شرح مختصر زندگاني شهيد آيت الله مطهري
استاد شهيد آيت الله مطهري در 13 بهمن 1298 هجري شمسي مطابق با 12 جمادي الاولي 1338 هجري قمري در قريه فريمان - که اکنون تبديل به بخش شده است . واقع در 75 کيلومتري شهر مقدس مشهد در يک خانواده اصيل روحاني چشم به جهان مي گشايد. پس از طي دوران طفوليت به مکتبخانه رفته و به فراگيري دروس ابتدائي مي پردازد. در سن دوازده سالگي به حوزه ي علميه ي مشهد عزيمت نموده و به تحصيل مقدمات علوم اسلامي اشتغال مي ورزد. در سال 1316 علي رغم مبارزه ي شديد رضا خان با روحانيت و علي رغم مخالفت دوستان و نزديکان ، براي تکميل تحصيلات خود عازم حوزه ي علميه ي قم مي شود در حالي که به تازگي مؤسس گرانقدر آن آيت الله العظمي حاج شيخ عبدالکريم حائري يزدي ديده از جهان فروبسته و رياست حوزه را سه تن از مدرسان بزرگ آن ، آيات عظام سيد محمد حجت ، سيد صدرالدين صدر و سيد محمدتقي خوانساري به عهده گرفته اند.
در دوره ي اقامت پانزده ساله ي خود در قم از محضر مرحوم آيت الله العظمي بروجردي ( در فقه و اصول ) و حضرت امام خميني ( به مدت دوازده سال در فلسفه ي ملاصدرا و عرفان و اخلاق و اصول ) و مرحوم علامه سيد محمد حسين طباطبايي ( در فلسفه ، الهيات شفاي بوعلي و دروس ديگر ) بهره مي گيرد. قبل از هجرت آيت الله العظمي بروجردي به قم نيز استاد شهيد گاهي به بروجرد مي رفته و از محضر ايشان استفاده مي کرده است . مؤلف شهيد مدتي نيز از محضر مرحوم آيت الله حاج ميرزا علي آقا شيرازي در اخلاق و عرفان بهره هاي فراواني برده است . از اساتيد ديگر استاد مطهري مي توان از مرحوم آيت الله سيد محمد محقق داماد ( در فقه ) نام برد. وي در مدت اقامت خود در قم علاوه بر تحصيل علم ، در امور اجتماعي و سياسي نيز مشارکت داشته و از جمله با فدائيان اسلام در ارتباط بوده است .
در سال 1331 در حالي که از مدرسين معروف و از اميدهاي آينده ي حوزه به شمار مي رود به تهران مهاجرت مي کند. در تهران به تدريس در مدرسه ي مروي و تأليف و سخنرانيهاي تحقيقي مي پردازد. در سال 1334 اولين جلسه ي تفسير انجمن اسلامي دانشجويان توسط استاد مطهري تشکيل مي گردد. در همان سال، تدريس خود در دانشکده ي الهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران را آغاز مي کند. در سالهاي 1337 و 1338 که انجمن اسلامي پزشکان تشکيل مي شود استاد مطهري از سخنرانان اصلي اين انجمن است و در طول سالهاي 1340 تا 1350 سخنران منحصر به فرد اين انجمن مي باشد که بحثهاي مهمي از ايشان به يادگار مانده است .
از سال 1341 که نهضت امام خميني آغاز مي شود استاد مطهري به طور فعال در کنار بوده است به طوري که مي توان سازماندهي قيام پانزده خرداد در تهران و هماهنگي آن با رهبري امام را مرهون تلاشهاي او و يارانش دانست . در ساعت 1 بعد از نيمه شب روز چهارشنبه پانزده خرداد 1242 به دنبال يک سخنراني مهيج عليه شخص شاه به وسيله ي پليس دستگير شده و به زندان موقت شهرباني منتقل مي شود و به همراه تعدادي از روحانيون تهران زنداني مي گردد. پس از 43 روز به دنبال مهاجرت علماي شهرستانها به تهران و فشار مردم، به همراه ساير روحانيون از زندان آزاد مي شود.
پس از تشکيل هيئتهاي مؤتلفه ي اسلامي ، استاد مطهري از سوي امام خميني همراه چند تن ديگر از شخصتيهاي روحاني عهده دار رهبري اين هيئتها مي گردد. پس از ترور حسنعلي منصور نخست وزير وقت توسط شهيد محمد بخارايي کادر رهبري هيئتهاي مؤتلفه شناسايي و دستگير مي شود ولي از آنجا که قاضي اي که پرونده ي اين گروه تحت نظر او بود در قم نزد استاد تحصيل کرده بود به ايشان پيغام مي فرستد که حق استادي را به جا آوردم و بدين ترتيب استاد شهيد از مهلکه جان سالم بدر مي برد.
پس از تبعيد امام خميني به خارج از کشور مسئوليت استاد مطهري و يارانش سنگينتر مي شود. در اين زمان وي به تأليف کتاب در موضوعات مورد نياز جامعه و ايراد، سخنراني در دانشگاهها، انجمن اسلامي پزشکان ، مسجد هدايت ، مسجد جامع نارمک و غيره ادامه مي دهد . به طور کلي استاد شهيد که به يک نهضت اسلامي معتقد بود نه به هر نهضتي، براي اسلامي کردن محتواي نهضت تلاشهاي ايدئولوژيک بسياري نمود و با کجرويها و انحرافات مبارزه اي سرسختانه کرد. در سال 1346 به کمک چند تن از دوستان اقدام به تأسيس حسينيه ي ارشاد نمود به طوري که مي توان او را بنيانگذار آن مؤسسه دانست . ولي پس از مدتي به علت تکروي و کارهاي خودسرانه و بدون مشورت يکي از اعضاي هيئت مديره و ممانعت او از اجراي طرحهاي استاد و از جمله ايجاد يک شوراي روحاني که کارهاي علمي و تبليغي حسينيه زيرنظر آن شورا باشد. سرانجام در سال 1349 علي رغم زحمات زيادي که براي آن مؤسسه کشيده بود علي رغم اميد زيادي که به آينده ي آن بسته بود، در حالي که در آن چند سال خون دل زيادي خورده بوده از عضويت هيئت مديره ي آن مؤسسه استعفا داد و آن را ترک گفت .
در سال 1348 به خاطر صدور اعلاميه اي با امضاي ايشان و حضرت علامه طباطبايي و آيت الله حاج سيد ابوالفضل مجتهد زنجاني مبني بر جمع اعانه براي کمک به آوارگان فلسطيني و اعلام آن طي يک سخنراني در حسينيه ي ارشاد، دستگير شد و مدت کوتاهي در زندان تک سلولي بسر برد. از سال 1349 تا 1351 برنامه هاي تبليغي مسجد الجواد را زيرنظر داشت و غالبا خود سخنران اصلي بود تا اينکه آن مسجد و به دنبال آن حسينيه ي ارشاد تعطيل گردد و بار ديگر استاد مطهري دستگير و مدتي در بازداشت قرار گرفت. پس از آن استاد شهيد سخنرانيهاي خود را در مسجد جاويد و مسجد ارک و غيره ايراد مي کرد. بعد از مدتي مسجد جاويد نيز تعطيل گرديد. در حدود سال 1353 ممنوع المنبر گرديد و اين ممنوعيت تا پيروزي انقلاب اسلامي ادامه داشت .
از مهمترين خدمات استاد مطهري در طول حيات پربرکتش ارائه ي ايدئولوژي اصيل اسلامي از طريق درس و سخنراني و تأليف کتاب است . اين امر خصوصا در سالهي 1351 تا 1357 به خاطر افزايش تبليغات گروههاي چپ و راست پديد آمدن گروههاي مسلمان چپ زده و ظهور پديده ي التقاط به اوج خود مي رسد. گذشته از حضرت امام ، استاد مطهري اولين شخصيتي است که به خطر سران سازمان موسوم به «مجاهدين خلق ايران » پي مي برد و ديگران را از همکاري با اين سازمان بازمي دارد و حتي تغيير ايدئولوژي آنها را پيش بيني مي نمايد. در اين سالها استاد شهيد به توصيه ي حضرت امام خميني بر تدريس در حوزه ي علميه ي قم هفته اي دو روز به قم عزيمت نموده و درسهاي مهمي در آن حوزه القاء مي نمايد، و همزمان در تهران نيز درسهايي در منزل و غيره تدريس مي کند. در سال 1355 به دنبال يک درگيري با يک استاد کمونيست دانشکده ي الهيات ! زودتر از موعود مقرر بازنشسته مي شود. همچنين در اين سالها استاد شهيد با همکاري تني چند از شخصيتهاي روحاني، «جامعه ي روحانيت مبارز تهران » را بنيان مي گذارد بدان اميد که روحانيت شهرستانها نيز به تدريج چنين سازماني پيدا کند.
گرچه ارتباط استاد مطهري با امام خميني پس از تبعيد ايشان از ايران به وسيله ي نامه و غيره از استمرار داشته است ولي در سال 1355 موفق گرديد مسافرتي به نجف اشرف نموده و ضمن ديدار با امام خميني درباره ي مسائل مهم نهضت و حوزه هاي علميه با ايشان مشورت نمايد. پس از شهادت آيت الله سيد مصطفي خميني و آغاز دوره ي جديد نهضت اسلامي، استاد مطهري به طور تمام وقت در خدمت نهضت قرار مي گيرد و در تمام مراحل آن نقشي اساسي ايجاد مي نمايد.
در دوران اقامت حضرت امام در پاريس، سفري به آن ديار نموده و در مورد مسائل مهم انقلاب با ايشان گفتگو مي کند و در همين سفر امام خميني ايشان را مسئول تشکيل شوراي انقلاب اسلامي مي نمايد. هنگام بازگشت امام خميني به ايران مسئوليت کميته ي استقبال از امام را شخصا به عهده مي گيرد و تا پيروزي انقلاب اسلامي و پس از آن همواره در کنار رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامي و مشاوري دلسوز و مورد اعتماد براي ايشان بود ، تا اينکه در ساعت بيست و دو و بيست دقيقه ي سه شنبه يازدهم ارديبهشت ماه سال 1358 در تاريکي شب در حالي که از يکي از جلسات فکري سياسي بيرون آمده بود با گلوله ي گروه نادان و جنايتکار فرقان که به مغزش اصابت نمود به شهادت مي رسد. و امام امت اسلام در حالي که اميدها به آن بزرگمرد بسته بودند در ماتمي عظيم فرومي روند. سلام و درود خدا بر روح پاک و مطهرش .
منبع: مجله ي فصلنامه ي مطهر
/خ
در دوره ي اقامت پانزده ساله ي خود در قم از محضر مرحوم آيت الله العظمي بروجردي ( در فقه و اصول ) و حضرت امام خميني ( به مدت دوازده سال در فلسفه ي ملاصدرا و عرفان و اخلاق و اصول ) و مرحوم علامه سيد محمد حسين طباطبايي ( در فلسفه ، الهيات شفاي بوعلي و دروس ديگر ) بهره مي گيرد. قبل از هجرت آيت الله العظمي بروجردي به قم نيز استاد شهيد گاهي به بروجرد مي رفته و از محضر ايشان استفاده مي کرده است . مؤلف شهيد مدتي نيز از محضر مرحوم آيت الله حاج ميرزا علي آقا شيرازي در اخلاق و عرفان بهره هاي فراواني برده است . از اساتيد ديگر استاد مطهري مي توان از مرحوم آيت الله سيد محمد محقق داماد ( در فقه ) نام برد. وي در مدت اقامت خود در قم علاوه بر تحصيل علم ، در امور اجتماعي و سياسي نيز مشارکت داشته و از جمله با فدائيان اسلام در ارتباط بوده است .
در سال 1331 در حالي که از مدرسين معروف و از اميدهاي آينده ي حوزه به شمار مي رود به تهران مهاجرت مي کند. در تهران به تدريس در مدرسه ي مروي و تأليف و سخنرانيهاي تحقيقي مي پردازد. در سال 1334 اولين جلسه ي تفسير انجمن اسلامي دانشجويان توسط استاد مطهري تشکيل مي گردد. در همان سال، تدريس خود در دانشکده ي الهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران را آغاز مي کند. در سالهاي 1337 و 1338 که انجمن اسلامي پزشکان تشکيل مي شود استاد مطهري از سخنرانان اصلي اين انجمن است و در طول سالهاي 1340 تا 1350 سخنران منحصر به فرد اين انجمن مي باشد که بحثهاي مهمي از ايشان به يادگار مانده است .
از سال 1341 که نهضت امام خميني آغاز مي شود استاد مطهري به طور فعال در کنار بوده است به طوري که مي توان سازماندهي قيام پانزده خرداد در تهران و هماهنگي آن با رهبري امام را مرهون تلاشهاي او و يارانش دانست . در ساعت 1 بعد از نيمه شب روز چهارشنبه پانزده خرداد 1242 به دنبال يک سخنراني مهيج عليه شخص شاه به وسيله ي پليس دستگير شده و به زندان موقت شهرباني منتقل مي شود و به همراه تعدادي از روحانيون تهران زنداني مي گردد. پس از 43 روز به دنبال مهاجرت علماي شهرستانها به تهران و فشار مردم، به همراه ساير روحانيون از زندان آزاد مي شود.
پس از تشکيل هيئتهاي مؤتلفه ي اسلامي ، استاد مطهري از سوي امام خميني همراه چند تن ديگر از شخصتيهاي روحاني عهده دار رهبري اين هيئتها مي گردد. پس از ترور حسنعلي منصور نخست وزير وقت توسط شهيد محمد بخارايي کادر رهبري هيئتهاي مؤتلفه شناسايي و دستگير مي شود ولي از آنجا که قاضي اي که پرونده ي اين گروه تحت نظر او بود در قم نزد استاد تحصيل کرده بود به ايشان پيغام مي فرستد که حق استادي را به جا آوردم و بدين ترتيب استاد شهيد از مهلکه جان سالم بدر مي برد.
پس از تبعيد امام خميني به خارج از کشور مسئوليت استاد مطهري و يارانش سنگينتر مي شود. در اين زمان وي به تأليف کتاب در موضوعات مورد نياز جامعه و ايراد، سخنراني در دانشگاهها، انجمن اسلامي پزشکان ، مسجد هدايت ، مسجد جامع نارمک و غيره ادامه مي دهد . به طور کلي استاد شهيد که به يک نهضت اسلامي معتقد بود نه به هر نهضتي، براي اسلامي کردن محتواي نهضت تلاشهاي ايدئولوژيک بسياري نمود و با کجرويها و انحرافات مبارزه اي سرسختانه کرد. در سال 1346 به کمک چند تن از دوستان اقدام به تأسيس حسينيه ي ارشاد نمود به طوري که مي توان او را بنيانگذار آن مؤسسه دانست . ولي پس از مدتي به علت تکروي و کارهاي خودسرانه و بدون مشورت يکي از اعضاي هيئت مديره و ممانعت او از اجراي طرحهاي استاد و از جمله ايجاد يک شوراي روحاني که کارهاي علمي و تبليغي حسينيه زيرنظر آن شورا باشد. سرانجام در سال 1349 علي رغم زحمات زيادي که براي آن مؤسسه کشيده بود علي رغم اميد زيادي که به آينده ي آن بسته بود، در حالي که در آن چند سال خون دل زيادي خورده بوده از عضويت هيئت مديره ي آن مؤسسه استعفا داد و آن را ترک گفت .
در سال 1348 به خاطر صدور اعلاميه اي با امضاي ايشان و حضرت علامه طباطبايي و آيت الله حاج سيد ابوالفضل مجتهد زنجاني مبني بر جمع اعانه براي کمک به آوارگان فلسطيني و اعلام آن طي يک سخنراني در حسينيه ي ارشاد، دستگير شد و مدت کوتاهي در زندان تک سلولي بسر برد. از سال 1349 تا 1351 برنامه هاي تبليغي مسجد الجواد را زيرنظر داشت و غالبا خود سخنران اصلي بود تا اينکه آن مسجد و به دنبال آن حسينيه ي ارشاد تعطيل گردد و بار ديگر استاد مطهري دستگير و مدتي در بازداشت قرار گرفت. پس از آن استاد شهيد سخنرانيهاي خود را در مسجد جاويد و مسجد ارک و غيره ايراد مي کرد. بعد از مدتي مسجد جاويد نيز تعطيل گرديد. در حدود سال 1353 ممنوع المنبر گرديد و اين ممنوعيت تا پيروزي انقلاب اسلامي ادامه داشت .
از مهمترين خدمات استاد مطهري در طول حيات پربرکتش ارائه ي ايدئولوژي اصيل اسلامي از طريق درس و سخنراني و تأليف کتاب است . اين امر خصوصا در سالهي 1351 تا 1357 به خاطر افزايش تبليغات گروههاي چپ و راست پديد آمدن گروههاي مسلمان چپ زده و ظهور پديده ي التقاط به اوج خود مي رسد. گذشته از حضرت امام ، استاد مطهري اولين شخصيتي است که به خطر سران سازمان موسوم به «مجاهدين خلق ايران » پي مي برد و ديگران را از همکاري با اين سازمان بازمي دارد و حتي تغيير ايدئولوژي آنها را پيش بيني مي نمايد. در اين سالها استاد شهيد به توصيه ي حضرت امام خميني بر تدريس در حوزه ي علميه ي قم هفته اي دو روز به قم عزيمت نموده و درسهاي مهمي در آن حوزه القاء مي نمايد، و همزمان در تهران نيز درسهايي در منزل و غيره تدريس مي کند. در سال 1355 به دنبال يک درگيري با يک استاد کمونيست دانشکده ي الهيات ! زودتر از موعود مقرر بازنشسته مي شود. همچنين در اين سالها استاد شهيد با همکاري تني چند از شخصيتهاي روحاني، «جامعه ي روحانيت مبارز تهران » را بنيان مي گذارد بدان اميد که روحانيت شهرستانها نيز به تدريج چنين سازماني پيدا کند.
گرچه ارتباط استاد مطهري با امام خميني پس از تبعيد ايشان از ايران به وسيله ي نامه و غيره از استمرار داشته است ولي در سال 1355 موفق گرديد مسافرتي به نجف اشرف نموده و ضمن ديدار با امام خميني درباره ي مسائل مهم نهضت و حوزه هاي علميه با ايشان مشورت نمايد. پس از شهادت آيت الله سيد مصطفي خميني و آغاز دوره ي جديد نهضت اسلامي، استاد مطهري به طور تمام وقت در خدمت نهضت قرار مي گيرد و در تمام مراحل آن نقشي اساسي ايجاد مي نمايد.
در دوران اقامت حضرت امام در پاريس، سفري به آن ديار نموده و در مورد مسائل مهم انقلاب با ايشان گفتگو مي کند و در همين سفر امام خميني ايشان را مسئول تشکيل شوراي انقلاب اسلامي مي نمايد. هنگام بازگشت امام خميني به ايران مسئوليت کميته ي استقبال از امام را شخصا به عهده مي گيرد و تا پيروزي انقلاب اسلامي و پس از آن همواره در کنار رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامي و مشاوري دلسوز و مورد اعتماد براي ايشان بود ، تا اينکه در ساعت بيست و دو و بيست دقيقه ي سه شنبه يازدهم ارديبهشت ماه سال 1358 در تاريکي شب در حالي که از يکي از جلسات فکري سياسي بيرون آمده بود با گلوله ي گروه نادان و جنايتکار فرقان که به مغزش اصابت نمود به شهادت مي رسد. و امام امت اسلام در حالي که اميدها به آن بزرگمرد بسته بودند در ماتمي عظيم فرومي روند. سلام و درود خدا بر روح پاک و مطهرش .
منبع: مجله ي فصلنامه ي مطهر
/خ
