حرکت واقعی به سمت وحدت جهان اسلام

دیدگاه آخر، ضمن تاکید بر نقاط قوت دیدگاه دوم و سوم، یعنی پرهیز از دامن زدن به اختلافات و تاکید بر مشترکات، معتقد است بایستی زمینه را برای ایجاد شرح صدر و روحیه پرسشگری در بین مسلمانان فراهم کرده و مخصوصا در مجامع علمی، با تشکیل جلسات عالمانه، و طرح و نقد دیدگاه متقابل، زمینه را برای همگرایی حداکثری مسمانان فراهم کرد. در این صورت درگیری های مذهبی و تفکرات خشن تکفیری، جای خود را به مباحثه های علمی و مذهبی خواهد داد و در عمل با ایجاد امت واحدۀ اسلامی، نه تنها راه برای نقشه های شوم و پلید دشمنان دین مبین اسلام بسته خواهد شد بلکه زمینه برای مقابلۀ با ایشان نیز فراهم خواهد آمد.
در انتهای به بخشی از فرمایشات مقام معظم رهبری (دام ظله) در رابطه با وحدت اشاره می شود: «ما در مسئله وحدت، جدى هستیم. ما اتحاد مسلمین را هم معنا کرده‌ایم. اتحاد مسلمین، به معناى انصراف مسلمین و فِرَق گوناگون از عقاید خاص کلامى و فقهى خودشان نیست؛ بلکه اتحاد مسلمین به دو معناى دیگر است که هر دوى آن باید تأمین بشود: اول اینکه فِرَق گوناگون اسلامى (فرق سنى و فرق شیعه) حقیقتاً در مقابله با دشمنان اسلام، همدلى و همدستى و همکارى و همفکرى کنند. دوم اینکه فرق گوناگون مسلمین سعى کنند خودشان را به یکدیگر نزدیک کنند و تفاهم ایجاد نمایند و مذاهب فقهى را با هم مقایسه و منطبق کنند. بسیارى از فتاواى فقها و علما هست که اگر مورد بحث فقهى عالمانه قرار بگیرد، ممکن است با مختصر تغییرى، فتاواى دو مذهب به هم نزدیک شود.»[3]

[1] . ابن هشام حمیری معافری، السیرة النبویة، ج ۱، ص ۱۵۸، دارالمعرفة، بیروت، بی‌تا.

[2] . علامه مجلسی، جلاء العیون‌، ص ۶۴، انتشارات سرور، قم، چاپ نهم، ۱۳۸۲ش.

[3] . بیانات در دیدار با میهمانان‌ خارجی‌ مراسم‌ اولین‌ سالگرد ارتحال‌ امام‌ خمینی‌(ره‌)/ ۶۹/۳/۱۶.