مقدمه:
ماه مبارک رمضان از پر فضیلت ترین ماه های سال می باشد وخداوند آیاتی را در باره فضیلت این ماه نازل کرده است ««شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ...؛ ماه رمضان [همان ماه‏] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است...» (185 بقره). ود حدیثی از امام رضا «علیه السلام» از جد بزرگوارشان پیامبر گرامی اسلام درباره فضیلت این ماه بزرگ فرمودند: «...هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ؛ ماه رمضان نزد خدا برترین ماه‌ها و روزهای آن برترین روزهاست» و حدیثی دیگر از پیامبر درباره فضیلت و بزرگی این ماه آمده است که می فرمایند: «ماه رمضان ، آغازش رحمت است و میانه‌اش مغفرت و پایانش نجات (بندگان گنه کار) از آتش است».

در این مقاله در نظر داریم درباره احکام نیت روزه که یکی از پایه های مهم و اصول اساسی اسلام در روزه گرفتن است، سخن بگوییم. این مقاله مشخصاً درباره احکام نیت روزه از منظر آیت الله خامنه ای می پردازد.

1.نیّت روزه را چگونه بیان کنیم:

نیت اولین گام برای روزه است و همین که انسان از اذان صبح تا اذان مغرب از خوردن وآشامیدن خوداری می کند واینکه هیچ کدام از مبطلات روزه را انجام ندهد همین مقدار برای نیت روزه کافی است وحتی لازم نیست به زبان بیاورد که مثلا فردا روز اول ماه رمضان است ومن می خواهم روزه بگیرم وفقط از قلب بگذرد کافی است .

2. نیت روزه برای برای باطل کردن روزه مستحب و روزه واجب:

اگر شخصی درروزه مستحب یا روزه واجبی که وقت آن تعیین نشده باشد مثل روزه کفاره ، قصد باطل کردن روزه را داشته باشد یا تردید درانجام آن داشته باشد واگر روزه اش را باطل نکرد وتصمیم به ادامه روزه داشت یاید قبل از ظهر دوباره نیت کند وروزه او صحیح است.

3. خوابیدن کل روز در حال روزه داری:

اگر شخص قبل اذان صبح نیت روزه کند وکل روز را تا اذان مغرب خوابیده باشد روزه او صحیح است .

4. نیت هر روز ماه رمضان :

شخص می تواند برای هر روز ماه رمضان شب قبلش نیت کند اما بهترین کار این است که اولین شب ماه رمضان برای کل روزهای این ماه نیت کند.

5. گرفتن روزه مستحبی با وجود داشتن روزه قضا

اگر فرد روزه واجب مثل روزه قضا برعهده داشته باشد نمی تواند روزه مستحبی بگیرد ولی اگر فراموش کرد ونیت روزه مستحبی کرد اگر قبل اذان ظهر به خاطرش آمد باید نیت روزه واجب کند اما اگر بعد اذان ظهر یا بعدمغرب به خاطرش آمد روزه اش باطل نمی شود اما این روزه خالی از اشکال نیست .

6. زمان نیت روزه مستحبی:

زمان نیت روزه مستحبی از اول شب تا مقدار زمانی که برای نیت کردن قبل اذان مغرب وقت باشد می توان نیت کند یعنی اگر در طول روز فرد هیچ کدادم از مبطلات روزه را انجام نداده باشد می تواند نیت روزه به جای آورد وروزه اش صحیح است .

7. نیت روزه در روزهای غیر از ماه رمضان:

اگر فرد در غیر از ماه رمضان بخواهد روزه بگیرد نیتش را باید معلوم کند یعنی می خواهد روزه قضا بگیرد یا روزه کفاره ولی در ماه رمضان لازم به نیت کردن نیست چون اگر فراموش کند ویا نداد که در ماه رمضان قرار دارد وروزه بگیرد به نیت روزه دیگری ، روزه اش ، روزه ماه رمضان به حساب می آید.

8. نیت روزه غیر ماه رمضان در ماه رمضان :

اگر فرد از روی عمد در روز ماه رمضان نیت غیر این ماه را به جای آورد ، روزه اش نه به آن نیتی که انجام داده ونه نیت روزه ماه رمضان به حساب نمی آید.

9. جابجایی در روزهای ماه رمضان:

چنانچه فردی در روزهای ماه مبارک رمضان جابجاکند یعنی به جای روز دوم نیت روزسوم را به جای آورد، روزه او صحیح است .

10. بی هوشی قبل اذان صبح :

اگر فردی قبل اذان صبح نیت روزه کند و بی هوش شود ودروسط روز به هوش بیاید احتیاط واجب روزه آروز ر باید تمام کند و اگر تمام نکرد باید قضا آن را انجام دهد.

11.به زبان آوردن نیت روزه :

لازم نیست حتما نیت روزه را به زبان بیاوریم همین که نیت را از قلب بگذرانیم کافی است .و همین مقدار که برای رضای خداوند وانجام دستور او ،از اذان صبح تا اذان مغرب هیچ کاری را که روزه را باطل میکند انجام ندهد کافی است .وبرای اطمینان بیشتر مقداری قبل از اذان صبح ومقداری بعداز اذان مغرب نیز مبطلات روزه انجام ندهد.

12.زمان نیت روزه :

نیت روزه را می تواند در هر زمانی از شب تا قبل از اذان صبح به جای آورد وبه زبان جاری کردن آن هم منعی ندارد.

13.شک در روز آخر شعبان :

چنانچه فردی شک دارد که روز آخر شعبان است یا اولین روز ماه رمضان ، ونیت او ، نیتی به غیر از روزه ماه رمضان باشد مثل روزه مستحبی ومثل آن و اگر در طی روز متوجه شد که ماه مبارک رمضان شروع شده باید نیت ماه رمضان به جای آورد.

14.اطلاع نداشتن یا فراموشی ماه رمضان :

چنانچه فردی فراموش کند یا اینکه نداند که ماه رمضان است وقبل ازاذان ظهر مطلع شد، اگر کاری هایی را که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد بایت نیت روزه ماه رمضان کند و روزه بگیرد و اگر یکی از مبطلات روزه را انجام داد روزه اش صحیح نیست و به علاوه اجازه ندارد تا اذان غروب هیچ کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد و همچنین قضای روزه هم بر گردن اوست که باید بعد از ماه مبارک انجام دهد .

15.به تاخیر انداختن نیت روزه :

شروع روزه از ابتدای فجر است، و نیت روزه هم نباید تا فجر به تاخیر بیفتد و بهتر این است که قبل از رسیدن فجر، نیت روزه را انجام داده باشیم.

16.به تاخیر انداختن نیت روزه واجب غیر ماه رمضان تا نزدیک ظهر:

نیت روزه واجب غیر ماه رمضان یا همان روزه کفاره و امثال آن را می توان تا نزدیک ظهر به تاخیر انداخت و اگر تا آن زمان هیچ کدام از مبطلات روزه را انجام نداده باشد می تواند نیت کند وروزه او صحیح محسوب می شود .

چند پرسش وپاسخ از آیت الله خامنه ای درباره نیت روزه

واجب شدن روزه به دلیل داشتن نیت:

1.مادرم از ابتدای ماه رمضان نیت کرد که کل ماه را روزه بگیرد اما بهد از یک هفته بیمار شده حالا وظیفه اش چیست؟

پاسخ : صرف نیت کردن وظیفه نمی آورد بنابراین در این مورد ذکر شده روزه بر او واجب نمی شود.

غذا خوردن از روی فراموشی در هنگام روزه :

2.اگر شخصی هنگام شب برای فردا نیت روزه کرده و با همین نیت تا بعد از اذان صبح خوابیده هنگامیکه بیدارشده از روی فراموشی مقداری آب نوشیده آیا روزه اش در فرض مذکور درست است؟

انجام دادن غذاخوردن و نوشیدن آب به صورت سهوی باعث بطلان روزه نمی شود .

وقت نیت روزه واجب:

3.وقت نیت واجب به طور معمول چه زمانی است ؟

پاسخ :معمولا برای نیت ماه رمضان و روزه نذر معین از ابتدای شب تا اذان صبح وبرای روزه هایی که زمانش معین نیست مثل روزه قضا و نذر مطلق از ابتدای شب تا اذان ظهر روز بعد است .

تاخیر نیت روزه استیجاری:

4.آیا روزه شخصی که قصد انجام روزه استیجاری دارد ونیت روزه را از روی عمد یا سهوی تا نزدیک اذان ظهر به بیندازد البته به شرطی که هیچ کدام از مبطلات روزه را انجام نداده باشد صحیح است ؟

پاسخ :در ضمینه روزه استیجاری باید مورد اجاره مطابقت با اجاره داشته باشد و همچنین طبق چیزی که متعارف بین مومنان است باشد و اگر این گونه نبود روزه صحیح نیست .

برگشت از نیت روزه درمیانه روز درروزه های واجب معین :

5.من در یکی ازروزهای ماه رمضان به علت فریب خوردن از شیطان تصمیم گرفتم روزه ام را باطل کنم ولی قبل از اینکه کاری که روزه ام را باطل کند انجام دهم از تصمیمم برگشتم در این صورت آیا روزه من صحیح است؟ واگر درغیر از ماه رمضان این اتفاق رخ دهد روزه ام چگونه است؟

پاسخ :اگر در ماه رمضان در میانه روز از نیتش برگردد و دیگر قصد ادامه روزه را نداشته باشد روزه شما باطل و دوباره نیت کردن فایده ای ندارد و همچنین باید تا اذان مغرب هیچ کدام از مبطلات روزه را انجام ندهد و در هر حال روزه اش باطل است اما اگر دچار شک وتردید شده و به یقین قصد باطل کردن روزه را نداشته باشد یا تصمیم بگیرد که یکی از مبطلات روزه را انجام دهد اما هنوز کاری نکرده در این دو مورد روزه او محل اشکال است و باید احتیاط واجب روزه آن روز را تمام کند و قضای روزه هم برگردنش است. و همچنین هر روزه واجب معین مثل روزه نذر هم همین حکم را داراست.

برگشت از نیت روزه در میانه روز در روزه های غیرمعین:

6. اگر در میانه روز در روزه های مستحبی یا روزه های واجب غیر معین تصمیم به باطل کردن روزه کنیم اما از تصمیم برگردیم و هیچ کدام از مبطلات روزه را انجام ندهیم آیا این روزه صحیح است؟

پاسخ :در روزه های واجب غیر معین یا روزه های مستحبی اگر چنین قصدی داشت که بخواهد روزه را باطل کند اما از تصمیمش برگشت و هیچ مبطلی را انجام نداد می تواند دوباره نیت کند البته در روزه واجب تا قبل از ظهر ودر روزه مستحب تا قبل اذان مغرب نیت کند و روزه او صحیح می باشد.

نیت روزه مستحبی با وجود داشتن روزه قضا

7.اگر فردی به یاد ندارد که چه مقدار روزه قضا دارد و با این فرض روزه قضا دارد و روزه مستحبی بگیرد ، از نظر خودش اعتقاد دارد که روزه قضا ندارد آیا روزه ای که می گیرد روزه اش روزه قضا به حساب می آید ؟

پاسخ : روزه هایی که با نیت مستحبی گرفته جای آن روزه قضا که برگردنش است به حساب نمی آید .

روزه قضا پدر وگرفتن روزه مستحبی

8. پسر بزرگ خانواده که پدرش فوت شده وروزه قضای پدرش برگردن وی باشد میتواند روزه مستحبی بگیرد ؟

پاسخ : منعی ندارد.

داشتن نیت ترکیبی در روزه

9.ابتدا به خاطر رسیدن به ثواب قصد گرفتن روزه مستحبی می گرفتم بعد تصمیم گرفتم وزنم را کم کنم واین موضوع باعث شد که برای روزه گرفتن اشتیاق بیشتری داشته باشم ،آیا در این صورت نیت روزه من خالص بوده ؟

پاسخ :اگر نیت اصلی شما روزه بوده و نیت های دیگر در کنر نیت اصلی بوده جای اشکال نیست و در غیر این صورت باطل است و همچنین اگر نیت روزه به چند نیت ترکیبی نباشد هم روزه اش باطل است یعنی در هرحالی نیت روزه باید خالص باشد.

بیدار شدن بعد از طلوع خورشید با وجود داشتن نیت روزه

10.اگر شخصی شب نیت کند که فردا روزه بگیرد اما تا نزدیک طلوع آفتاب از خواب بیدار نشد آیا روزه چنین فردی صحیح است ؟

پاسخ : روزه اش صحیح است .

نیت روزه به صورت روزه مافی الذمه :

11.فردی که نمی داند روزه قضا دارد چگونه می تواند نیت روزه مستحبی کند ؟آیا می تواند نیت روزه ما فی الذمه کند ؟

پاسخ : بله با نیت ما فی الذمه می تواند روزه بگیرد.

گرفتن روزه قضا یی که از آن اطلاعی ندارد:

12.تقریبا یک ماه روزه به نیت اینکه اگر روزه قضایی برعهده دارم حساب شود و اگر روزه قضایی نداشتم به قصد قربت مطلق باشد، آیا این روزه ها به جای روزه هایی که شاید برعهده ام باشد محسوب می شود ؟

پاسخ :اگر روزه قضا یا مستحبی و آنچه بر گردن شما بوده به همان نیت روزه گرفته اید و روزه قضا هم بر ذمه شما بوده ، این روزه ها به عنوان روزه قضا به حساب می آید .

تغییر دادن نیت روزه استتیجاری بعد از گرفتن روزه :

13.آیا در روزه انجام شده روزه استیجاری صاحب روزه حاضر به دادن دست مزد نباشد آیا فرد روزه گیرنده می تواند روزه را حواله شخص دیگری کند ؟

پاسخ :نیت روزه باید همان ابتدا معلوم شود و پس از انجام آن امکان حواله آن به شخص دیگری امکان ندارد، و فردی که روزه به او داده در هرحالی باید دین خود را بپردازد.

منابع :

خبرگزاری تسنیم
خبر گزاری آنا
سایت دفتر آیت الله خامنه ای