رسول گرامی اسلام له نیز در سخنان مختلف و به شیوه‌های گوناگون به اهمیت مسئله ایمان و دینداری در انتخاب همسر توجه کرده اند و رعایت آن را از ضروریات ازدواج دانسته اند. ایشان در جریان ازدواج یکی از جوانان مؤمن که به پیشنهاد حضرت، قصد داشت با دختر زیاد بن لبید، از سرشناسان و ثروتمندان مدینه ازدواج کند، برای قانع کردن زیاد به وی فرمودند: «ای زیاد، جویبر مؤمن است و هر مرد مؤمنی کفو و همتای زن مؤمن است و هر مرد مسلمانی کفو و همتای زن مسلمان است».(2)
این تأکید و تصریح حضرت و اقدام عملی ایشان از آن روی بود که ایمان، دین داری و پرهیزکاری، از والاترین ارزش های معنوی برای انسان به شمار می آید و بستری مناسب برای مجموعه ای از فضایل اخلاقی و کمالات انسانی و الهی است. امام جعفر صادق (علیه السلام) درباره اهمیت دادن به مقوله پرهیزکاری و دین داری، به جای زیبایی های ظاهری و ثروت و دارایی می فرمایند: اگر مردی به قصد زیبایی یا ثروت زنی با او ازدواج کند، خداوند کار او را به همین امور واگذار می کند. اما اگر به قصد دین داری و فضایلی که در آن زن سراغ دارد با او ازدواج کند، خداوند زیبایی و ثروت را نیز از آن وی خواهد کرد. خداوند در قرآن می فرماید: «البته باید مردان بی زن و زنان بی شوهر و کنیزان و بندگان خود را به ازدواج هم در آورید. اگر مرد و زنی فقیرند، خداوند به لطف و کرم خویش آنان را بی نیاز خواهد کرد. خداوند به احوال بندگانش آگاه و رحمتش گسترده است».(3) ایمان خدیجه را همگان ستوده اند. حضرت ایشان را شخصیتی باعظمت یافته بود که نزدیک به پانزده سال پیش از بعثت و دوران غربت و تنهایی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)، فدایی او شد و همه امکانات مادی و معنوی اش را در اختیار او قرار داد.وجود همین ویژگی مهم میان امت اسلام و تأکید بر آن در سنت و سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) ع بود که سبب شد تا افراد، اقوام و مللی متنوع از سیاه و سفید، عرب و عجم و شرقی و غربی با ظاهری بسیار متفاوت، با هم به امتی واحد تبدیل شوند که قرنها در جهان سیطرهای بلامنازع داشته باشند. در فرهنگ متعالی اسلام، تنها ملاک و معیار برتری و کهتری افراد و حسن و قبح و زیبایی و زشتی افعالشان همین است. به همین جهت، در انتخاب همسر نیز مهم ترین معیار و ملاک لازم و ضروری همین است.
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) اهمیت ایمان و پرهیزکاری را در ازدواج و انتخاب همسر به گونه‌های مختلف به خویشان و اصحاب و یاران خویش توصیه می فرمودند و آنان را از بی توجهی به این امر مهم بر حذر می داشتند. مرحوم طبرسی در کتاب شریف مکارم الاخلاق چنین نقل کرده است: شخصی به محضر مبارک امام حسن ل رسید و درباره ازدواج دخترش با ایشان مشورت کرد. حضرت در پاسخ فرمودند: «دخترت را به انسانی پرهیزکار شوهر ده؛ چراکه شوهر پرهیزکار اگر او را دوست داشته باشد اکرامش می کند و اگر دوستش نداشته باشد به او ستم روا نمیدارد».. حاصل این فرهنگ متعالی انسانی و الهی در اسلام، دلبستگی ها و پیوندهای عاطفی و در نتیجه، ازدواج و تشکیل کانون گرم و مستحکم خانواده میان انسان‌های مؤمن و پرهیزکار، از ملیت های گوناگون و نیز طبقات مختلف اجتماعی و فرهنگی بوده است؛ مسئله ای که از همان روزهای نخست صدر اسلام میان اصحاب تازه مسلمان حضرت علا به وضوح خودنما می‌کرداهمیت توجه به معیار ایمان و پرهیزکاری در ازدواج و انتخاب همسر، نه تنها در سخنان اهل بیت (علیهم السلام) که در سیره آن بزرگواران نیز بسیار کانون توجه بوده است. آنان ایمان و پرهیزکاری را حصنی حصین می دانستند که انسان را از هرگونه آلودگی به ظلم و ستم به خویش یا دیگران مصون می دارد و موجب می شود انسان حریم خویش، خداوند و دیگران را محترم شمارد. مناسب است به مواردی از سیره آن بزرگواران اشاره کنیم.
ازدواج رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) با خدیجه کبری (علیها السلام)
نومسلمانان، نخستین بار شاهد رخداد مهم و مبارک در زندگی پر افتخار رسول گرامی اسلام و دودمان بافضیلت ایشان بوده اند، و آن ازدواج رسول گرامی اسلام و خدیجه کبری (علیها السلام) ای بوده است. این ازدواج درسی مهم و فراموش نشدنی برای مسلمانان بوده است. ازدواج جوانی برومند، باشخصیت، خوشنام و بی بدیل چون رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در سنین جوانی با بانویی میان سال، که به ظاهر با او بسیار ناهمگن است.خدیجه کبری (علیها السلام) در همان روزهای نخستین ازدواج با رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به عمویش ورقة بن نوفل فرمود میان مردم برود و به طور رسمی اعلان کند که خدیجه خود و همه دارایی اش را در اختیار شویش قرار داده است. او نیز به مرکز شهر مکه، کنار خانه خدا، بین مقام ابراهیم و چاه زمزم ایستاد و با صدای بلند چنین گفت: «یا معاشر العرب. إن خدیجة تشهدکم على انها قد وهبت نفسها ومالها وعبیدها وخدمها وجمیع ما ملکت یمینها والمواشی والصداق والهدایا لمحمد وجمیع ما بذل لها مقبول منه وهو هدیة منها إلیه إجلالا له وإعظاما ورغبة فیه فکونوا علیها من الشاهدین» (5) بعدها همان شاهدان آشکارا دیدند که این زوج خوشبخت و موفق همدیگر را به درستی برگزیده اند. آنان دیدند نخستین زنی که به فرستاده خدایش ایمان آورده، هموست.
عاشق و شیدای شویش است و در این راه از بذل مال تا فدای جان عزیزش دریغ نداشته است. ایمان خدیجه را همگان ستوده اند. حضرت ایشان را شخصیتی باعظمت یافته بود که نزدیک به پانزده سال پیش از بعثت و دوران غربت و تنهایی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)، فدایی او شد و همه امکانات مادی و معنوی اش را در اختیار او قرار داد. این نشان استقامت ایشان در ایمان و دین داری است. به همین دلیل، محبت حضرت به خدیجه کبری (علیها السلام) ، علاقه معمول یک مرد به همسرش نبود، بلکه رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) توجهی ویژه به همسر بزرگوارشان داشتند و احترام حضرت به ایشان بیش از دیگر همسران بوده است. از سخنان حضرت در تعریف، تمجید، تجلیل و تکریم حضرت خدیجه علی، حتی پس از مرگ وی، چنین برمی آید که همه احترامها و توجه های ویژه حضرت نه تنها به سبب ایمان و دینداری ایشان و قدرشناسی از فداکاری های ایشان در راه پیشرفت اسلام بوده است.
پی‌نوشت‌ها:
١. سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۵، ص۱۲۷، ذیل آیه ۲۹ سوره نور.
2. یا زیاد؟ جویبر مؤمن والمؤمن کفو للمؤمنة والمسلم کفو للمسلمة (محمد بن یعقوب الکلینی الرازی، الکافی، ج5، ص ۳۶۱).
3.نعمان بن محمد تمیمی مغربی، دعائم الإسلام، ج۲، ص۱۹۵؛ تاج الدین شعیری، جامع الأخبار، ص۱۰۱؛ میرزاحسین النوری الطبرسی، مستدرک الوسائل، ج ۱، ص ۱۷۹
4. جاء رجل إلى الحسن یستشیره فی تزویج إبنته، فقال له: «زوجها من رجل تقی، قاه إن أحبها أکرمها وإن أبغضها لم یظلمها» (رضی الدین حسن بن فضل طبرسی، مکارم الأخلاق، ص۲۰۶).
5. محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۹، ص۷۱.
منبع: همسران شایسته، اسد الله طوسی، چاپ اول، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمه الله)، قم ۱۳۹۱
