فلسطين و صهيونيزم (9) سازمانهاى آزاديبخش

نويسنده : مرتضی شيرودی

درس نهم: سازمانهاى آزاديبخش فلسطينى

فـلسـطينيها در ابتدا از نظر سياسى ، سازمان يافته نبودند و اميد به ساير حكومتهاى عربى داشـتـنـد كـه فـلسـطـيـن را بـه آنـهـا بازگردانند. پس از يأس از يارى رژيمهاى عربى و از اوايـل دهـه 1340 (1960م) نهادهايى سياسى ، نظامى و اجتماعى زيادى را تاسيس به منظور رهايى قدس كردند. مهمترين اين نهادها، سازمان آزاديبخش فلسطين است .

سازمانهاى فلسطينى قبل از انتفاضه

گـرچـه نـقـش اسـلام در مـبـارزات سـيـاسـى ـ نـظـامـى فـلسـطـيـنـيـهـا در سـالهـاى قـبـل از اعلام موجوديت رژيم صهيونيستى چشمگير بوده است ، ولى از سالهاى 1340 تا 1360 (1960 ـ 1980) ايـدئولوژى حـاكـم بـر مبارزات فلسطينيها عمدتا ناسيوناليسم و ماركسيسم بـوده اسـت . بـنـابـر ايـن ، سـازمـانـهـاى فـلسـطـيـنـى در ايـن مـدت بـا گـرايـشـات مـزبـور شـكـل گرفته و دنباله رو سياستهاى عربى و كمونيستى بوده اند. سازمان آزاديبخش ‍ فلسطين (سـاف) مـركـّب از چـنـيـن گـروههايى است كه هدف مشتركشان آزادى فلسطين است .
در اينجا به شرح حال برخى از آنها مى پردازيم :

1 ـ الفتح

سـازمـان (الفتح) بزرگترين و نيرومندترين سازمان مسلّح فلسطينى است كه بين هشت تا ده هـزار نـيـرو در اخـتـيـار دارد. از رهـبـران اصـلى آنـهـا (يـاسـر عـرفـات) ، (صـلاح خـلف) و (خـليل ابراهيم الوزير) معروف به ابوجهاد هستند كه نفر سوم توسط يك گروه تروريستى صـهـيـونـيـسـتى در تونس به شهادت رسيد. الفتح نماينده موضع ميانه رو سازمان آزاديبخش ‍ فلسطين بوده و سعى در ايجاد يك دولت فلسطينى در غزّه و اريحا دارد.
ايـن سـازمـان داراى كـمـيـتـه مـركـزى ، شوراى انقلاب ، شوراى عمومى و هسته هاى مبارزاتى مى بـاشـد. كـمـيـتـه مـركـزى داراى يـازده عضو است كه بر كميته هاى منطقه اى كه در اردوگاههاى آوارگـان فـلسـطينى مستقرند، نظارت وحاكميت دارد. شوراى انقلاب 120 عضو دارد و وظيفه اش كـنـتـرل مـخـارج و نظارت بركارآيى سازمانهاى ادارى فتح است . شوراى عمومى به مثابه يك پـارلمان است و هسته ها نيز در برگيرنده فلسطينيهاى اردوگاهها، دانشگاهها و كارخانجات مى باشد.(173)
مـنابع مالى الفتح اغلب از كشورهاى عربى ميانه رو مانند عربستان سعودى ، كويت ، امارات و مصر(174) و منابع تسليحاتى و آموزشى آنها كشورهاى تندروى عربى مانند، سوريه ، ليـبـى و عـراق بـوده انـد و از انواع تسليحات سبك و سنگين مانند توپخانه و موشكهاى ضد هـوايـى بـرخـوردار اسـت و حـتـى خـلبـانانى هم براى عمليات هوايى در اختيار دارد. اين سازمان همچنين كمكهاى بين المللى را سازماندهى كرده ، در بين فلسطينيها توزيع مى كند.(175)

2 ـ الصاعقه

گـروه مـزبـور تـوسـط حـزب بـعـث سـوريـه در سـال 1345 (1966م) ايجاد شد و از موضع سوريه در مسائل مختلف حمايت مى كند. اين سازمان نزديك به سه هزار نيرو دارد كه تعدادى از آنـهـا عـضو نيروهاى مسلح سوريه هستند. بنيانگذار اين سازمان (زهير محسن) بوده و رهبرى آن هـم اكـنـون بـا (عـصـام القـاضـى) اسـت و بـيـشـتـر عـمـليـات خـود را در خـارج از منطقه عليه صـهـيـونيستها انجام مى دهد.
سياستهاى اين سازمان تحت الشعاع سياستهاى بين المللى سوريه است و هيچ تصميمى بدون هماهنگى با سوريها گرفته نمى شود.(176) اين سازمان به خـاطـر روابـطـش بـا سـوريـه هـيچ عملياتى در اسرائيل اجرا نكرد و تنها عملياتش ‍ به منظور جـلوگـيـرى از مـهـاجـرت يـهـوديـان شـوروى بـه اسـرائيـل در اروپـاى غـربى صورت گرفت .(177)

3 ـ جبهه دموكراتيك آزاديبخش فلسطين

ايـدئولوژى اين سازمان مبتنى بر اعتقادات ماركسيستى است و از سياستهاى كمونيستى شوروى ، قـبـل از فـروپـاشـى ، تـبـعـيـت مـى كرد. سازماندهى اين جبهه همانند احزاب كمونيستى است . اين سـازمـان مـعتقد است آزادى فلسطين جز از طريق انقلاب طبقه كارگر امكان پذير نيست و معتقد به هـمـكـارى بـا نـيـروهـاى يـهـودى دمـوكـراتـيـك ضـد صـهـيونيست است . رهبران اصلى اين سازمان عبارتنداز: نايف حواتمه ، عمر اديب مشهور به عبيد رابوح يا ابو ياسر.

4 ـ جبهه خلقى آزاديبخش فلسطين

اين جبهه نيز به شدت طرفدار عقايد ماركسيستى است و معتقد به انقلاب همه جانبه در كشورهاى عـربـى است كه منشأ آن نهضت فلسطين است . آموزشهاى اين سازمان بطور عمده در يمن جنوبى بـوده اسـت .
سـازمـانـدهـى اين جبهه مانند حزب كمونيست شوروى سابق بوده ، منبع مالى آن نيز ليـبـى اسـت و بـيـشترين موارد هواپيماربايى را به اين سازمان نسبت مى دهند.
رهبران اصلى آن عبارتند از:
(جرج حبش) معروف به ابوحكيم و (محمد تيسيرقبا). اين سازمان ميانه خوبى با سوريه ندارد.(178)

5 ـ جبهه خلقى آزاديبخش فلسطين (فرماندهى)

بـنـيانگذار اين جبهه ، احمد جبرئيل مى باشد كه متمايل به سياستهاى سوريه است ، ولى نظير ساير گروههاى ماركسيستى فلسطين ، داراى ايدئولوژى افراطى ماركسيستى نيست . اين سازمان از سوى دو كشور سوريه (از نظر تسليحات) و ليبى (از نظر اعطاى كمكهاى مالى و آموزشى) حـمـايـت مـى شـود. احـمـد جـبـرئيـل يـكى از سياستگذاران جنگى ماهر فلسطينى است . بخشى از اقـدامـات ايـن گـروه ، حـركتهاى چريكى در داخل فلسطين و فعاليتهاى هواپيماربايى است . اين سازمان منشعب از جبهه خلقى آزاديبخش فلسطين به رهبرى جورج حبش است .(179)

6 ـ جبهه آزاديبخش فلسطين

در پـى پـشـتـيبانى احمد جبرئيل از مداخله سوريه در لبنان (1355 ش ، 1976م) انشعابى در جـبـهـه خـلقـى آزاديبخش فلسطين (فرماندهى كل) به وجود آمد و مخالفين اين سياست به رهبرى (طـلعـت تـوفـيـق) و (مـحـمـد العـبـّاس) (ابـوالعـبـاس) جـبـهـه آزاديـبـخـش فـلسـطـيـن را تـشـكـيـل دادنـد كـه بـشـدت طـرفدار نظاميگرى است . از جمله اقدامات اين گروه ، ربودن كشتى ايتاليايى آكيله لارئو در سال 1364 مى باشد.(180)
عـلاوه بـر سازمانهاى فوق ، گروهها و سازمانهاى ديگرى هم در فلسطين وجود دارند كه دايره فـعـاليـت آنـهـا چـنـدان گـسترده نيست . در ميان اين سازمانها مى توان به بعضى از سازمانهاى وابـسـتـه به رژيم عراق اشاره كرد كه با حمايت مالى و تسليحاتى اين رژيم اداره مى شوند، بـخـشـى از فـعـاليـتـهـاى ايـن سـازمـانها تنها در راستاى اجراى سياستهاى عراق است نه آزادى فلسطين .(181)

ارزيابى گروههاى فلسطينى قبل از انتفاضه

گـروهـهـاى فـلسـطـيـنـى بـيـش از آنـكـه بـه فـكـر آزادى فـلسـطـيـن از چـنـگـال صـهـيـونـيـسـم بـاشـنـد، بـا يكديگر به نزاع برخاسته ، بيشتر نيروهايشان صرف حل تضادهاى بين گروهى مى شود. همين وضعيت باعث ايجاد نوعى سرخوردگى در ملت فلسطين شـده و مـوجـبـات بـى اعـتـمـادى آنـهـا را در بـيـن مـردم فـراهـم آورده اسـت . بـه هـمـيـن دليـل ، شـيـوه نـويـنـى در مـبـارزه رهـايـى بـخـش مـلت فـلسـطـيـن شـكـل گـرفـت كـه مـبـتـنى بر ايدئولوژى اسلام و مردم فلسطين به عنوان سرمايه هاى اصلى نهضت است .
يـكى ديگر از ويژگيهاى سازمانهاى فلسطينى تعدّد ايدئولوژى و مرام است كه باعث شده ديد واحـد نـسـبـت بـه قـضـيـه فـلسـطـين در بين آنها ايجاد نشود از نظر سازماندهى نيز هريك داراى تـشـكـيـلات جـداگـانـه و متفاوت از يكديگر مى باشند كه امكان همكارى و هماهنگى را به پايين تـريـن سـطـح تـنـزّل مـى دهـد.
از لحاظ خط مشى نيز رويه هاى متفاوت و گاه متضاد با يكديگر انـتـخـاب مـى شـود، درحـالى كـه بـعـضـى از سـازمـانـهـا بـه عـمـليـات داخـل سرزمينهاى اشغالى مبادرت مى ورزند و بعضى ديگر به هواپيما ربايى روى آورده اند و بـرخـى از آنـهـا بـه عـمـليـات بـمب گذارى كشيده شده اند، گروهى تنها به بسيح كارگران مـعـتـقـدنـد و عـده اى ديـگـر اقدامات سياسى را راهگشا مى دانند.
روشن است كه با پراكندگى و تشتّت در مبارزات ، شيوه هاى مختلف رسيدن به هدف و اختلاف در ايدئولوژى ، انتظار پيروزى ازناحيه اين سازمانها بسيار ناچيز است .

سازمانهاى فلسطينى بعد از انتفاضه

انـتـفـاضـه را مـى تـوان مـحـصـول شـرايـط جـديـد در عـرصـه سـياسى فلسطين و روابط بين المـلل و بـويـژه جـهان اسلام دانست . يكى از ويژگيهاى مبارزات فلسطينى در اواخر دهه 1350 (1970م) شكست شيوه هاى مبارزاتى حاكم از جمله شيوه هاى مبارزاتى و ايدئولوژى سازمانهاى مقاومت فلسطينى بود كه ملّت فلسطين را واداشت خط مشى متفاوت با گذشته در پيش گيرد.
هـسـته اصلى سازمانهاى مبارز فلسطينى پس از شروع انتفاضه ، كميته هاى مردمى و محلّى بود كـه بـه تـدريـج گـسـتـرش كـمـّى و كـيـفـى يـافـتـند و توانستند مبارزات مردمى را غنا بخشند. سازمانهاى فعال فلسطينى در سرزمينهاى اشغالى باعمليات نظامى ، دعوت مردم به اعتصاب و تظاهرات و رفع نيازهاى روزانه مردم در انتفاضه ، ايفاى نقش مى كنند.

1 ـ حركة المقاومة الاسلامية فى فلسطين (حماس)

حـمـاس در اصل همان (اخوان المسلمين فلسطين) است كه در جريان قيام وحدود هفت ماه بعد از قيام انـتـفـاضـه در تـيـر 1367 (ژوئن 1987) بـا صـدور يـك بـيـانـيـه 36 مـاده اى اعـلام مـوجوديت كرد.(182)
حماس شاخه نظامى اخوان المسلمين فلسطين است كه رهبرى آن به عهده (شيخ احـمد ياسين) از اعضاى برجسته سازمان اخوان المسلمين در نوار غزّه مى باشد. (ياسين) پير مـردى اسـت كـه از نـاحـيـه پـا فـلج بـوده و چـنـديـن بـار تـوسـط رژيـم اسـرائيـل دسـتـگـيـر شـده است كه سرانجام در سال 1364 (1985م) در جريان مبادله زندانيان فلسطينى با گروگانهاى اسرائيل درلبنان از زندان آزاد شد.(183)
سـازمـان حـماس مخالف هرگونه واگذارى و تسليم خاك فلسطين به دشمن صهيونيستى است و مـعـتـقـد به آزادى كل سرزمين فلسطين است ، نه كرانه غربى رود اردن و نوار غزه . اين سازمان مـخـالف نـاسـيـوناليسم عربى است و آن را انحراف از آرمانهاى فلسطين مى داند.(184) حماس در غزّه ، نابلس ، الخليل ، بيت المقدس و كرانه غربىِ رود اردن طرفداران زيادى دارد.
اگـرچـه حـمـاس خـط مـشـى مـسـلحـانـه و مـبـارزه بـر مـحـور (جـهـاد) را جـزء اصـول بـنـيـادى خـود پذيرفته است ، ولى بيشتر فعاليتهاى حماس بر محور فراخوانى مردم به اعتصاب ، راهپيمايى و تظاهرات ، مقاومتهاى منفى و ... استوار مى باشد.
از آنـجـا كه بيشتر فعاليتهاى اين گروه در مساجد، مدارس و مراكز عمومى بوده ، پايگاه مردمى ايـن سـازمـان در حـد مـطـلوبى است (185) و با كوچكترين اشاره ، مناطق كرانه باخترى و نوار غزّه به حالت تعطيل در مى آيد.

2 ـ حركة الجهاد الاسلامى فى فلسطين (سازمان جهاد اسلامى فلسطين)

ايـن سـازمـان نيز همانند حماس ، از (اخوان المسلمين فلسطين) درنوار غزّه منشعب شده است . جهاد اسلامى در اواخر دهه 1350 (1970م) بعد از انشعاب از اخوان المسلمين به كسب آموزش نظامى و مبارزه سازمانى دست زد.
در اوايـل كار با سازمان (الفتح) در سرزمينهاى اشغالى و در خارج آن ارتباط برقراركرد و اعـضـاى الفتح آنان را آموزش مى دادند.(186) از رهبران اين سازمان مى توان شهيد دكتر فتحى شقاقى و شيخ عبدالعزيز عوده را نام برد.
جـهـاد اسـلامـى فـلسـطـيـن ، اوليـن عـمـليـات خـود را در سـال 1365 (1986م) بـه نـام عمليات (حائط المبكا) در بيت المقدس انجام داد. تعداد كشته و زخـمـيـهـاى رژيـم صـهـيـونـيـسـتـى در ايـن عـمـليـات بـه نـارنـجـكـهـاى دسـتـى و مـسلسل انجام شد، تا هشتاد نفر برآورد شد.
در اين درگيرى سه نفر از اعضاى مهم جهاد اسلامى دستگير شدند كه در دادگاه محاكمه فرياد مى زدند:
(زنده باد مقاومت اسلامى ، زنده باد خمينى) .(187)
ايـن سـازمـان در مـورد مـسـائل فـلسـطـيـن ديـدگـاهـهـاى تـنـد و انـقـلابـى داشـتـه و تـنـهـا راه حـل رسـيـدن بـه آزادى بـيـت المـقدس را بسيج همه نيروهاى اسلامى و انجام عمليات نظامى عليه رژيـم اشـغـالگـر قـدس مـى دانـد و خـواسـتـار آزادى كـل فـلسـطـيـن و از بـيـن بـردن صـهـيـونـيـسـم و تشكيل دولت اسلامى در فلسطين است . درمورد چـگـونـگى تأمين مخارج و تسليحات اين گروه مسلّح اطلاعى در دست نيست .(188) بطور كـلى و بـرخـلاف شـيـوه مـبـارزاتـى حـمـاس بـيـشـتـر عـمـليـات مـسـلحـانـه در داخل سرزمينهاى اشغالى از ناحيه اين سازمان صورت مى گيرد.

3 ـ القيادة الموحّدة لِلانتفاضه (رهبرى متّحد قيام)

گـروه (رهـبـرى مـتـحـد قـيـام) مـركـّب از سـازمـان الفـتـح ، الجبهة الشعبية ، جبهه دموكراتيك آزاديبخش فلسطين ، جبهه خلقى آزاديبخش فلسطين و حزب كمونيست فلسطين كه همگى از اعضاى سـازمـان آزاديـبـخـش فـلسـطـيـن (سـاف) بـودنـد، در سـرزمـيـنـهـاى اشـغـالى بـه قـصـد اتحاد تشكيل شد.
اين گروه برخلاف سازمان جهاد اسلامى و حماس داراى گرايشات ناسيوناليستى و ماركسيستى است .
گروه مزبور بطور كامل ، تابع مواضع ساف است و در بيست و نهمين اعلاميه خود، ضمن ابراز خرسندى از تصميمات شوراى ملى فلسطين (پارلمان در تبعيد)، خواستار مبارزه شديدتر عليه اشـغـالگـران صـهيونيست تا استقلال فلسطين شد. اين گروه خواستار برگزارى يك كنفرانس بين المللى صلح تحت نظارت سازمان ملل متحدو با شركت كشورهاى عضو دائمى شوراى امنيت و كـشـورهـاى ذى نـفـع و ساف (به عنوان تنها نماينده قانونى ملّت فلسطين) بر پايه قطعنامه هـاى 242 و 338 شـوراى امـنـيـت مـى بـاشـد؛ حـتـّى در پـيـام بـه دبـيـر كـل سـازمـان ملل متحدد درخواست كرد كه كرانه باخترى رود اردن و نوار غزه ، به صورت موقت تحت كنترل سازمان ملل قرار گيرد.(189)
عـمـده مـحور فعاليت (رهبرى متحد قيام) تشويق و دعوت مردم به اعتصاب ، تظاهرات ، كارهاى تبليغاتى و توصيه به مبارزه منفى با صهيونيستها و به طور كلى مبارزه سياسى مى باشد. اين گروه تا كنون در هيچ عمليات نظامى و مسلحانه شركت نكرده است .
ويژگيهاى مبارزات ضد صهيونيستى پس از انتفاضه
بـطـور كـلى ويـژگـى مـبـارزات ضـد صـهـيـونـيستى پس از انتفاضه را مى توان در چند محور خلاصه كرد:
1 ـ كشيده شدن مبارزات به داخل سرزمينهاى اشغالى
2 ـ اتكا بر منابع داخلى به جاى وابستگى به كشورهاى خارجى
3 ـ توأم كردن تمام شيوه هاى مبارزاتى و راه حلهاى پيروزى
4 ـ توجه بيش از پيش و بى سابقه به اسلام
5 ـ مردمى و فراگير شدن مبارزه
6 ـ استمرار و تداوم مبارزه كه ضربات سنگينى بر پيكر رژيم صهيونيستى وارد كرده است .

پی نوشتها :

173 ـ سياست و حكومت در خاورميانه ، مصطفى ملكوتيان ، ص 171.
174 ـ جـغـرافـيـاى سـيـاسـى خـاورمـيـانـه و شـمـال آفـريـقـا، آلاسـدايـر درايـسـدل و جـرالد اچ .
بـليـك ، تـرجمه درّه مير حيدر، ص 389، دفتر مطالعات سياسى و بين المللى ، تهران ، 1370.
175 ـ همان ، ص 171.
176 ـ همان ، ص 172.
177 ـ جـغـرافـيـاى سـيـاسـى خـاورمـيـانـه و شـمـال آفـريـقـا، درايسدل و بليك ، ترجمه درّه مير حيدر، ص 172.
178 ـ همان ، ص 174.
179 ـ جـغـرافـيـاى سـيـاسـى خـاورمـيـانـه و شـمـال آفـريـقـا، درايسدل و بليك ، ترجمه دره مير حيدر، ص 175.
180 ـ كـشـتـى ايـتـاليـايى La eo Akile حامل عده اى توريست غربى ، از اروپا به سوى فـلسـطـيـن اشـغـالى در حـركـت بـود. اين كشتى به وسيله عناصر جبهه آزاديبخش فلسطين ، به رهـبـرى ابـوالعـبـاس ربـوده شـد و يـكـى از سـرنـشـيـنـان آمـريـكـايـى آن بـه قـتـل رسـيـد. پس از آن ، چريكهاى فلسطينى رباينده خود را تسليم مقامهاى مصرى كردند و چند روز بـعـد كـه ايـن افـراد بـا يك هواپيماى مسافر برى مصرى عازم الجزاير بودند، هواپيماى مـزبـور تـوسـط جـنگنده هاى آمريكايى ربوده و به يك پايگاه نظامى آمريكا در جنوب ايتاليا هدايت شد و فلسطينيها بازداشت شدند (ر.ك : روزنامه هاى كثير الانتشار ، مهر 1364).
181 ـ جـبـهـه آزاديبخش عربى از گروههاى طرفدار عراق است كه توسط اين كشور آموزش ديـده و سـلاحـهـاى خـود را از مـقـامـات عـراق دريـافـت مـى كـنـنـد. ايـن جـبـهـه بـيـش از ايـنـكه با اسرائيل مبارزه كند، با گروههاى طرفدار سوريه درگير است . (سياست و حكومت در خاورميانه ، مصطفى ملكوتيان ، ص 176.) 182 ـ انقلاب اسلامى و جنبشهاى اسلامى در خاورميانه ، مجموعه مقالات پيرامون جهان سوم ، حميد احمدى ، نشر سفير، تهران ، 1319.
183 ـ همان .
184 ـ روزنـامـه اطـلاعـات ، چـهـارده شـهـريـور ، 1367 . بـه نقل از خبرگزارى رويتر .
185 ـ (ويژگيهاى حركت انقلاب اسلامى فلسطين) ، اطلاعات ، چهارشنبه ، 22 آذر 1368.
186 ـ مجموعه مقالات پيرامون جهان سوم ، ص 138.
187 ـ روزنامه اطلاعات ، 22 آذر 1366.
188 ـ اسرائيل پايگاه امپرياليسم و حركتهاى اسلامى در فلسطين ، سيد هادى خسرو شاهى ، ص 150، دفتر نشر فرهنگ اسلامى ، تهران ، 1370.
189 ـ روزنـامـه اطـلاعـات ، 5 مـهـر مـاه 1367 بـه نقل از خبرگزارى فرانسه .