تالاب‌ها، گنجينه طبيعت

تالاب‌ها يكي از بي‌نظيرترين اكوسيستم‌هاي طبيعت به شمار مي‌آيند كه نسبت به ديگر اكوسيستم‌ها از اهميت بيشتري برخوردارند و چه بسا كه بيشترين صدمات وارد شده به اكوسيستم‌هاي طبيعي را نيز تالاب‌ها متحمل شده‌اند.
وجود اين باور غلط كه منابع طبيعي بي‌پايان هستند و طبيعت سخاوتمندانه خود را در اختيار انسان قرار داده است تا نهايت استفاده را از آن ببرند، روند تخريب بي‌رحمانه را سبب شد. تالاب‌ها نيز كه از مظلوم‌ترين اكوسيستم‌ها بودند بيشترين خسارات را متحمل شدند و دست درازي بشر براي خشكاندن آن به جهت ايجاد زمين كشاورزي و بهره‌گيري از مواد معدني موجود در آنها صدمه‌اي غيرقابل جبران بر پيكره اين مناطق وارد كرده است.
طبق كنوانسيون رامسر، تالاب به مناطقي نظير زمين‌هاي مرطوب و آبگير، زمين‌هاي آبدار، باتلاقي، بركه‌هاي مصنوعي يا طبيعي، موقتي يا دائمي با آب جاري يا ساكن، با طعم شيرين، شور يا لب‌شور، مناطق دريايي با عمق كمتر از 6 متر گفته مي‌شود.
تالاب‌ها حدود 6% سطح كره زمين را احاطه كرده‌اند و مساحت آنها در كل بالغ بر 885 ميليون هكتار است.
كشور ايران داراي 250 تالاب با مساحت تقريبي 5/2 ميليون هكتار است كه 25% آن‌ها جزء مناطق حفاظت شده محسوب مي‌شوند.
از بين تالاب‌هاي موجود 20 تالاب به عنوان تالاب‌هاي مهم و بين‌المللي در كنوانسيون رامسر به ثبت رسيده كه مساحت آنها حدود 3/1 ميليون هكتار است.
در طبقه‌بندي اين 20 تالاب، 5 تالاب به عنوان پناهگاه حيات‌وحش، 5 تالاب منطقه حفاظت شده، 2 تالاب پارك ملي، يك تالاب منطقه شكار ممنوع و 7 تالاب جزء مناطق آزاد آورده شده است.

اهميت تالاب‌ها

اگرچه تالاب‌ها وسعت چنداني ندارند اما به علت داشتن ويژگي‌هاي منحصر به فرد بوم شناختي، خاك، آب و هوا و نيز از جهات اقتصادي، اجتماعي، بيولوژيكي، زيبايي‌شناسي، علمي، تفرجگاهي داراي ارزش بسيار هستند.
تالاب‌ها بهترين زيستگاه جهت زندگي و تأمين غذاي پرندگان، ماهي‌ها و آبزياني هستند كه حيات آنها وابسته به وجود چنين مناطقي است. هر صدمه‌اي كه به تالاب وارد مي‌شود به طور مستقيم بر حيات‌وحش اين اكوسيستم تأثير مي‌گذارد و سبب نابودي آن مي‌شود و با از ميان رفتن اين موجودات چرخه اكولوژيكي دچار مشكل مي‌شود.
همچنين مي‌توان چنين خسارتي را به اقتصاد كشور مرتبط ساخت چرا كه تالاب‌ها از بهترين و ديدني‌ترين تفرجگاه‌ها به حساب مي‌آيند و از تنوع پرندگان، گياهان و آبزيان ويژه‌اي برخوردار هستند.
طبق بررسي‌هاي انجام شده بيشترين گونه پرندگان در حال انقراض متعلق به اين اكوسيستم است كه علاقمندان خاص خود را دارند.تالاب‌ها در برابر شن‌هاي روان همچون سدي عمل مي‌كنند كه باعث جلوگيري از پيشرفت مناطق كويري مي‌شوند. و نيز اين مناطق آخرين جايگاه ريزش سيلاب‌ها، رودخانه‌ها و نهرها هستند.
بنابراين غني‌ترين موادآلي و كاني را در خود جاي مي‌دهند. از ديگر ارزش‌هاي تالاب مي‌توان به پوشش گياهي غني، تأمين سفره‌هاي آب زيرزميني، داراي ارزش زيبايي‌شناسي، زيستگاه پرندگان آبزي و مهاجر، پناهگاه حيات‌وحش و تصفيه آب و كاهش آلودگي محيط‌زيست،‌اشاره كرد.

عوامل تخريب تالاب‌ها

مهم‌ترين عامل تخريب اين اكوسيستم زيبا عوامل انساني است زيرا اين انسان‌ها هستند كه گاهي براي حفاظت از اين اكوسيستم به علت عدم آشنايي اصولي جهت حفظ و حراست آن دست به اقداماتي مي‌زند كه بيشتر سبب تخريب و ضربه‌زدن به اين مناطق مي‌شود و بايد دانست كه هرگونه عملياتي كه براي حفاظت از تالاب‌ صورت مي‌گيرد بايد با شناخت كامل از اين اكوسيستم صورت گيرد. يكي ديگر از عوامل تخريب تبديل شدن مناطق تالابي براي زمين كشاورزي است.
زهكشي و تبديل آن جهت زراعت اگرچه در كوتاه مدت خيلي هم مفيد به نظر مي‌رسد ولي اثرات تخريب آن را بايد در درازمدت ديد.
آلودگي‌هاي صنعتي، كشاورزي و فاضلاب‌هاي شهري چون در مسير جريان خود به تالاب‌ها ختم مي‌شوند با آلوده شدن آن سبب نابودي حيات‌وحش و تنوع‌زيستي در اين اكوسيستم مي‌شود.
صيد و شكار نيز از ديگر علت‌هاي تخريب و نابودي تالاب‌هاست. زيرا با از بين رفتن پرندگان و حيات‌وحش تالاب‌ها صدمه جبران‌ناپذيري را بر پيكره اين زيستگاه وارد مي‌كند. استخراج نمك و موادمعدني و پرورش آبزيان در اين ناحيه، استفاده بي‌رويه از آب‌هاي زيرزميني نواحي مجاور تالاب‌ها، سد و كنترل آب رودخانه‌ها و غيره از عمده عوامل تخريب اين اكوسيستم‌ها هستند.
منبع: روزنامه اطلاعات
/خ