امتداد عاشورا در شبه قاره هند و خاورميانه (2)

3ـ عربستان

پس از حادثه كربلا، عبدالله بن زبير در مكه قيام كرد، ولي حجاج بن يوسف اين پايگاه را فتح كرده و تحت استيلاي بني اميه در آورد، اما پس از چندي از مراكز تبليغات علويان و عباسيان بر ضد بني اميه گرديد، كه سرانجام قبيله سفيان را برانداختند.
در دوره بعد، مكه پايگاه علويان عليه بني عباس گرديد و نخستين مدعي خلافت از علويان محمد نفس ذكيه بود، كه در مدينه قيام كرد. پس از شهادت امام صادق (ع) در 148 هجري علويان به دوازده امامي و هفت امامي تقسيم شدند.
كار علويان در يمن پيشرفت كرد. در اواخر قرن دوم هجري علويان در عربستان غربي دست به قيام زدند و مدعياني ازميان آنان برخاستند. در يمن، ابراهيم از اعقاب امام صادق (ع) قدرتي يافت. در خراسان مامون براي خفه كردن وجلب رضايت علويان امام رضا (ع) را از مدينه به خراسان آورد و به ولايت عهدي خود منصوب كرد.
در سال 266 هجري شيعيان اسماعيلي به سبط نفوذ خود در سواحل خليج فارس و يمن پرداختند. در سال 280 هجري، يحيي بن حسين نخستين امام زيدي ظهور كرد. در سال 286 هجري فرقه اسماعيليه در شرق عربستان به وجود آمد و به رياست جنابي قرمطي و فرزندش، دولت نيرومندي تشكيل دادند و به قرامطه معروف شدند.
قرامطه در سال 317 وارد مكه شدند و برقسمت اعظم شبه جزيره عربستان مسلط شدند. امروزه اثري از آيين قرمطي به چشم نميخورد و شيعيان قطيف و احساء كنوني كه گاه قرمطي شمرده مي شوند، دوازده امامي يا شيخي هستند.
در اواسط قرن چهارم هجري خانداني از سادات حسني معروف به خاندان «موسوي» منصب شريفي مكه را داير كردند كه در حدود هزار سال دوام يافت. با ضعف قدرت شرفاي مكه، خاندان صليحي كه تحت تبعيت رسمي فاطميان مصر بر يمن فرمان مي راندند در سال 455 منصب شريفي را در خاندان هاشمي قرار دادند.
در سال 598 يكي از علويان حسني به نام قتاده بن ادريس از ينبع به مكه رفت و سلسله شرفاي متاخر مكه را تاسيس نمود.
وي در سال 617 درگذشت و يوسف، آخرين فرمانرواي ايوبي در يمن، مكه را گرفت.
در سال 1331 حسين بن علي شريف مكه خود را خليفه مسلمانان خواند، اما در جنگي كه بين او و عبدالعزيز بن سعود در گرفت، حسين بن علي مغلوب شد و از سال 1351 هجري عربستان به دست سعوديها افتاد.

شانه هاي زخمي عاشورا در عربستان

1ـ به علت حاكميت فرقه وهابيت در اين كشور، شيعيان به صورتي مخفي در خانه هاي خود عزاداري مي كنند. البته در مناطقي كه اكثريت با شيعه است (مناطق شرقيه) شيعيان از آزادي عمل بيشتري برخوردارند و در مساجد و تكايا به عزاداري ميپردازند، ولي امكان رفتن به ميادين و خيابانها را ندارند.
2ـ آمار رسمي و دقيقي از تعداد شيعيان در دست نيست، ليكن حدود دو ميليون نفر تخمين زده مي شوند.
3ـ به علت وجود جو اختناق، عزاداري به صورت سنتي برگزار مي گردد.
4ـ علماي درباري وهابي هر چند گاه با صدور فتاوي و نشر كتب مختلف به صورت دائم با عقائد شيعه به ويژه با عاشورا و عاشورائيان به مخالفت برخاسته اند، حتي اخيراً مفتي عربستان «بن باز» حكم گرفتن روزه در روز عاشورا را صادر كرده است. به علاوه اين روز را نيز به علل واهي ومتعلق به امم گذشته (مثلا نجات يافتن حضرت موسي از دريا) جشن مي گيرند.
5ـ در مناطق شيعه نشين مراكزي به نام اهل بيت، نظير فاطميه و حسينيه وجود دارد، كه آمار دقيقي از آنها در دست نيست.

4ـ بحرين

بحرين مجمع الجزايري است در قلب آبهاي خليج فارس كه در مشرق آن قطر و در مغرب آن عربستان و در شمال آن ايران واقع شده است. اين كشور از سي و سه جزيره بزرگ و كوچك تشكيل شده كه بزرگترين آنها منامه پايتخت بحرين است. جمعيت بحرين حدود 360000 نفر است، كه 40 درصد آنها از كشورهاي ديگر؛ مانند ايران، هند، پاكستان، انگلستان، آمريكا، مصر، كره و عمان آمده اند. اكثريت نفوس اين كشور را شيعيان تشكيل مي دهند.

حضور عاشورا در بحرين

عاشورا در بحرين شور وحال زايد الوصفي دارد. از آغاز محرم، تمام حسينيه هاي بحرين يك پارچه سياهپوش مي شود و شعارهاي عاشورايي و پرچمهاي سياه در خارج از محدوده حسينيه ها نيز نصب مي گردد. در اكثر حسينيه ها، به ويژه حسينيه هاي شيعيان عرب بحريني صبح و شب وعاظ به روضه خواني و مرثيه سرايي مي پردازند.
روزهاي هفتم، هشتم، نهم و دهم محرم مراسم سينه زني و زنجير زني برگزار مي گردد و دسته هاي عزادار در كوچه ها و خيابانها به صورت منظم به راه مي افتند، مراسم تعزيه خواني نيز در برخي از مناطق بحرين رواج دارد.
پيشاپيش دسته هاي سينه زني، پرچمهاي سياه و شعارهاي عاشورا و بعضاً اسبهاي سپاه پوش به صورت ذوالجناح امام به حركت در مي آيند، بعضي از دسته هاي سينه زني به نواختن سنج و دمام اقدام مي كنند. اطعام عمومي و پخش شربت در اين چند روز به صورت گسترده صورت مي گيرد. در بحرين عجمها «ايراني الاصل ها» حدود ده باب حسينيه دارند و به زبان فارسي اقامه عزا و سينه زني مي كنند شيعيان هندي و پاكستاني نيز به صورت جداگانه مراسم عزاداري به سبك خاص خودشان را بر پا مي دارند. حدود 70 درصد جمعيت بحرين را شيعيان تشكيل مي دهند.
قاطبه شيعيان بحرين به صورت گسترده در شهرها، شهرك ها و روستاهاي اطراف در مراسم عزاداري شركت مي كنند. حسينيه هاي بحرين در تمام مدت ماه محرم و صفر داير هستند و مراسم روضه خواني را با شكوه خاصي برپا مي دارند.
روزهاي تاسوعا و عاشورا از طرف دولت تعطيل رسمي است و كليه وزارت خانه ها و سازمانهاي دولتي و غير دولتي تعطيل هستند.
عاشورا تأثير زيادي برزندگي شيعيان بحرين داشته و تنها محملي كه براي اعلام حضور سياسي، اجتماعي خود دارند، حضور در حسينيه ها و اقامه عزاداري است و هر چه دارند از عاشورا دارند.
دولت بحرين نيز از مدتها قبل تاكنون ممانعتي براي اقامه مراسم عاشورا ايجاد نكرده، ولي در چند سال اخير كه بحرين دچار بحرانهاي سياسي شد و ميان شيعيان و دولت اختلافاتي بروزكرد،نيروهاي انتظامي شديداً مراسم روزهاي تاسوعا و عاشورا، اربعين و 28 صفر، به ويژه دسته هاي سينه زني را تحت كنترل دارند تا از ايجاد آشوب جلوگيري نمايند.
يادواره عاشورا در حال حاضر در اين كشور داراي ابعاد وسيعتر و معنا دارتري شده و مردم، خصوصاً نسل جوان درس زندگي سعادت مندانه خود را از مكتب عاشورا فرا مي گيرند و با توجه خاصي كه به اين مراسم دارند هر ساله عمق و ارزش آن را بيشتر درك مي كنند.
برادران اهل سنت نيز ارادت و علاقه خاصي به خاندان نبوت و مراسم محرم دارند.
براساس گزارشهاي معتبر در حدود 300 باب حسينيه بزرگ و كوچك در بحرين وجود دارد، كه برخي از آنها در خانه هاي مسكوني موقوفه برگزار ميگردد. نزديك به 500 تكيه خانه بزرگ و رسمي وجود دار دكه در طول سال اقامه عزاداري مي شود.
در بحرين براي تكايا اصطلاح «مآتم» به كار برده مي شود و شيعيان تمام مراسم اجتماع، اعياد مذهبي و حتي مراسم عروسي فرزندانشان را در مآتمها برگزار مي كنند.

5 ـ تركيه

كشور تركيه در قلب كشورهاي گرجستان و ارمنستان، ايران، عراق،سوريه، درياي مديترانه، يونان، بلغارستان و درياي سياه واقع شده و داراي دو قسمت: تركيه آسيا و تركيه اروپاست، كه حدود 60 ميليون نفر جميعت دارد.

شيعه در تركيه

نياكان تركان كنوني در اوايل قرن دوم هجري اسلام آوردند و پس از سال 922 تا 1343 هجري وارث آخرين خلافت اسلامي «عثماني» شدند. از قرن هشتم هجري سپاهيان نيرومند عثماني با هدف وحدت جهان اسلام روي كار آمدند و از قرن نهم به صورت بزرگترين قدرت اسلامي در برابر اروپا و صليبيها قرار گرفتند و با جبران ويراني هاي صليبي ها و مغولها، روح اميد را در دل مسلمانان دميدند. اروپائيان كه از وحدت و اقتدار مسلمانان سخت به وحشت افتاده بودند، در صدد بر آمدند تا با ايجاد تفرقه و جدا كردن مسلمانان از يكديگر قدرت آنان را درهم بشكنند؛ بنابراين بهترين راه را ايجاد اختلاف ميان دو دولت قدرتمند صفوي و عثماني ديدند. آنها با ايران از در مراوده و طرح دوستي و ارتباط تجاري توانستند تعصبات فرقه اي را در ميان توده مردم ايران و آسياي صغير تقويت كنند.

تعداد شيعيان تركيه

پس از سقوط دولت عثماني و برپايي حكومت لائيك، شيعيان همواره مورد سركوب و تحقير دولتهاي وقت بودند و لذا هيچگاه حكام وقت تمايلي به اظهار عد و عده آنان نداشتند، اما بررسيها در مورد مسلمانان آناطولي نشان داد كه طوايف بسياري ،خصوصاً در آناطولي شرقي شيعه هستند.
يكي ديگر از دلايل نامشخص بودن شمار دقيق شيعيان، كوچ نشيني بسياري از آنان است، برخي از منابع تنها حدود يك سوم از كل كردهاي ساكن تركيه را شيعه يا علوي مي دانند و بعضي ديگر عده علويان را بالغ بر 25 درصد ؛يعني يك چهارم سكنه تركيه مي دانند.

عاشورا در تركيه

بزرگترين همايش شيعيان در محرم و دهه عاشورا است، كه بيانگر حضور تشيع در آن جامعه است. روزنامه هاي تركيه بيشتر از محرم و عاشورا تصوير زير را دارند :
«دهم محرم سال هجري قمري مصادف با «يوم عاشورا» است. اگر چه در مذهب شيعه اين روز با شهادت حسين (ع) شناخته شده و در آن مراسم خاص عزاداري برپا مي شود، اما در چار چوب كلي اسلام،روز عاشورا روز« نجات» است، به طوري كه قبول توبه حضرتآدم، نجات كشتي حضرت نوح از طوفان، نجات حضرت ابراهيم از آتش، گذشتن حضرت موسي از درياي سرخ و غرق شدن فرعون و لشكريانش، همه و همه در اين روز يعني روز عاشورا اتفاق افتاده است.»
هزاران نفر از علويان و جعفري مذهبان به مناسبت سالگرد شهادت امام حسين (ع) همه ساله در منطقه «هالكالي» استانبول گردهم مي آيند و آن روز را با گريه و نوحه پاس مي دارند و شيخ صلاح الدين اوزگونه رهبر شعيان دوازده امامي براي حضار سخنراني مي كند. در طول سال مراسم زيادي در مساجد ومنابر شيعيان، از جمله در مسجد امام حسين (ع) در منطقه «كايشلي داغي» برگزار مي گردد. از سال 1356 به اين طرف شيعيان جعفري از اول تا دهم محرم لباس سياه بر تن مي كنند و نيز اقدام به نمايش حادثه كربلا در ميدان عاشوراي زينبيه واقع در محله آيتاش مي نمايند، كه بيشتر جلب توجه مي كند.
منبع: http://www.pegahhowzeh.com
/س