جهش تولید و افزایش امید به زندگی

آیا تا کنون به این موضوع فکر کرده‌اید که در چه سنی دار فانی را وداع خواهید گفت؟ تخمینی که شما از زمان مرگ‌تان می‌زنید، احتمالا میانگینی از سن افراد کهن‌سال اطراف‌تان و میانگین مرگ و میر جامعه است. اما میزان مرگ و میر و امید به زندگی چه مفهومی دارند؟ آیا میزان تولید در جامعه می‌تواند بر این نرخ تاثیرگذار باشد؟

با توجه به این‌که سال 1399، سال جهش تولید نام‌گذاری شده است، در این مقاله بر آن شدیم تا تاثیر به‌کارگیری این عنوان را بر نرخ مرگ ‌و میر و هم‌چنین امید به زندگی در ایران بررسی کنیم.

امید به زندگی، معیاری همه کاره!

امید به زندگی یک شاخص آماری است که نشان‌ می‌دهد افراد یک جامعه چه قدر عمر می‌کنند و یا میانگین سنی را نشان می‌دهد که یک شخص انتظار دارد در طول زندگی سپری کند.

به طور مثال، وقتی می‌گوییم که میانگین امید به زندگی در ایران 75 سال است؛ به این معناست که تفکر افراد ایرانی این است که به طور میانگین حداقل 75 سال عمر می‌کنند. این معیار برای هر منطقه و کشوری متفاوت است. (1)

به طور کلی، امید به زندگی یک معیار بهداشتی-درمانی است که می‌تواند بیانگر چهره اقتصادی و اجتماعی جوامع نیز باشد. با نگاه به جدول کشورها، مشاهده می‌کنیم که کشورهایی با امید به زندگی بالا، ثروتمندتر از کشورهایی با امید به زندگی پایین هستند.

ایران در بین 162 کشور، رتبه 64 را با میانگین امید به زندگی 77 سال برای بانوان و 74 سال برای آقایان دارد. در بین این لیست کشورها، ژاپن با 84 سال رتبه اول و کشور آفریقایی لسوتو با 53 سال آخرین جایگاه را دارند. (2)

فاکتورهایی مانند بهداشت، زیرساخت‌های درمانی، اشتغال و تولید محصولات، از عناصر هرم‌های امید به زندگی و مرگ و میر شناخته می‌شوند. در گذشته رشد جمعیت در دوره‌های طولانی ثابت بوده است و مرگ و میر برای تمامی افراد ممکن بود اتفاق بیفتد. مردم بر اثر عواملی مانند قحطی، کمبود غذا، بیماری‌های واگیردار مانند آبله و حصبه می‌مردند.

هم‌چنین بسیاری از نوزادان قبل و یا بعد از تولد جان خود را از دست می‌دادند. اما بعد از انقلاب صنعتی و پیشرفت امکانات بهداشتی، توسعه ابزارآلات و شیوه‌های کشاورزی نوین و جهانی شدن ارتباطات، میزان مرگ و میر به شدت کاهش یافت و جمعیت جهان چندبرابر شد. (3)

در ایران نیز در هشتاد سال اخیر به خصوص از سال 1335 به بعد، با گسترش بهداشت و واکسیناسیون، لوله‌کشی و تصفیه و بهبود کیفیت آب آشامیدنی، رونق صادرات نفت و تنوع مواد غذایی از طریق واردات، میزان مرگ و میر بسیار کاهش یافت.

طبق گزارشات سازمان جهانی بهداشت، گرفتگی عروق قلب، سکته مغزی، آلزایمر، فشار خون بالا و تصادفات جاده‌ای به ترتیب بیشترین علت مرگ و میر در ایران را تشکیل می‌دهند. بعد از این‌ها آنفولانزا و بیماری‌های ریوی در جایگاه‌های ششم و هفتم قرار می‌گیرد. (4)

اطلاعات مربوط به میزان مرگ و میر، امید به زندگی و علل مرگ در کشورها؛ به وسیله وزارت‌خانه‌ها و سازمان‌های دولتی، موسسات تحقیقاتی و خصوصی، به منظور برنامه‌ریزی مناسب در زمینه‌های بهداشت، آموزش، مسکن، حمل و نقل، اشتغال، کشاورزی و ... به کار می‌رود.

توسعه کشور در سایه جهش تولید

رشد اقتصادی محور سیاست‌های جوامع و کشورها در سراسر جهان است و بهبود وضعیت اقتصادی قدرتمندترین ابزار برای کاهش فقر و بهبود کیفیت زندگی در کشورهای درحال توسعه محسوب می‌شود.

بهبود زیرساخت‌های اقتصادی در یک کشور، جوامع را به سمت شیوه‌های زندگی پایدار هدایت می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که رشد پایدار، موجب هدایت بهتر و سریع‌تر به سمت اهداف توسعه کشور می‌شود. اما این اتفاق چگونه رخ می‌دهد؟

تاثیر آموزش کودکان بر توسعه کشور

فرصت‌های شغلی و بستر اقتصادی مناسب در کشور، انگیزه‌های والدین را برای سرمایه‌گذاری در آموزش فرزندان و فرستادن آن‌ها به مدرسه بهبود می‌بخشد.

از آن جایی که کودکان سرمایه‌های اجتماعی جوامع هستند، آموزش مناسب آن‌ها زیرساختی بسیار قوی برای آینده است. آموزش می‌تواند از طریق تربیت دانش‌آموزان برای کار و آموزش اصول و مهارت‌های اولیه، آن‌ها را برای کارآفرینی و ایجاد صنعت و فناوری‌های جدید تشویق کند. (5)

کاهش میزان فقر و افزایش امید به زندگی

تحقیقات گسترده‌ای این موضوع را به خوبی تایید می‌کند که رشد سریع و پایدار اقتصادی موجب کاهش فقر می‌شود. شواهد محکمی در کشورهایی مانند چین، هند و ویتنام وجود دارد که با افزایش درآمد سرانه این کشورها، میزان فقر کاهش پیدا می‌کند.

کاهش توزیع درآمد در یک کشور، نابرابری اقتصادی ناشی از فقر را کاهش می‌دهد. هم‌چنین دهک‌های کم‌درآمد جامعه را به دهک‌های بالایی نزدیک کرده و موجب کاهش فاصله طبقاتی می‌گردد.

این عامل وابسته به ایجاد مشاغل و کاهش تورم اقتصادی است که موجب افزایش درآمد سرانه یک کشور می‌گردد و در ادامه آن را بیشتر توضیح خواهیم داد.(5)

تاثیر ایجاد مشاغل بر افزایش امید به زندگی

رشد اقتصادی باعث ایجاد فرصت‌های شغلی متعددی می‌شود و تقاضای بیشتر برای نیروی کار موجب افزایش اشتغال می‌گردد. این موضوع به نوبه خود موجب تورم پایین، جهت‌گیری صادرات، مالیات کمتر، افزایش محصولات و بهبود سطح زندگی خواهد شد.

ایجاد مشاغل، موجب افزایش درآمد و طراحی استراتژی‌های پایدار اقتصادی در آینده می‌شود. این استراتژی‌ها نیز باعث افزایش بهره‌وری و ایجاد زمینه برای افزایش امید به زندگی می‌گردد. (5)

نکته‌ای که اینجا حائز اهمیت است نوع مشاغل است. با این‌که رابطه بین رشد اقتصادی و میزان مشاغل مثبت است اما کیفیت مشاغل است که کشور را به سمت پیشرفت هدایت می‌کند نه کمیت آن.

به عنوان مثال، در دهه‌های اخیر مشاغل دورکاری و غیررسمی طرفداران بیشتری از سمت کارفرما و کارجو داشته و باید به آن‌ها بیشتر از مشاغل دولتی و رسمی بها داده شود.

اگر دولت به زمینه مشاغل جدید توجهی نشان ندهد و با وجود پیشرفت تکنولوژی هم‌چنان بر استفاده از شیوه‌های قدیمی کسب و کار اصرار بورزد، اقتصاد خود را دچار مشکل عظیمی خواهد کرد. (5)

شعار امسال چگونه عملیاتی می‌شود؟

سال 1399، با عنوان سال جهش تولید شناخته می‌شود. لزوم سرمایه‌گذاری دولت در حوزه کسب و کارها و تدوین قوانینی در جهت مصرف محصولات داخلی و صادرات موثر منابع کشور به وضوح مشخص است.

اما حوزه خصوصی و فعالان اقتصادی نیز باید به این شعار عمل کرده و گام‌های اساسی در جهت افزایش تولید بردارند. یکی از روش‌های موثر در این حیطه، استفاده از بستر بازاریابی اینترنتی است که به کسب و کارها اجازه می‌دهد تا به دامنه گسترده‌ای از مشتریان داخل و خارج کشور دسترسی داشته باشند.

صادرات محصولات و خدمات در این شرایط می‌تواند بسیار موثر باشد. بیزینس‌ها باید تمرکز خود را بر روی کاهش واردات و افزایش صادرات محصولات خود به کار ببندند.

همه این فعالیت‌ها، به مرور زمان باعث افزایش تولید سالانه داخلی می‌گردد و زیرساخت‌های کشور را قوی می‌کند. با افزایش درآمد، سرمایه‌گذاری کشور به سمت ایجاد زمینه‌های بهداشتی، درمانی، تغذیه بهتر و توزیع عادلانه در سطح کشور و کنترل قیمت کالاها جهت خواهد گرفت؛ نتیجه این عوامل، افزایش امید به زندگی در سطح کشور است.

افزایش درآمد و جهش تولید چگونه باعث بهبود زندگی می‌شوند؟

شواهد بسیار گسترده‌ای تایید می‌کند که بین رشد اقتصادی و بهبود زندگی افراد جامعه و از سویی دیگر افزایش امید به زندگی رابطه مستقیم وجود دارد. اما این امر چگونه محقق می‌شود؟

«آمارتیا کومار سن»، برنده هندی جایزه نوبل اقتصاد، بیان می‌کند که رشد اقتصادی یک ابزار اساسی برای گسترش آزادی‌های اساسی و ارزشمند در افراد است. این آزادی‌ها به طور مستقیم با پیشرفت در سطح زندگی عمومی برای سالم‌تر ماندن، تغذیه بهتر و زندگی بهتر ارتباط دارند. (5)

تحقیقات به صورت کلی نشان می‌دهد که: (5)

1.درآمد بیشتر باعث کاهش نرخ مرگ و میر نوزادان و افزایش موالید می‌شود. در این زمینه، کشور هند به خوبی این ماجرا را اثبات می‌کند. ده درصد افزایش در تولید ناخالص داخلی این کشور منجر به کاهش پنج تا هفت درصدی مرگ و میر نوزادان شد.

2.سطح کیفی آموزش به ویژه در دوره‌های ابتدایی و متوسطه به صورت مستقیم در ارتباط با درآمد بیشتر افراد جامعه است.

3.نتایج آموزشی مانند نمرات آزمون‌ها و امتحانات با افزایش درآمد والدین دانش‌آموز رابطه مستقیم دارد. هم‌چنین در کشورهایی که با رشد اقتصادی مواجه هستیم، درصد کمتری از اخراج و یا انصراف از تحصیل را مشاهده می‌کنیم.

علت این امر می‌تواند آن باشد که کودکان برای سیر کردن شکم خودشان و خانواده، مجبور به کار کردن نیستند. تحقیقات هم‌چنین حاکی از آن است که تعداد کودکان کار در این جوامع بسیار کمتر است.

4.آمار نشان می‌دهد که در کشورهای ثروتمند، بیماری کمتر رواج دارد. به طور مثال شیوع ایدز در کشورهای جهان سوم و کمتر صنعتی شده سه درصد، در کشورهایی با درآمد پایین 1.8 درصد و در کشورهای ثروتمند تنها 0.3 درصد بود.

5.امید به زندگی به صورت مستقیم و مثبت با میزان درآمد سالانه ارتباط دارد.

سوتغذیه، فقر، بی‌سوادی و ناآگاهی، سبک زندگی پرخطر، بیماری‌های گوناگون قلبی و عروقی و .... از عوامل شایع مرگ و میر در کشورها هستند.

رشد اقتصادی انگیزه خانواده‌ها را برای سرمایه‌گذاری در آموزش فرزندان افزایش می‌دهد و آن‌ها را ترغیب می‌کند که کودکان را به مدرسه بفرستند. آموزش در سنین پایین برای آینده جوامع بسیار مفید است و باعث ظهور کارآفرینانی می‌شود که برای رشد اقتصادی بشر تلاش می‌کنند.

این افراد می‌توانند با ایجاد دستگاه‌های جدید و نوآوری در حوزه علم و فناوری، از بسیاری از بیماری‌های قلبی و عروقی که عامل اصلی مرگ و میر در ایران هستند جلوگیری کنند.

این افراد نیز با آگاهی رسانی از طریق شبکه‌های مجازی می‌توانند از سبک زندگی ناسالم مانند پرخوری، عدم تحرک و رفتارهای پرخطر مانند استعمال سیگار و سایر مواد مخدر جلوگیری کنند.

هم‌چنین می‌توانند در قالب فعالیت‌های داوطلبانه، به مناطق محروم کمک‌های دارویی و تغذیه برسانند و از این طریق از مرگ در سنین پایین جلوگیری کرده و باعث افزایش امید به زندگی در میان جوانان شوند.

بنابرین، نتیجه می‌گیریم که با رونق تولید و افزایش درآمد، به صورت مستقیم و غیرمستقیم بسترهای بسیار مناسبی برای زیرساخت‌های بنیادی مانند آموزش، بهداشت، غذا، درمان، مسکن، حمل و نقل، کشاورزی، صادرات و واردات و.... ایجاد می‌شود و عواملی که باعث مرگ و میر می‌شوند به طرز چشم‌گیری کاهش پیدا می‌کنند. (6)

استثناهای معکوس!

در رابطه جهش تولید و میزان امید به زندگی بیان کردیم که این دو با یکدیگر رابطه مستقیم دارند. اما آیا می‌توانیم با قطعیت بگوییم که هر کشوری با درآمد ناخالص بالا و یا درآمد سرانه زیاد، سطح خوبی از نظر بهداشتی و درمانی و شاخص‌های فرهنگی و آموزشی نیز دارد؟

در گذشته تنها عامل سنجش کشورها از دیدگاه اقتصادی، میزان درآمد بود اما کشوری مثل کویت؛ از طریق صادرات نفتی ثروت بسیار زیادی کسب می‌کرد و جمعیت پایین این کشور موجب شده بود تا درآمد سرانه بسیار بالایی داشته باشد و از همه نظر توسعه یافته تلقی می‌شد. درحالی که ما نمی‌توانستیم با قطعیت مشخص کنیم که آیا این کشور از نظر درمانی و امید به زندگی پیشرفته هست یا نه.

یا کشوری مثل چین به علت جمعیت بسیار زیاد، درآمد سرانه کمی دارد در حالی که این کشور از نظر امید به زندگی و سطح بهداشت رتبه 51 را دارد، یعنی در سطح خوبی از نظر کیفیت زندگی قرار دارد.

بنابرین عامل اقتصادی تنها معیار سنجش کشورها نیست و باید عوامل کیفیتی مانند امید به زندگی و میزان مرگ و میر و سطح آموزشی را نیز در نظر بگیریم.

ایران نیز از نظر امید به زندگی و سطح کیفی زندگی، معیارهای قابل قبولی در سطح جهانی دارد و با این‌که بهترین نیست؛ اما با تلاش دولت و سیاست‌های اقتصادی بخش خصوصی، می‌تواند شعار امسال را تحقق بخشیده و زیرساخت‌های عمیقی از نظر اجتماعی و اقتصادی برای آیندگان به وجود آورد.

جمع بندی و نتیجه‌گیری

امید به زندگی، شاخصی بهداشتی- درمانی است که میزان مرگ و میر و موالید یک جامعه و یا کشور را مشخص می‌کند. با افزایش و رونق تولید، در اولین مرحله میزان فقر در جامعه کاهش پیدا کرده و سرمایه‌گذاری‌های اجتماعی بر روی زیرساخت‌ها و مبانی آموزشی کودکان آغاز می‌شود.

در مرحله بعدی، این کاهش فقر منجر به افزایش سطح سواد، بهبود خدمات درمانی و بهداشتی، افزایش میزان تولید محصولات و تغذیه بهتر و در نتیجه افزایش امید به زندگی و کاهش مرگ و میر در کشور می‌گردد.

این فعالیت‌ها نیازمند زمان است و با گذشت زمان و سرمایه‌گذاری مناسب، می‌توانیم فرزندانمان را به گونه‌ای تربیت کنیم که نقش موثری از خود نشان دهند و در بهبود تولید، در آینده کشور و بهبود سطح امید به زندگی موثر باشند.

پی نوشتها