گزارشي اجمالي از عزاداري امام حسين در دوران قاجار

نویسنده:  محسن حسام ظاهري
در اين نوشتار، پس از بيان مقدمه‏اي درباره چگونگي توجه شاهان قاجار به شعاير ديني، به ترتيب سلطنت ايشان به شيوه‏هاي عزاداري در عهد هر يک پرداخته است. مي‏توان گفت که جز عهد ناصري، بقيه دوره‏ها به اجمال از نظر گذرانيده شده و حوادث و شيوه‏هاي عصر ناصري به صورت مفصل‏تري مورد بررسي قرار گرفته است.
رونق بي‏سابقه عزاداري در عهد ناصر الدين شاه ، برپايي تکيه‏دولت و مراسم‏هاي تعزيه‏خواني، موافقت‏ها و مخالفت‏هاي علما با شبيه‏خواني، قمه‏زني، ورود مطالب بي‏پايه در روضه‏خواني‏ها و اقدام برخي از علما در برابر آن، شمايل‏کشي، چهل منبر و... از مسائلي است که در عهد ناصري رخ نموده است.
کليد واژه‏ها: عزاداري، قاجاريه، تکيه دولت، تعزيه‏خواني، خرافات ، قمه‏زني.
شاهان قاجار دل بستگي و توجّه ويژه‏اي به رعايت آداب و برگزاري مناسک و شعائر ديني، از خود نشان مي‏دادند. برخي محقّقان، اين خوي را در تشابه با شاهان صفوي، به خصلت فرصت‏طلبي و عوام فريبي شاهانه آنان نسبت مي‏دهند؛ و در مقابل عدّه‏اي بر اين باورند که شاهان قاجار را در اين مورد نمي‏توان با صفويان مشابه دانست؛ چرا که قاجاريان، از قدرت سياسي و اجتماعي لازم، براي حکومت بهره‏مند بودند و نيازي به عوام فريبي و تظاهر از راه باور ديني مردم نداشتند و بنابر اين مظاهر دينداري آنان، نه از سرِ ريا که از صدق باطن و اخلاص در اعتقادشان نشأت مي‏گرفته است
به هر حال فارغ از آن‏که منشأ، ريا باشد يا اخلاص، درباره مظاهر دينداري قاجاريان - علي الخصوص اوّلين‏هاي ايشان - نقل‏هاي تاريخي فراواني وجود دارد. يکي از اين مظاهر، و در مواردي حتّي مهم‏ترينشان، آيين‏هاي مربوط به عزاداري اهل بيت‏عليهم السلام است. در اين بين، «تعزيه» بيش از ديگر آيين‏ها مورد توجّه واقع شده و رونق يافت... از سفرنامه‏ها و گزارش‏هاي جهانگردان، چنين بر مي‏آيد که اين تظاهرات شريعت طلبانه، فقط منحصر به شخص شاه نبود؛ و گويا ديگر مردان حکومت، شاه زادگان و درباريان نيز بر سرِ تظاهر هر چه بيشتر و نمايان‏تر به دينداري، با هم رقابت مي‏کرده‏اند.که در این کتاب مورد بررسی قرار می گیرد.
متن کتاب "گزارشي اجمالي از عزاداري امام حسين در دوران قاجار"