وجود ترمز در هر وسیلۀنقلیه ای، نقش اساسی و کارساز را بر عهده دارد؛ چرا که بدون آن کنترل و هدایت ماشین در جاده های نه چندان خطرناک و معمولی نیز کاری بسیار سخت و خطرناک به شمار می آید. این در حالی است که فقدان این عنصر و ابزار مهم در جاده های پر پیچ و خم کوهستانی این وسیله ارزشمند را به ارابه ای مرگبار و هولناک تبدیل می نماید. به راستی اگر انسان به خوبی بیندیشد و خود را در جاده زندگی به درستی بنگرد، زندگی و حیات او بی شباهت به رانندگی در یک جاده پر فراز و نشیب نیست. از این رو اگر در مسیر زندگی خود را به اهرم های بازدارنده و نگه دارنده ای مجهز نکند، زندگی او همانند رانندگی با ماشینی بدون ترمز در جاده هایی خطرناک خواهد بود.

در آموزه های اسلامی قوی ترین اهرم های بازدارنده در جاده زندگی به شرح زیر آمده است:

1-تفکر و اندیشه سالم و صحیح

یکی از مهمترین و با ارزش ترین اهرم های باز دارنده در جاده زندگی، استفاده و بهره مندی از اندیشه و تفکر است. آموزه های اسلامی در رهنمودهای خود تأکید و سفارش فراوانی بر این موضوع داشته و همگان را به بهره گیری از آن در زندگی تشویق کرده است. آیات و روایات بی شماری حاکی از اهمیت و ارزش این عنصر کار آمد در زندگی است.

کتاب شریف کافی روایت بسیار زیبا و ارزشمندی را در خصوص اهرم تفکر و اندیشه نقل می نماید: فردی نزد رسول خدا(صلی الله علیه و اله) آمد و عرض کرد: ای رسول خدا! توصیه و سفارشی به من نما، آن حضرت سه بار از آن شخص پرسیدند: اگر سفارشی کنم انجام می دهی؟ آن شخص در هر سه بار پاسخ داد: آری ای رسول خدا! پیامبر اکرم(صلی الله الله علیه و اله) فرمودند: به تو سفارش می کنم که هرگاه خواستی کاری انجام دهی در سر انجام آن تدبر نما؛ اگر مایه رشد و هدایت بود انجام بده و اگر مایه گمراهی بود از آن بپرهیز. [1]

به راستی اگر هر انسانی پیش از اعمال و رفتارهای معمول و روز مرۀخود، در عاقبت و سر انجام آن می اندیشید، از ارتکاب بسیاری از گناهان خودداری می کرد. اگر پیش از ارتکاب گناهان زشت و شوم قبل از چشیدن طعم زود گذر گناه به عذاب سخت و هولناک ابدی می اندیشید و آیات قرآن کریم را که در خصوص جهنم نازل شده است را قدری تأمل می کرد، هیچ گاه در جاده زندگی گرفتار پرتگاه شقاوت و عصیان نمی شد. خدای متعال بارها با بیان آیات عذاب جهنمیان همگان را به اندیشیدن و تفکر کردن در آن زندگی سخت و شوم تشویق کرده است.

آیا نباید در آموزه های نبوی قدری اندیشه و تأمل کرد؛ چرا که بسیاری از جهنمیان به واسطه بی توجهی به رسالت انبیاء در جهنم گرفتار شده اند، « وَ سیقَ الَّذینَ کفَرُوا إِلی جَهَنَّمَ زُمَراً حَتَّی إِذا جاؤُها فُتِحَتْ أَبْوابُها وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها أَ لَمْ یأْتِکمْ رُسُلٌ مِنْکمْ یتْلُونَ عَلَیکمْ آیاتِ رَبِّکمْ وَ ینْذِرُونَکمْ لِقاءَ یوْمِکمْ هذا قالُوا بَلی وَ لکنْ حَقَّتْ کلِمَةُ الْعَذابِ عَلَی الْکافِرینَ»«و کسانی که کافر شدند گروه گروه به سوی جهنّم رانده می شوند وقتی به دوزخ می رسند، درهای آن گشوده می شود و نگهبانان دوزخ به آنها می گویند: «آیا رسولانی از میان شما به سویتان نیامدند که آیات پروردگارتان را برای شما بخوانند و از ملاقات این روز شما را بر حذر دارند؟!» می گویند: «آری، (پیامبران آمدند و آیات الهی را بر ما خواندند، و ما مخالفت کردیم!) ولی فرمان عذاب الهی بر کافران مسلّم شده است». [زمر/71]

2-یاد مرگ عامل نجات از خواب غفلت

یکی دیگر از اهرم های قوی و بازدارنده در مسیر زندگی بهره گیری صحیح از یاد مرگ و قیامت است. زندگی پر هیاهوی مادی و دغدغه های نه چندان پر اهمیت دنیوی به راستی همگان را از این واقعیت انکار ناپذیر غافل ساخته است، به طوری که انسانها برای دستیابی به خواسته و امیال خود به هر حیله و گناهی خود را آلوده می سازند، تا آنکه به خواسته بی ارزش خود نائل آیند، به راستی اگر ما انسانها فرشته مرگ را در کمین خود مشاهده می کردیم، هیچ گاه خود را آلودۀرفتار و کردار های ناشایست نمی کردیم.

در کتاب شریف نهج البلاغه امام علی(علیه السلام) به خوبی از کسانی که یاد مرگ و معاد را در زندگی خود زنده نگه داشته اند تمجید می نماید: «طُوبی لِمَنْ ذَکرَ الْمَعادَ وَ عَمِلَ لِلْحِسابِ وَ قَنِعَ بِالْکفافِ وَ رَضِی عَنِ اللّهِ» خوشا به حال کسی که معاد را به یاد آورد، برای روز حساب کار کند و به حدّ کفاف قانع و از خداوند خشنود باشد». [2]

هر چقدر هم راننده وسیله نقلیه در کنترل ماشین خود حاذق و توانا و با تجربه باشد، هر گاه خستگی و خواب بر او مستولی شود باید منتظر واقعه ای هولناک در مسیر رانندگی باشد، در جاده زندگی نیز غفلت و بی توجهی عاملی خطرناک به شمار می آید که یاد مرگ می تواند افراد را از این حالت خارج نماید، امام صادق (علیه السلام) یاد مرگ را عاملی برای نجات از خواب غفلت و بی توجهی معرفی کرده اند: «ذِکرُ الْموْتِ یمیتُ الشَّهواتِ فِی النَّفْسِ وَ یقْلَعُ مَنابِتَ الْغَفْلَةِ وَ یقَوِّی الْقَلْبَ بِمَواعِدِ اللّهِ وَ یرِقُّ الطَّبْعَ وَ یکسُرُ اَعْلامَ الْهَوی»«یاد مرگ شهوتها را در نفس می میراند، ریشه های غفلت را می کند، دل را به وعده های خداوند تقویت و طبع را رقیق می کند و نشانه های هوای نفس را می شکند». [3]

3-توجه به حضور خداوند در همه حال

بسیاری از ما انسانها حیا می کنیم که در حضور کوچکترین شخصی عمل غیر اخلاقی و منافی عفتی را مرتکب شویم؛ چرا که برای خود نزد دیگران، شخصیت و جایگاه با ارزشی قائل هستیم و دوست نمی داریم که نزد دیگران شخصی بی ارزش و بی مبالات جلوه نماییم. ولی با این حال در بسیاری از موارد این از این قاعده چشم پوشی می نماییم و در برابر خالق هستی مرتکب زشت ترین و خطرناک ترین گناهان می شویم. این در حالی است که خدای متعال بارها خود را شاهد و ناظر بر اعمال بندگان معرفی کرده است. « أَ لَمْ یعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یری »

آیا او ندانست که خداوند (همه اعمالش را) می بیند؟! [علق/14]

آخرین نکته

به راستی آیا هیچ راننده ای در برابر پلیس راهنمایی و رانندگی و در منظر دوربین های ثبت سرعت مرتکب رفتار منافی قانون می شود؟! به یقین بسیاری از افراد از ارتکاب اعمال مخالف قانون خودداری می نمایند، ولی سؤال اساسی اینجاست چرا ما انسانها خود را در برابر خدای قهار و آگاهی که همواره آگاه و ناظر بر اعمال ماست بی توجهی می نماییم. « إِنَّ رَبَّک لَبِالْمِرْصادِ »«هر آینه پروردگارت در کمینگاه است». [فجر/14]