نظام مدیریت وقف و امور خیریه در کشور پاکستان

در این نوشتار، پس از معرفی انواع کنشگران فعال در سه بخش وقف و امور خیریه، مساجد و اماکن متبرکه، قرآن و فعالیت های مذهبی به شناسایی و تحلیل بازیگران مختلف با توجه به نقشی که در وقف و امور خیریه کشور پاکستان ایفا می کنند، پرداخته شده است.

پنجشنبه، 18 ارديبهشت 1404

تخمین زمان مطالعه:

نویسنده : تحریریه راسخون

وقف

موارد بیشتر برای شما

یکی از موضوعات مهم برای شناخت وضعیت وقف و امور خیریه در کشورهای مختلف شناخت ساختار و بازیگران فعال در این حوزه است. این موضوع از آن جهت مورد اهمیت است که با شناخت انواع بازیگران فعال در زمینه های مختلف و بررسی و تحلیل نوع فعالیت هایی که انجام می دهند، می توان از دستاوردهای هریک از این بازیگران استفاده کرد و از تجربیات ناموفق آنها دوری جست.

سپس نگاشت نهادی تمامی این بازیگران به همراه نوع ارتباطات آن ترسیم شده است و پس از آن، هر یک از این بازیگران و مجموعه فعالیت ها، اهداف، مأموریت، چشم انداز، ساختار و... آنها مورد تحلیل قرار می گیرد.

انواع کنشگران فعال در حوزه وقف و امور خیریه

کنشگر، عبارت است از فرد، گروه و یا سازمانی که می تواند بر ورودی ها (منابع) و یا بروندادهای یک سیستم تأثیر بگذارد و یا از خروجی ها و بروندادهای آن (خدمات، محصولات، پیامدها و...) تأثیر پذیرد. در این گزارش کنشگران به چهار دسته اصلی تقسیم می شوند:

۱- سیاست‌گذار

یک سیاست‌گذار نهادی است که برنامه هایی که باید توسط دولت، کسب‌وکارها و غیره دنبال شود را تعیین می کند.

سیاست‌گذاری به صورت فرآیندی تعریف شده است که به واسطه آن دولت به منظور ارائه پیامد (تغییرات مطلوب در دنیای واقعی)، چشم انداز سیاسی خود را به برنامه و عمل تبدیل می کند. لذا سیاست‌گذاری، کارکرد اصلی هردولت می باشد. به طور کل، سیاست می تواند شکل های مختلفی به خود بگیرد مانند سیاست های غیرمداخله ای، تنظیم، تشویق تغییرات داوطلبانه (مانند کمک های مالی) و ارائه خدمات عمومی.

دپارتمان اوقاف سند در سال ۱۹۷۰ تأسیس شد. در سال ۱۹۷۶ این دپارتمان به یک مرکز رسمی زیر نظر وزارت امور مذهبی دولت پاکستان تبدیل شد؛ اما در سال ۱۹۷۹ دوباره این مرکز به یک نهاد استانی تبدیل شد. دپارتمان اوقاف سند زیر نظر دولت فدرالی سند فعالیت میکند و در این ایالت به انجام امور مربوط به موقوفات، عبادتگاه ها و امور زیارتی می پردازد

• هیئت وقف پنجاب
هیئت وقف پنجاب یک ساختار قانونی تحت نظر حکومت پنجاب طبق قانون ۱۹۹۵ می باشد. تمامی مساجد، درگاه ها، قبرستان ها و اوقاف توسط این هیئت ثبت می شوند. هیئت وقف پنجاب در سال ۲۰۰۳ تشکیل شد.

• دپارتمان امور مذهبی بلوچستان
دپارتمان امور مذهبی دولت بلوچستان در سال ۲۰۰۷ میلادی ایجاد گردید. این دپارتمان قبل از آن به عنوان بخشی از اداره امور درآمدی استان بود.

این دپارتمان در ۳ استان دیگر یک سازمان مستقل خود مختار زیر نظر مستقیم حکومت استانی هستند که درآمدهای خود را از دارایی های وقفی کسب می کنند و درآمدهای خود را برای نگهداری و توسعه مساجد، معابد و زیارتگاه ها و همچنین امور خیریه خرج می کنند.

اداره حج و اوقاف دپارتمان امور مذهبی بلوچستان، ۲ مسجد و یک قبرستان دارد، اما معبد و زیارتگاه دیگری ندارد.

در سال ۱۹۷۹ و پس از گذشت ۳۰ سال از ایجاد اولین نهاد در خصوص رفاه اجتماعی، یک دپارتمان جداگانه در استان پنجاب در خصوص رسیدگی به امور اجتماعی استان ایجاد گردید.

این دپارتمان به دنبال ایجاد یک سیستم حمایتی قوی در خصوص امور اجتماعی استان به طور عام و رسیدگی به امور حاشیه نشینان به طور خاص می باشد. همچنین دپارتمان به دنبال ارائه خدمات اجتماعی به عموم مردم و به خصوص افراد فقیرو آسیب پذیر جامعه با استفاده از توسعه ظرفیت های سازمانی می باشد.

• وزارت مالیه
وزارت مالیه بر اساس امور مرتبط با امور مالی دولت فدرال و موضوعات مالی مربوط به تمام کشور، آماده سازی بودجه سالانه و تأمین بودجه اضافی مورد نیاز برای حساب های پارلمان و حسابرسی سازمان دولتی فدرال فعالیت می کند. مأموریت وزارت پیگیری سیاست های اقتصادی و اعمال آنها در پاکستان به گونه ای است که پایداری اقتصاد کلان کشور حفظ شود و کیفیت سطح زندگی تمامی شهروندان توسعه یابد.

۲- تنظیم‌گر

تنظیم مجموعه گوناگونی از ابزارهاست که به واسطه آن دولت نیازمندی های شرکت ها و مردم را تنظیم می کند. کارکردهای تنظیم‌گر بنا به دلایل گوناگونی به وجود آمده اند از جمله:
- تعیین حقوق و مسئولیت های هریک از موجودیت های جامعه به منظور تحقق اهداف توسعه پایدار
- تنظیم استانداردهای صنعتی
- جمع آوری مالیات ها و دیگر درآمدها و...

به منظور درک بهتر کارکردهای تنظیم‌گر، بررسی انواع روش های تنظیمی مفید خواهد بود. به صورت کلی انواع تنظیمات عبارت اند از:

- فرمان و کنترل: تنظیم دستور و کنترل نوعا وضع/ تحمیل استانداردهای حمایت شده توسط مصوبات قانونی است، هرگاه استانداردها سازگار نباشند. بنابراین، قانون به عنوان منع یا اجبار فعالیت های معینی به کار می رود. استانداردها می تواند از طریق قانونگذاری یا تنظیم‌گرانی که به واسطه فرآیند تنظیم برای تعریف قانون مشروعیت دارند، تنظیم شود. –

خودتنظیمی: این رویکرد می تواند به عنوان نوعی از نسخه خود انجامی رویکرد دستور و کنترل تلقی شود. در این مورد، اغلب انجمن های تجاری یا کسب‌وکار تشکیل شده که قوانین عملکرد را ایجاد، کنترل و اجرا می کنند. به عنوان یک قانون، خودتنظیمی اغلب به عنوان یک روش کسب وکار دیده می شود که اقدام انحصاری به منظور جلوگیری از مداخله دولت انجام می دهد.

مزایای این رویکرد شامل سطح بالای تعهد کسب وکارها و ماهیت جامع قوانین تنظیم شده می باشد. به علاوه، این رویکرد منعطف تر از رویکرد دستور و کنترل بوده چرا که به قانون‌گذاری نیازی ندارد.

از سویی دیگر، خودتنظیمی می تواند به صورت یک رویکرد غیر دموکراتیک، محدود به بررسی دقیق بیرونی و در معرض سوءاستفاده توسط کسانی که با اهداف مختلف قوانین را تنظیم می کنند، دیده شود. در کمترین سطح، خودتنظیمی همواره در معرض چالش های منتج شده از علاقه های بیرونی کسانیکه فکر می کنند استانداردها و قوانین به سمت کاهش تأثیر فعالیت های غیرمطلوب تنظیم نشده است، قرار دارد.

- تنظیم مبتنی بر تشویق: یک تشویق، سیاست، قانون، مکانیسم قیمت، یا رویه ای است که به دنبال تعدیل رفتار افراد با شرکت ها به واسطه تغییر در هزینه ها یا سودهای حاشیه ای مرتبط با تصمیم یا فعالیت خاص می باشد.

از یک سو، می توان گفت که تمامی تنظیمات بر مبنای تشویق است چراکه تنظیم از طریق مفهوم پایه جریمه برای رفتارهای بد و پاداش برای رفتارهای خوب عمل می کند. تنظیم مبتنی بر تشویق سعی دارد به منظور کاهش هزینه ها و بهبود خدمات، برنامه سودمند با سودهای زیاد را پاداش دهد.

هدف عمده این است که تنظیم شونده فعالیت های غیرمطلوب خود را از طریق تحمیل/ وضع مالیات و کمک های مالی محدود یا متوقف کند. برای به‌کارگیری این رویکرد، گام های اصلی شامل انتخاب واحدهای اندازه گیری، تعیین خط مبنا، انتخاب اهداف برای بهبود و یا نگهداری و سپس اجرای تشویق ها و جریمه ها می باشد.

یکی از انواع تنظیمات مبتنی بر تشویق، تنظیم مبتنی بر عملکرد (PBR) است که تشویق ها ملزم به بهبود در عملکرد مطلوب، کاهش قیمت و بهبود در کیفیت خدمات می باشد. به علاوه، PBRبیشتر به استانداردهای عملکرد خارجی متکی است و کمتر به فعالیت های خاص شرکت حساس است.

مزایای PBR این است که به بهبود در بهره برداری شرکت ها، کاهش هزینه های نگهداری و عملیات و بهبود در پایایی سیستم کمک می کند. طرح تنبیه و تشویق به صورت مکانیکی عمل می کند. بنابراین کاهش در حوزه صلاحدید تنظیمی، در مقابل امکان تسخیر در فرآیند تنظیم را کاهش می دهد.

به علاوه این رویکرد، انعطاف پذیری در تصمیم‌گیری شرکت، که آیا از قانون تبعیت کند یا جریمه بپردازد، را فراهم می کند. اگرچه به عنوان یکی از معایب این روش، می توان به ایجاد قوانین بسیار پیچیده و غیر منعطف که واقعیت های بازار در آن لحاظ نشده است، اشاره کرد.

از مفروضات اصلی این رویکرد، عقلانیت اقتصادی است که لزوما در همه موارد یافت نمی شود. همچنین، گاهی اوقات پیش بینی تأثیر این نوع رویکرد مشکل است. به عنوان مثال، رفتار "بد"، مانند آلودگی، می تواند پاداش بگیرد اگر که قوانین به طور صحیح تنظیم نشده باشند.

• انجمن فدرالی درآمد
انجمن فدرالی درآمد (FBR) در سال ۱۹۲۴ و طبق قانون مرکزی انجمن درآمدها تأسیس شد. در سال ۱۹۴۴ یک بخش مجزا در وزارت مالیه ایجاد شد. پس از مدتی این بخش مستقل شد و فعالیت خود را تا سال ۱۹۶۰ ادامه داد. در ۱۹۶۰ انجمن فدرالی درآمد به عنوان یک دپارتمان به وزارت مالیه ملحق شد.

در سال ۱۹۷۴ تغییرات بسیاری در وظایف و اهداف این دپارتمان ایجاد شد. در سال های ۱۹۹۱ و ۱۹۹۵ نیز تغییرات بسیاری در این دپارتمان ایجاد گردید.

در حال حاضر و براساس قانون سال ۲۰۰۷ انجمن فدرالی درآمد ( FBR) انجمن اصلی نظارت بر درآمدها در کشور پاکستان می باشد.

۳- تسهیل‌گر

سازمان های محلی یا بین‌المللی هستند که معمولا توسط دولت سرمایه‌گذاری می شوند و هدف آن توسعه و بهبود بازار خدمات می باشد. یک تسهیل‌گر، تأمین کنندگان خدمات را از طریق انجام فعالیت های خدماتی جدید، ارتقاء تجارب مفید و ایجاد ظرفیت حمایت می کند.

کارکردهای دیگر یک تسهیل‌گر، شامل ارزیابی خارجی تأثیر تأمین کنندگان خدمات، تضمین خدمات و حمایت برای محیط سیاسی بهتر می باشد. عمل تسهیل، کارکردی است که به طور معمول توسط سازمان های توسعه‌گرا انجام شده و می تواند شامل سازمان های غیردولتی و کارفرمایان و عامل های دولتی باشد.

علاوه بر موارد مذکور در حوزه وقف و امور خیریه فراهم آوردن دیتابیسی از مجموعه خیریه ها و یا انجام خدمات مشاوره ای برای مؤسسات خیریه نیز می تواند به عنوان کارکردهای تسهیل کنندگان در نظر گرفت.

• مرکز بشردوستی پاکستان
در سال ۱۹۹۸ در پاکستان مطالعاتی در خصوص استقلال از کمک های بیگانگان در خصوص امور بشردوستانه در کشور انجام شد. در سال ۲۰۰۰ کنفرانسی در خصوص ایجاد یک مرکز بشردوستی در کشور برای رسیدگی به امور توسعه ای برگزار شد. پس از این کنفرانس پیشنهاداتی مبنی بر ایجاد مرکز بشردوستی پاکستان ارائه شد و این مرکز با هدف بهبود و توسعه امور بشردوستانه بومی و داخلی ایجاد گردید.

مرکز بشردوستی پاکستان (PCP) در سال ۲۰۰۱ به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی حامی دولت و تحت بخش ۴۲ قانون شرکت های سال ۱۹۸۴ ایجاد گردید. این سازمان تنها نهاد تأیید شده توسط هیئت فدرالی درآمد (FBR) است که به سازمان های تولید ملی (NPO) گواهینامه ارائه می دهد.

این مرکز تنها هدف خود را بهبود امور بشردوستانه در پاکستان و تسهیل ارتباط بین دولت و جامعه مدنی و تجاری کشور می داند. همچنین این سازمان به دنبال تقویت محیط کشور برای فعالیت هرچه قوی تر سازمان های مدنی کشور می باشد و در این راه به ارائه خدمات حمایتی می پردازد.

این مرکز به حمایت و ارائه خدمات به سازمان های مرتبط با حقوق حیوانات، توسعه ارتباطات، فرهنگ و هنر، بهداشت و درمان، محیط زیست، اقتصاد خرد، حقوق بشر، تحقیق و توسعه و مدیریت بحران می پردازد.

• شرکت های ثبت مؤسسات
روند ثبت مؤسسات خیریه یا مؤسسات غیرانتفاعی دیگر در پاکستان به این صورت است که پس از تصمیم‌گیری در خصوص ثبت مؤسسه مورد نظر باید به یکی از شرکت های ثبت مؤسسات رفت و مؤسسه خود را در آنجا ثبت کرد.

• شرکت ثبت مؤسسات سینرژی
شرکت ثبت مؤسسات سینرژی در دهه گذشته در پاکستان ایجاد شده است. در حال حاضر این شرکت یکی از شرکت های مشاور و حامی شرکت ها و مؤسسات در پاکستان می باشد.

در این شرکت مشاوره های تجاری، خدمات ثبت شرکت ها، تأسیس مؤسسات غیرانتفاعی، خدمات مالیاتی، خدمات نیروی انسانی و فناوری اطلاعات به شرکت ها و مؤسسات داده می شود.

• سایت دایرکتوری سازمان های غیرانتفاعی
سایت دایرکتوری سازمان های غیرانتفاعی یک سایت جامع برای تمام NGOهای فعال در پاکستان می باشد. در این سایت NGOها بر اساس دسته بندی های مختلف و بر اساس منطقه فعالیت و زمینه کاری نمایش داده می شوند.

در این سایت مؤسسات و نهادهای فعال در حوزه های سلامت، حقوق بشر، توسعه، آموزش و پرورش، حیوانات، هنر و فرهنگ، اقشار آسیب پذیر و... و همچنین دسته بندی آنها بر اساس شهر، منطقه و استان بیان شده است.

این سایت را می توان به عنوان یک تسهیل‌گر در بخش سازمان های غیرانتفاعی و همچنین امور خیریه معرفی کرد.

۴- ارائه دهنده خدمات

تأمین کننده خدمات آموزشی و پژوهشی شامل دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و مؤسساتی هستند که در زمینه آموزش و پژوهش در حوزه وقف و امور خیریه فعالیت می کنند. ضمنا مؤسسات خیریه ای که وظیفه جمع آوری کمک های مردمی و صرف این کمک ها در میان افراد هدف را دارند نیز به عنوان ارائه کنندگان خدمات شناخته می شوند.

مؤسسه خیریه الخدمت پاکستان یکی از سازمان های اصلی و مستقل غیرانتفاعی در این کشور می باشد. این مؤسسه در سال ۱۹۹۰ ثبت و شروع به کار کرده است. ایجاد خانه هایی امن، تغذیه و درمان رانده شدگان و حمایت از افراد نیازمند از اهداف این مؤسسه بوده است.

در این مؤسسه داوطلبان بسیاری برای خدمت به ملت در حال فعالیت هستند. فعالیت این افراد تمامی حوزه های آسایش و رفاه، توسعه، احیاء، آموزش و پرورش، بهداشت و سلامت، خدمات اجتماعی، کمک های مالی و حمایت از ایتام را شامل می شود.

• مؤسسه خیریه ساهارا
مؤسسة خیریة «ساهارا» یکی از مؤسسات خیریة معاف از مالیات پاکستان است که در سال ۱۹۹۸ به ثبت رسیده است. این مؤسسه همچنین گواهینامه تأییدی از مرکز بشردوستی پاکستان (PCP) را دریافت نموده است. به طور کلی این مؤسسه به انجام فعالیت های بشردوستانه در حوزه های سلامت، آموزش و بخش های حوادث اجتماعی جامعه نظیر (سیل، زلزله، خشکسالی و دیگر فجایع طبیعی) می پردازد.

نگاشت نهادی نظام مدیریت وقف و امور خیریه در کشور پاکستان
همان طور که در بخش پیشین اشاره شد، نهادهای مختلفی با نقش های متفاوت در سه بخش وقف و امور خیریه، مساجد و اماکن متبرکه، قرآن و فعالیت های مذهبی در کشور پاکستان فعالیت می نمایند؛ در این بخش، ابتدا نگاشت نهادی مربوط به این کنشگران در شکل (۱-۴) نشان داده شده است و سپس نهادهای سیاست‌گذار، تنظیم‌گر، تسهیل‌گر و ارائه دهنده خدمات در موضوعات مختلف در سه بخش وقف و امور خیریه، مساجد و اماکن متبرکه، قرآن و فعالیت های مذهبی مورد تحلیل قرار گرفته اند.

۱- حکومت های سند، پنجاب و بلوچستان

پاکستان دارای چهار ایالت به نام های پنجاب، سند، استان سرحد و بلوچستان و سیستم حکومتی این کشور فدرالی و ترکیبی از نظام پارلمانی و ریاست جمهوری است.

هر یک از ایالت های آن دارای یک دولت و مجلس ایالتی با اختیارات محدود هستند و علاوه بر اینها، دو منطقه ویژه به نام های مناطق شمالی (شامل ۵ منطقه: گلگیت، بلتستان، دیامیر، گیزار و گانچی که پس از جدایی هند رسما به پاکستان ملحق نشده و توسط مقامات محلی اداره می شوند) و مناطق قبایلی تحت اداره دولت فدرال (موسوم به فاتا که تحت حکومت رؤسای قبایل هستند) نیز در این کشور وجود دارند.

۲- دپارتمان اوقاف سند

۱-۲– ساختار سازمانی

• اهداف دپارتمان
اهداف این دپارتمان عبارت اند از:
1. نگهداری و نظارت بر اماکن مقدس و زیارتگاه ها، مساجد و دیگر دارایی های وقفی
۲. تهیه بهترین امکانات و خدمات برای زائرین اماکن زیارتی مختلف
٣. ارائه خدمات و کمک های مالی به نیازمندان، فقرا، ایتام و معلولین کشور

۲-۲- وظایف دپارتمان
در جهت نیل به اهداف گفته شده این دپارتمان فعالیت های زیر را انجام می دهد:

- مدیریت و نظارت بر اماکن مقدسه مساجد و آرامگاه های بزرگان
- رسیدگی به امور روشنایی، بهداشت، آب نوشیدنی و وضوخانه برای اماکن مذهبی و مساجد
- ساخت مسافرخانه ها، اقامتگاه ها و محل های اسکان در مراکز مذهبی
- تولید بیشترین درآمد ممکن از دارایی های وقفی، کرایه ها و اجاره ها و قراردادهای وقفی و استفاده از آنها در نگهداری از عبادتگاه ها و مساجد
- برگزاری کنفرانس های ارشاد در سطح استانی
- برگزاری مسابقات حفظ و قرائت در سطوح استانی و کشوری به صورت سالانه
- برگزاری دوره های آموزشی حج و زیارت برای رهبران گروه های زیارتی
- ترفیع ایدوئولوژی اسلامی و برجسته سازی تفکر و زندگی پیامبران و اشخاص برجسته دینی
- از بین بردن تهدیدات فعالیت های ضد اجتماعی و همچنین تفکرات نژادپرستانه در مساجد و عبادتگاه ها

دپارتمان اوقاف یک نهاد مستقل است که تمام درآمدهایش را از طریق فعالیت های خود به دست می آورد. این دپارتمان همچنین از املاک و زمین های وقفی برای کسب درآمد استفاده می کند.

۳-۲- دارایی های وقفی دپارتمان اوقاف سند
دپارتمان اوقاف سند بر ۸۰ مسجد در حوزه تحت پوشش خود نظارت می کند. در جدول زیر نیز تعداد مساجد، اوقاف و معابد زیر نظر دپارتمان اوقاف سند نشان داده شده است.

۳- هیئت وقف پنجاب

هیئت وقف پنجاب، یک ساختار قانونی تحت نظر حکومت پنجاب طبق قانون ۱۹۹۵ می باشد. تمامی مساجد، درگاه ها، قبرستان ها و اوقاف توسط این هیئت ثبت می شوند. هیئت وقف پنجاب در سال ۲۰۰۳ تشکیل شد.

فعالیت هیئت وقف پنجاب شامل موارد زیر است:
1. نظارت بر تمامی نهادهای وقفی و دارایی های آن ها در استان
۲. نظارت و کنترل فعالیت های وقفی به گونه ای که تضمین شود که بالاترین درآمدها از آنها به دست می آید و نگهداری و حفاظت از آن ها به درستی انجام می شود.

اخیرا هیئت وقف پنجاب ۲ پروژه بزرگ را اجرا نموده است:
1. تأسیس بیمارستان مالرکولتا
۲. تأسیس دانشگاه اسلامی دخترانه مالرکولتا

۱-۳- کمیته های اداره اوقاف پنجاب
هیئت وقف پنجاب در مواقع لزوم و در صورت احساس نیاز می تواند کمیته هایی را برای رسیدگی به امور مختلف ایجاد کرده و آنها را به امور مربوطه بگمارد. برای مثال کمیته ای برای رسیدگی به امور مساجد، کمیته ای برای رسیدگی به امور موقوفات، کمیته ای برای رسیدگی به درآمدهای وقفی و....

۲-۳- کمیته های مذهبی
رییس اداره اوقاف می تواند در صورت نیاز یک کمیته مذهبی را برای هر یک از دارایی های وقفی مأمور کند.

• زیارتگاه
وقتی که موقوفه یک زیارتگاه باشد، کمیته شامل موارد زیر می شود:
1. در صورتی که درآمد سالانه زیارتگاه کمتر از ۲ میلیون روپیه باشد، نباید تعداد افراد کمیته بیشتر از ۷ نفر باشد.
٢. در صورتی که درآمد سالانه زیارتگاه بیشتر از ۲ میلیون روپیه و کمتر از ۵ میلیون روپیه باشد، نباید تعداد افراد کمیته بیشتر از ۱۰ نفر باشد.
٣. در صورتی که درآمد سالانه زیارتگاه بیشتر از ۵ میلیون روپیه باشد، نباید تعداد افراد کمیته بیشتر از ۲۰ نفر باشد.

• مسجد
وقتی که موقوفه یک مسجد باشد، کمیته شامل موارد زیر می شود:
1. 5 تا ۱۰ عضو در صورتی که درآمد سالانه مسجد بیشتر از ۱۰۰ هزار روپیه است.
2. 5 عضو در صورتی که درآمد سالانه مسجد کمتر از ۱۰۰ هزار روپیه است.
3. در صورتی که موقوفه مقبره امامزاده یا عبادتگاه دیگری است، تعداد اعضا نباید بیشتر از ۷ نفر باشد.

رییس اوقاف باید یکی از اعضا را به عنوان رییس کمیته منصوب کند. حق فعالیت کمیته ۱ سال است و امکان لغو آن توسط رییس اوقاف وجود دارد.

۴- دپارتمان امور مذهبی دولت بلوچستان

دولت بلوچستان یکی از دولت های فدرالی پاکستان می باشد و دارای بخش ها و دپارتمان های مختلفی در دولت خود است. فرماندار حکومت بلوچستان محمود خان آچاکزای است که به عنوان رهبر اصلی این دولت در بلوچستان فعالیت می کند.

دولت بلوچستان دارای ۳۹ دپارتمان مختلف است که هریک از این دپارتمان ها فعالیت های مرتبط با خود را در استان خود انجام می دهند. این دپارتمان ها زیر نظر فرماندار استان فعالیت می کنند. از این دپارتمان ها می توان به دپارتمان کشاورزی، دپارتمان ارتباطات و مسکن، دپارتمان آموزش و پرورش، دپارتمان مالیه، دپارتمان بهداشت و درمان و... اشاره کرد. یکی از این دپارتمان ها، دپارتمان امور مذهبی اشاره کرد.

دپارتمان امور مذهبی دولت بلوچستان در سال ۲۰۰۷ میلادی ایجاد گردید. این دپارتمان قبل از آن به عنوان بخشی از اداره امور درآمدی استان بود. این دپارتمان در ۳ استان دیگر یک سازمان مستقل خود مختار زیر نظر مستقیم حکومت استانی هستند که درآمدهای خود را از دارایی های وقفی کسب می کنند و درآمدهای خود را برای نگهداری و توسعه مساجد، معابد و زیارتگاه ها و همچنین امور خیریه خرج می کنند. اداره حج و اوقاف دپارتمان امور مذهبی بلوچستان، ۲ مسجد و یک قبرستان دارد، اما معبد و زیارتگاه دیگری ندارد.

1-4- ساختار سازمانی

۲-۴- وظایف دپارتمان
وظایف دپارتمان امور مذهبی بلوچستان عبارت اند از:
- کنترل و نگهداری مساجد و دارایی های متعلق به آن
- برگزاری مسابقات سالانه حفظ و قرائت قران
- برگزاری کنفرانس صراط النبی
- ایجاد کمیته رؤیت هلال ماه
- پذیرش دانشمندان، روحانیون و افراد مذهبی کشورهای مختلف اسلامی و هدایت تورهای آنان در استان
- هماهنگی با دولت فدرال در خصوص امور مذهبی
- نام نویسی فصلی از افراد برای انجام امور حج و زیارت

۵- دپارتمان رفاه اجتماعی پنجاب

در سال ۱۹۷۹ و پس از گذشت ۳۰ سال از ایجاد اولین نهاد در خصوص رفاه اجتماعی، یک دپارتمان جداگانه در استان پنجاب در خصوص رسیدگی به امور اجتماعی استان ایجاد گردید.

این دپارتمان به دنبال ایجاد یک سیستم حمایتی قوی در خصوص امور اجتماعی استان به طور عام و رسیدگی به امور حاشیه نشینان به طور خاص می باشد. همچنین دپارتمان به دنبال ارائه خدمات اجتماعی به عموم مردم و به خصوص افراد فقیرو آسیب پذیر جامعه با استفاده از توسعه ظرفیت های سازمانی می باشد.

۱-۵- وظایف دپارتمان
وظایف دپارتمان بر اساس قانون سال ۲۰۱۱ به صورت زیر است:
- ثبت، همیاری فنی و نظارت بر آژانس های رفاه اجتماعی
- حمایت اجتماعی شامل مراقبت های سازمانی، توسعه و احیای مهارت ها
- ثبت، ارزیابی، آموزش و احیای افراد معلول جامعه
- ریشه کن کردن شرارت های اجتماعی
- همکاری با سازمانهای غیردولتی در حوزه مواد مخدر و مبارزه با اعتیاد
- ارائه خدمات در زمان های بحرانی و اضطراری
- ارائه خدمات مالی به فقرا و نیازمندان از بیت المال پنجاب

۲-۵- ثبت سازمان های غیرانتفاعی
تمرکز اصلی دپارتمان توسعه امور لازم در خصوص رفاه اجتماعی است. یکی از این امور تقویت برنامه های اجتماعی است که شامل تقویت و تسهیل‌گری سازمان های غیرانتفاعی می باشد. سازمان های غیرانتفاعی نقش بسیار مهمی را در ارائه خدمات اجتماعی در کشور بازی می کنند.

هدف اصلی دپارتمان تقویت سازمان های غیرانتفاعی برای شناسایی، توسعه، اجرا، مدیریت و ارزش گذاری برنامه های آنان پس از ثبت آنان (طبق قانون ثبت و نظارت سال ۱۹۶۱) به عنوان آژانس های رفاه اجتماعی می باشد.

دپارتمان مسئولیت های زیر را در خصوص سازمان های غیرانتفاعی دارد:
- بررسی و تحقیق در خصوص سازمان ها و ارتباط با پلیس محلی در خصوص ثبت این سازمان ها
- ثبت سازمان های غیرانتفاعی با توجه به نیازهای جامعه
- نگهداری و به روزرسانی اطلاعات تمامی سازمان های غیرانتفاعی ثبت شده بر اساس قانون
- بازرسی، نظارت و ارزیابی سازمان های غیرانتفاعی
- پیگیری حساب ها و حسابرسی سازمان های غیرانتفاعی
- آماده سازی استانداردهای مناسب برای خدمات سازمان های غیرانتفاعی
- هماهنگی با سازمان های غیرانتفاعی با توجه به برنامه های جاری کشور
- برگزاری دوره ها و سمینارهای مختلف برای آموزش سازمان های غیرانتفاعی و برای افزایش ظرفیت های آنان

۶- وزارت مالیه

وزارت مالیه بر اساس امور مرتبط با امور مالی دولت فدرال و موضوعات مالی مربوط به تمام کشور، آماده سازی بودجه سالانه و تأمین بودجه اضافی مورد نیاز برای حساب های پارلمان و حسابرسی سازمان دولتی فدرال فعالیت می کند.

مأموریت وزارت پی گیری سیاست های اقتصادی و اعمال آنها در پاکستان به گونه ای است که پایداری اقتصاد کلان کشور حفظ شود و کیفیت سطح زندگی تمامی شهروندان توسعه یابد.

۷- انجمن فدرالی درآمد

انجمن مرکزی درآمد (FBR) در سال ۱۹۲۴ و طبق قانون مرکزی انجمن درآمدها تأسیس شد. در سال ۱۹۴۴ یک بخش مجزا در وزارت مالیه ایجاد شد. پس از مدتی این بخش مستقل شد و فعالیت خود را تا سال ۱۹۶۰ ادامه داد.

در۱۹۶۰ انجمن فدرالی درآمد به عنوان یک دپارتمان به وزارت مالیه ملحق شد. در سال ۱۹۷۴ تغییرات بسیاری در وظایف و اهداف این دپارتمان ایجاد شد. در سال های ۱۹۹۱ و ۱۹۹۵ نیز تغییرات بسیاری در این دپارتمان ایجاد گردید.

در حال حاضر و براساس قانون سال ۲۰۰۷ انجمن فدرالی درآمد (FBR) انجمن اصلی نظارت بر درآمدها در کشور پاکستان می باشد.

• چشم انداز
یک سازمان مدرن، پیشرو، کارآمد و قابل اعتماد برای بهینه سازی درآمدها و ارائه خدمات و توسعه فعالیت های مالیاتی در کشور متناظر با قوانین
• مأموریت
ارتقاء ظرفیت سیستم مالیاتی کشور و ارتقاء تکنیک های کاربردی مرتبط با مالیات برای ارائه خدمات بهتر
• ارزش ها
یکپارچگی، مهارت، کارگروهی، اعتماد، شفافیت، پاسخگویی

بررسی این که سازمان ها و مؤسسات معاف از مالیات هستند یا نه توسط خود CBR انجام نمی شود بلکه توسط سازمان های تأیید شده و مورد قبول انجام می شوند.

در پاکستان سازمان هایی برای ثبت مؤسسات و شرکت ها وجود دارند که مجوز فعالیت آنها را نیز صادر می کنند. این سازمان ها پس از بررسی و تأیید مؤسسه و نهاد مورد نظر امکان معافیت مالیاتی آن ها را نیز تأیید می کنند و از CBR درخواست این معافیت مالیاتی را انجام می دهند.

۸- ارتش یا پلیس محلی پاکستان

ارتش پاکستان بخشی از نیروهای مسلح این کشور می باشد. براساس گزارش انستیتو بین‌المللی مطالعات استراتژیک در سال ۲۰۱۳ پرسنل فعال این نیرو حدود ۷۲۵ هزار نفر بوده است. سربازگیری این نیرو به صورت حرفه ای و داوطلبانه انجام می شود و هرچند در قانون اساسی پاکستان امکان سربازگیری اجباری وجود دارد اما هرگز در عمل اتفاق نیفتاده است.

تاریخچه برپایی این نیرو به ۱۹۴۷ میلادی باز می گردد. خدمت در ارتش پاکستان داوطلبانه و بر اساس خدمت وظیفه عمومی نا تحمیلی است. این ارتش از زمان تشکیل در چهار جنگ با هند و چند درگیری مرزی با افغانستان شرکت داشته است. این ارتش در جریان نزاع عرب ها و اسرائیل از اعراب پشتیبانی نمود. این نیرو در ائتلاف بین‌المللی برای آزادسازی کویت نیز شرکت داشت و در تعدادی از مأموریت های حفظ صلح سازمان ملل نیز همکاری داشته است. رئیس جمهور پاکستان فرمانده کل قوای این کشور می باشد.

نیروهای پلیس در کشور پاکستان به صورت ایالتی فعالیت می کنند و نظام مدیریتی آن در هریک از ۴ ایالت آن به صورت مجزا می باشد.

با توجه به فضای خطرناک پاکستان و وجود گروه های تندرو و معاند در تمامی این کشور، پلیس و ارتش برای نظارت و کنترل تمامی نقاط کشور تلاش می کنند. همچنین یکی از فعالیت های پلیس و ارتش نظارت بر مؤسسات و سازمان هایی است که قصد فعالیت در کشور را دارند. این مؤسسات و سازمان ها برای شروع فعالیت خود می بایست از ارتش و یا پلیس محلی مجوز دریافت نمایند.

۹- مرکز بشردوستی پاکستان

در سال ۱۹۹۸ در پاکستان مطالعاتی در خصوص استقلال از کمک های بیگانگان در خصوص امور بشردوستانه در کشور انجام شد. در سال ۲۰۰۰ کنفرانسی در خصوص ایجاد یک مرکز بشردوستی در کشور برای رسیدگی به امور توسعه ای برگزار شد. پس از این کنفرانس پیشنهاداتی مبنی بر ایجاد مرکز بشردوستی پاکستان ارائه شد و این مرکز با هدف بهبود و توسعه امور بشردوستانه بومی و داخلی ایجاد گردید.

مرکز بشردوستی پاکستان (PCP) در سال ۲۰۰۱ به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی حامی دولت و تحت بخش ۴۲ قانون شرکت های سال ۱۹۸۴ ایجاد گردید. این سازمان تنها نهاد تأیید شده توسط هیئت فدرالی درآمد (FBR) است که به سازمان های تولید ملی (NPO) گواهینامه ارائه می دهد.

این مرکز تنها هدف خود را بهبود امور بشردوستانه در پاکستان و تسهیل ارتباط بین دولت و جامعه مدنی و تجاری کشور می داند. همچنین این سازمان به دنبال تقویت محیط کشور برای فعالیت هرچه قوی تر سازمان های مدنی کشور می باشد و در این راه به ارائه خدمات حمایتی می پردازد.

این مرکز به حمایت و ارائه خدمات به سازمان های مرتبط با حقوق حیوانات، توسعه ارتباطات، فرهنگ و هنر، بهداشت و درمان، محیط زیست، اقتصاد خرد، حقوق بشر، تحقیق و توسعه و مدیریت بحران می پردازد.

۱-۹- صدور گواهینامه
برنامه صدور گواهینامه به دنبال ایجاد شفافیت، مسئولیت پذیری و مدیریت درست بخش غیرانتفاعی در پاکستان می باشد. این گواهینامه با توجه به ارزیابی سازمان های غیرانتفاعی بر اساس پارامترهای مشخص از جمله مدیریت داخلی، مدیریت مالی و ارائه خدمات صادر می شود.

• چشم انداز
هر سه بخش جامعه یعنی بخش تجاری، بخش اجتماعی و دولت با همکاری یکدیگر برای توسعه و پیشرفت پاکستان فعالیت بنمایند.
• مأموریت
افزایش حجم و تأثیر انسان دوستی بومی برای توسعه پاکستان

۱۰- شرکت های ثبت مؤسسات

روند ثبت مؤسسات خیریه یا مؤسسات غیرانتفاعی دیگر در پاکستان به این صورت است که پس از تصمیم‌گیری در خصوص ثبت موسسه مورد نظر باید به یکی از شرکت های ثبت مؤسسات رفت و مؤسسه خود را در آنجا ثبت کرد.

موارد مورد نیاز برای ثبت مؤسسات:
1. 8 تا ۱۰ نفر متولی
۲. زمین یا پولی که در راه مؤسسه قرار داده می شود. زمین بیشتر ترجیح داده می شود.
٣. اداره ای با برگه موافقت نامه آن
۴. درخواست نامه مؤسسه
۵. هدف از ایجاد مؤسسه که باید در فرم های مشخص پر شود.
۶. اطلاعات کامل تمامی افراد مؤسسه با کارت ملی
۷. سوگندنامه تمامی افراد

پس از کامل کردن این مدارک درخواست ثبت موسسه به یکی از شرکت های ثبت مؤسسات داده می شود. سپس ناظران این شرکت ها به بازدید از محل مؤسسه و تمامی اعضا می آیند. یک کپی از مدارک و درخواست نیز باید به مرکز ارتش داخلی پاکستان (ISPR) و یا پلیس محلی فرستاده شود. پس از دریافت گزارش تائید شده از مرکز ارتش داخلی پاکستان یا پلیس محلی شرکت ثبت مؤسسات یک نامه تائید به افسر اجرایی منطقه می زند و گواهی ثبت مؤسسه مورد نظر صادر می گردد.

۱-۱۰- شرکت ثبت مؤسسات سینرژی (SBC)
این شرکت در دهه گذشته در پاکستان ایجاد شده است. در حال حاضر این شرکت یکی از شرکت های مشاور و حامی شرکت ها و مؤسسات در پاکستان می باشد. در این شرکت مشاوره های تجاری، خدمات ثبت شرکت ها، تأسیس مؤسسات غیرانتفاعی، خدمات مالیاتی، خدمات نیروی انسانی و فناوری اطلاعات به شرکت ها و مؤسسات داده می شود.

این شرکت به عنوان یکی از شرکت های ثبت کننده در پاکستان در حال فعالیت است و به ثبت مؤسسات و نهادهای غیرانتفاعی و خیریه ای نیز می پردازد.

۱۱- سایت دایرکتوری سازمان های غیرانتفاعی پاکستان

این سایت یک سایت جامع برای تمام NGOهای فعال در پاکستان می باشد. در این سایت NGOها بر اساس دسته بندی های مختلف و بر اساس منطقه فعالیت و زمینه کاری نمایش داده می شوند.

در این سایت موسسات و نهادهای فعال در حوزه های سلامت، حقوق بشر، توسعه، آموزش و پرورش، حیوانات، هنر و فرهنگ، اقشار آسیب پذیر و... و همچنین دسته بندی آنها بر اساس شهر، منطقه و استان بیان شده است.

این سایت را می توان به عنوان یک تسهیل‌گر در بخش سازمان های غیرانتفاعی و همچنین امور خیریه معرفی کرد.

۱۲- مؤسسه خیریه الخدمت

مؤسسه خیریه الخدمت پاکستان یکی از سازمان های اصلی و مستقل غیرانتفاعی در این کشور می باشد. این مؤسسه در سال ۱۹۹۰ ثبت و شروع به کار کرده است. ایجاد خانه هایی امن، تغذیه و درمان رانده شدگان و حمایت از افراد نیازمند از اهداف این مؤسسه بوده است.

در این مؤسسه داوطلبان بسیاری برای خدمت به ملت در حال فعالیت هستند. فعالیت این افراد تمامی حوزه های آسایش و رفاه، توسعه، احیاء، آموزش و پرورش، بهداشت و سلامت، خدمات اجتماعی، کمک های مالی و حمایت از ایتام را شامل می شود.

۱-۱۲- مأموریت
مؤسسه خیریه الخدمت پاکستان به عنوان یک سازمان های مستقل غیرانتفاعی و غیرسیاسی در این کشور می باشد. این مؤسسه بدون توجه به محدوده های سیاسی، نژادی و منطقه ای به ارائه خدمات به مردم می پردازد. هدف اصلی این موسسه در جهت اهداف خیریه ای و ارائه خدمات حمایتی سازنده، خدمات پزشکی و دیگر کمک های تعیین شده است.

۲-۱۲- حوزه های فعالیت مؤسسه
حوزه های فعالیت مؤسسه شامل موارد زیر است:
- مدیریت بحران
- خدمات پزشکی و بهداشت
- آموزش و پرورش
- تهیه آب سالم
- ارائه وام های کمکی
- خدمات اجتماعی
- مراقبت از ایتام

۳-۱۲- پروژه وام های کمکی
این پروژه با هدف تهیه اعتبارهای خرد به صورت وام‌‌هایی برای افراد فقیر و نیازمند برای شروع یک تجارت و به دست آوردن درآمد کافی برای خود ایجاد شد.

این پروژه مخصوص افرادی است که کار ثابت و مناسبی برای خود ندارند و به دنبال ایجاد یک منبع درآمدی پایدار برای خود هستند. محوریت این پروژه بر اساس سنت اسلامی قرض الحسنه پایه‌گذاری شده و دنبال می شود.

۴-۱۲- پروژه مراقبت از ایتام
ایتام آسیب پذیرترین قشر جامعه پاکستان را تشکیل می دهند. این گروه در پاکستان 2/4 میلیون نفر هستند که بیش از نیمی از آنان از حقوق پایه ای خود نیز برخوردار نیستند. مؤسسه الخدمت یک شبکه عظیم و قدرتمند را برای دستیابی و کمک به ایتام آسیب ‌پذیر قبل از دزدیده شدن آنها ایجاد کرده است. در این شبکه داوطلبان مؤسسه به دنبال ایتامی هستند که هیچ گونه حامی ندارند و در معرض آسیب ‌های اجتماعی مختلف هستند.

مؤسسه به ارائه خدمات به ایتامی است که در کمتر از ۱۴ سالگی خود خانواده و حامیان خود را از دست داده اند. اهداف مؤسسه ایجاد یک محیط مناسب و ارائه خدمات آموزشی بهتر برای این کودکان می باشد. این مؤسسه ۸ یتیم خانه برای نگهداری ایتام در تمامی کشور دارد که در مجموع ۶۳۵ کودک را تحت پوشش و حمایت خود قرار داده اند.

۵-۱۲- خدمات پزشکی و بهداشت
مؤسسه الخدمت پاکستان همواره به دنبال ارائه خدمات پزشکی و درمانی به اقشار فقیر و کم درآمد جامعه بوده است. مؤسسه در ابتدا به ارائه خدمات و تجهیزات پزشکی به عموم افراد بدون توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی آنان کرد.

مؤسسه همچنین در انجام این بخش از پروژه ها به ایجاد مراکزی برای نوزادان و مادران، ساخت بیمارستان ها، ایجاد کمپ های سیار، خدمات آمبولانسی و مراکز جمع آوری و اهدا خون پرداخت.

۶-۱۲- پروژه آموزش وپرورش
مؤسسه خیریه الخدمت در جهت اقدام به امور انسان دوستانه به دنبال ارائه خدمات تحصیلی و آموزشی رایگان به کودکان فقیر در خانواده های کم درآمد و نیازمند نموده است.

مؤسسه به دنبال ارائه تمامی خدماتی است که به آموزش و پرورش در پاکستان مرتبط می شود. این خدمات شامل ارائه بورسیه تحصیلی به دانش آموزان مستعد و علاقه مند، ساخت مدارس جدید در مناطق محروم، آموزش مدرسین مناسب و...

۱۳- مؤسسه خیریه «ساهارا»

مؤسسه خیریه «ساهارا» یکی از مؤسسات خیریه معاف از مالیات پاکستان است که در سال ۱۹۹۸ به ثبت رسیده است. این مؤسسه همچنین گواهینامه تأییدی از مرکز بشردوستی پاکستان (PCP) را دریافت نموده است.

به طورکلی این موسسه به انجام فعالیت های بشردوستانه در حوزه های سلامت، آموزش و بخش های حوادث اجتماعی جامعه نظیر سیل، زلزله، خشکسالی و دیگر فجایع طبیعی می پردازد.

اولین پروژه این مؤسسه ساخت یک مجتمع پزشکی به همراه یک بیمارستان ۳۵۰ تخت خوابی است. این مجتمع در دسترس بیش از ۴ میلیون نفر از شهروندان پاکستانی در کشور است و جهت خدمت رسانی رایگان به فقرا و نیازمندان کشور ساخته شده است. ز زمان ساخت این مجتمع تا کنون بیش از 7/2 میلیون نفر از خدمات آن استفاده نموده اند.

این مؤسسه بیش از ۶۰۰ کارمند ثابت در بخش ها و پروژه های مختلف خود دارد.

۱-۱۳- پروژه های کامل شده مؤسسه
پروژه های کامل شده مؤسسه ساهارا که در سال های گذشته انجام شده و به اتمام رسیده است شامل موارد زیر می شود:
- توان بخشی سیل زدگان در سال ۲۰۱۰–۲۰۱۱
- کمک به زلزله زدگان سال ۲۰۰۵
- کمک به متضرران سال سیل زده مناطق مختلف
- کمک به بحران وضعیت مهاجران الخیبر در سال ۲۰۰۹
- پروژه حمایت از بیماران مبتلا به HIV

۲-۱۳- پروژه های در حال اجرای مؤسسه
پروژه های در حال اجرای موسسه که هنوز به اتمام نرسیده اند شامل موارد زیر می باشند:
- ساخت مجتمع پزشکی شافی
- ساخت دانشکده پزشکی ساهارا
- پروژه آموزش و کارآموزی برای بیکاران
- پروژه ساخت مدارس
- پروژه خدمات اضطراری پزشکی
- پروژه تشخیص بیماری های خاص و درمان آنها
- پروژه آموزش فوتبال به نوجوانان
- پروژه ساخت مرکز درمانی

۳-۱۳- گواهینامه های دریافتی مؤسسه
مؤسسه ساهارا برای معافیت مالیاتی در FBR به ثبت رسیده است که تصویر این مجوز در شکل زیر مشاهده می شود.

همچنین این مؤسسه مجوز فعالیت خود را از دپارتمان رفاه اجتماعی ایالت پنجاب دریافت کرده و در این دپارتمان نیز ثبت شده است (۵۰).

ساهارا، همچنین گواهینامه سازمان بشردوستی پاکستان را نیز دریافت نموده است که در شکل زیر گواهینامه آن نشان داده شده است.

جمع‌بندی
پاکستان با نام رسمی «جمهوری اسلامی پاکستان» (به زبان اردو: اسلامی جمهوری پاکستان)، کشوری در جنوب غربی آسیا است و پایتخت آن اسلام آباد نام دارد. این کشور در جنوب مرز آبی هزار کیلومتری با دریای عمان دارد و از غرب با ایران، از شمال با افغانستان، از شرق با هندوستان و از شمال شرق با جمهوری خلق چین هم مرز است.

ناحیه کشمیر مورد ادعای هندوستان و پاکستان است. هر دو کشور هند و پاکستان به طور جداگانه بخش هایی از این منطقه را اداره می کنند و این مناطق توسط خط کنترل از هم جدا شده اند.

دین رسمی پاکستان اسلام است و در میان کشورهای اسلامی، دومین کشور از نظر تعداد مسلمانان محسوب می شود.

این کشور در سال ۱۹۴۷ به عنوان یک دولت و کشور جدید از هند مستقل شد. در سال ۱۹۷۱ جنگ داخلی به جدایی پاکستان شرقی با نام بنگلادش از این کشور منجر شد. این منطقه تاریخچه کهنی از زندگی و تمدن را داراست که شامل تمدن دره سند می شود.

از زمان استقلال، پاکستان دوره های رشد نظامی و اقتصادی و هم چنین بی ثباتی را همگام با جدا شدن بنگلادش از خود، تجربه کرده است. پاکستان از لحاظ بزرگی نیروهای مسلح در رده هفتم جهان است و تنها کشور اسلامی دارنده جنگ افزار هسته ای می باشد.

نوع حکومت این کشور جمهوری پارلمانی فدرال است و از ۴ ایالت و چهار قلمرو فدرالی تشکیل می شود. پاکستان هم از نظر زبانی و قومی و هم از نظر جغرافیایی کشور متنوع است. اردو زبان های رسمی این کشور، اسلام آباد پایتخت و کراچی بزرگ ترین شهر پاکستان است. در شهریور ماه ۱۳۹۴ دیوان عالی پاکستان با صدور حکمی، زبان اردو را به عنوان زبان اداری این کشور اعلام کرد.

پاکستان از پنج ایالت، یک منطقه خودمختار قبایلی، یک منطقه فدرال پایتخت (اسلام آباد) و دو منطقه مربوط به جامو و کشمیر تشکیل شده است.

پاکستان کشوری در حال توسعه است که در جبهه های سیاسی و اقتصادی با چالش هایی روبه رو بوده است. با وجود اینکه در سال ۱۹۴۷ این کشور بسیار فقیر بود نرخ رشد اقتصادی پاکستان در طول ۴ دهه بعد از آن بهتر از میانگین جهانی بوده است؛ اما سیاست های ناآگاهانه به پایین آمدن این نرخ در دهه ۱۹۹۰ منجر شد.

اخیرا تغییرات گسترده اقتصادی به اقتصادی قدرتمندتر منجر شده اند و به نرخ رشد به ویژه در زمینه های ساخت و تولید و بخش های خدمات مالی (اقتصادی) سرعت بخشیده اند. پیشرفت های بزرگی نیز در موقعیت ارز خارجی و رشد سریع در منابع ارز ثابت در سالهای اخیر شاهد بوده ایم. تخمین بدهی خارجی در سال ۲۰۰۵ در حدود ۴۰ میلیارد دلار آمریکا بود. با این حال این بدهی با کمک های صندوق بین‌المللی پول و بخشودگی بدهی از طرف ایالات متحده آمریکا کاهش یافته است.

تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۰۵ حدود 6/404 میلیارد دلار برآورد شد و تولید سرانه ناخالص ملی آن ۲۴۰۰ دلار آمریکا بود.

صنعت مهم دیگری که در گذشته از دسترسی خارجی محروم مانده است، هوافضا است. تیپ های مختلف توپخانه در ارتش از پیش به گسترده شدن میزان مهمات نظامی پاکستان کمک کرده اند. خبرهایی از احتمال مشارکت عمومی یا خصوصی در برنامه های آینده موشکی به گوش می خورد که می تواند با برنامه فضایی پاکستان همراه شود؛ زیرا توانایی های کنونی این کشور شامل موشک های بالستیک میان برد و تحقیقاتی بر روی موشک های بالستیک قاره پیما می شوند.

رویکرد ساختاری برای استفاده از این توانایی های هوافضایی ممکن است باعث رونق سریع تر اقتصادی پاکستان شود زیرا صنعت هوانوردی پیش تر هم شاهد رشد چشمگیری در سال های گذشته بوده است که با حضور شرکت های هواپیمایی متعددی همراه بوده است. در طی این ۱۴ سال تولید ناخالص داخلی کشور پاکستان نزدیک به ۴ برابر شده است. میزان تولید ناخالص داخلی پاکستان در سال ۲۰۱۴ برابر با 5/271 میلیون دلار بوده است.

پاکستان ششمین جمعیت بزرگ جهان را داراست که بیشتر از روسیه و کمتر از برزیل است. به علت نرخ رشد بالای جمعیت پاکستان انتظار می رود جمعیت آن در سال ۲۰۲۰ از جمعیت برزیل فراتر رود. نشان دادن جمعیت پاکستان نسبت مشکل است و این به علت تفاوت های آشکار در دقت هر سرشماری و عدم هماهنگی بین بررسی های گوناگون مربوط به نرخ رشد جمعیت است اما احتمالا بتوان گفت نرخ رشد جمعیت در دهه ۱۹۸۰ به اوج خود رسید.

زبان اردو، زبان پاکستانی و زبان مشترک این کشور است، اما زبان انگلیسی، زبان رسمی است که در قانون اساسی پاکستان و در تجارت و همچنین طبقه خاص و تحصیل کرده و شهری و بسیاری از دانشگاه ها به کار برده می شود. زبان پنجابی نیز زبان بیش از ۶۰ میلیون نفر است، اما رسمیتی از سوی کشور ندارد. پاکستانی ها از نژادها و گروه های قومی متعددی تشکیل یافته اند که بیشتر آنها از نوع مردم هندواروپایی هستند و به همین دلیل بسیار متفاوت از افراد بومی ساکن این بخش از شبه قاره هند هستند.

اکثریت پاکستانی ها به گروه قومی هندوآریایی تعلق دارند. در حالی که تعداد قابل توجهی از نژادهای ایرانی و تعداد کمتری از دراویدیان ها نیز به چشم می خوردند. این گروه های قومی عمده به گروه های قومی کوچکتری تقسیم می شوند. پنجابی ها 68/44٪، پشتون ها 42/15٪، سندی ها 1/14٪، زبان سرائیکی 38/8٪، مهاجر اردو 57/7٪، بلوچ ها 57/٪3، و سایرین 28/6٪ جمعیت را تشکیل می دهند.

بر اساس مطالعات انجام شده در سال ۲۰۱۵ کشور پاکستان سومین کشور مهاجرپذیر دنیا بوده است. در سال ۲۰۱۵ کشور پاکستان میزبان 57/1 میلیون نفر مهاجر بود که اکثر آنها از افغانستان وارد این کشور شده بودند. این در حالی است که وضعیت زندگی در پاکستان به شدت ضعیف است و درآمد سرانه افراد در پاکستان ۲۰۸ دلار (درآمد سرانه در سوئد ۱۱۶ برابر این مقدار است) می باشد.

کشور پاکستان در این شاخص بسیار ضعیف عمل کرده است و درآمد کمتری عاید مهاجران این کشور می شود.

با توجه به گزارشات CAF، کشور پاکستان در شاخص های مختلف بخشندگی مورد بررسی قرار گرفته است. این کشور در میان ۱۴۵ کشور مورد مطالعه، در کمک به افراد ناشناس رتبه ۱۲۱، در کمک به خیریه ها رتبه ۴۹ و در کار داوطلبانه رتبه ۱۰۷ را کسب نموده است. همچنین پاکستان در شاخص بخشندگی ۵ ساله بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ در رتبه ۹۴ جهان قرار دارد.

با توجه به این که پاکستان تا اواسط قرن ۲۰ بخشی از کشور هندوستان و مستعمره انگلستان بوده است، نظام وقفی آن از کشور هندوستان الگوبرداری شده است.

قبل از سال ۱۹۵۹ قوانین وقفی زیر در پاکستان حاکم بودند:
1. قانون وقف مسلمانان پنجاب ۱۹۵۱
۲. قانون اوقاف اسلامی ۱۹۴۵
٣. قانون مؤسسه خیریه استان مرزی شمال غربی ۱۹۴۹
۴. قانون وقف مسلمان (اصلاحیه سند) ۱۹۵۹
۵. قانون وقف مسلمان (اصلاحیه بمبئی) ۱۹۳۵

در سال ۱۹۵۹ دولت پنجاب دارایی های وقفی غرب کشور پاکستان را تحت اختیار خود قرار داد و به دولت اجازه داده شد که متولیان وقفی را از تولیت آنها محروم کنند.

این اقدام با قوانینی که در جهت دولتی کردن دارایی های وقفی در سال ۱۹۶۰ صادر شد دنبال شد. بر اساس این قانون تمام موقوفات به دست ایالت افتاد که این نه تنها نقض آشکار قوانین اسلامی بلکه نقض قوانین وقف مسلمانان سال ۱۹۱۳ بود.

دلایل این اقدام شامل موارد زیر بود:
1. حکومت به دنبال کنترل و نظارت بر فضای مذهبی جامعه است و وقف همواره با مذهب در جامعه ارتباط تنگاتنگی داشته است.
۲. حکومت چشم به درآمدهای سرشار وقف داشته است.
٣. تمرکز به معنای بوروکراتیزه بر نظام مذهبی که به این ترتیب از هر فرصتی برای استقلال آن رد می شود.

این اقدام با مخالفت بسیاری از افراد و گروه های مختلف جامعه نظیر علما و دانشمندان اسلامی، صاحبان عبادتگاه ها، مرشدهای مقبره ها و روشنفکران و فعالان دیگر اجتماعی روبرو شد.

طبق مطالعات آماری تا سال ۱۹۸۴ در استان های مختلف پاکستان، ۳۴۵ معبد، ۶۴۸ مسجد، ۳۲۰۰۰ هکتار زمین کشاورزی، 48200 هکتار زمین غیرزراعی، ۲۲۱۵ مغازه، ۱۸۶۹ خانه وقفی تحت اختیار دولت درآمد؛ بنابراین دیگر وقف دیگر در خدمت مردم نبود.

دپارتمان اوقاف سند در سال ۱۹۷۰ تأسیس شد. در سال ۱۹۷۶ این دپارتمان به یک مرکز رسمی زیر نظر وزارت امور مذهبی دولت پاکستان تبدیل شد؛ اما در سال ۱۹۷۹ دوباره این مرکز به یک نهاد استانی تبدیل شد.

دپارتمان اوقاف سند زیر نظر دولت فدرالی سند فعالیت می کند و در این ایالت به انجام امور مربوط به موقوفات، عبادتگاه ها و امور زیارتی می پردازد.

هیئت وقف پنجاب یک ساختار قانونی تحت نظر حکومت پنجاب طبق قانون ۱۹۹۵ می باشد. تمامی مساجد، درگاه ها، قبرستان ها و اوقاف توسط این هیئت ثبت می شوند. هیئت وقف پنجاب در سال ۲۰۰۳ تشکیل شد.

دپارتمان امور مذهبی دولت بلوچستان در سال ۲۰۰۷ میلادی ایجاد گردید. این دپارتمان قبل از آن به عنوان بخشی از اداره امور درآمدی استان بود.

این دپارتمان در ۳ استان دیگر یک سازمان مستقل خود مختار زیر نظر مستقیم حکومت استانی هستند که درآمدهای خود را از دارایی های وقفی کسب می کنند و درآمدهای خود را برای نگهداری و توسعه مساجد، معابد و زیارتگاه ها و همچنین امور خیریه خرج می کنند. اداره حج و اوقاف دپارتمان امور مذهبی بلوچستان، ۲ مسجد و یک قبرستان دارد، اما معبد و زیارتگاه دیگری ندارد.

در سال ۱۹۷۹ و پس از گذشت ۳۰ سال از ایجاد اولین نهاد در خصوص رفاه اجتماعی، یک دپارتمان جداگانه در استان پنجاب در خصوص رسیدگی به امور اجتماعی استان ایجاد گردید.

این دپارتمان به دنبال ایجاد یک سیستم حمایتی قوی در خصوص امور اجتماعی استان به طور عام و رسیدگی به امور حاشیه نشینان به طور خاص می باشد. همچنین دپارتمان به دنبال ارائه خدمات اجتماعی به عموم مردم و به خصوص افراد فقیرو آسیب پذیر جامعه با استفاده از توسعه ظرفیت های سازمانی می باشد.

وزارت مالیه بر اساس امور مرتبط با امور مالی دولت فدرال و موضوعات مالی مربوط به تمام کشور، آماده سازی بودجه سالانه و تأمین بودجه اضافی مورد نیاز برای حساب های پارلمان و حسابرسی سازمان دولتی فدرال فعالیت می کند. مأموریت وزارت پیگیری سیاست های اقتصادی و اعمال آنها در پاکستان به گونه ای است که پایداری اقتصاد کلان کشور حفظ شود و کیفیت سطح زندگی تمامی شهروندان توسعه یابد.

انجمن مرکزی درآمد (CBR) در سال ۱۹۲۴ و طبق قانون مرکزی انجمن درآمدها تأسیس شد. در سال ۱۹۴۴ یک بخش مجزا در وزارت مالیه ایجاد شد. پس از مدتی این بخش مستقل شد و فعالیت خود را تا سال ۱۹۶۰ ادامه داد.

در۱۹۶۰ انجمن فدرالی درآمد به عنوان یک دپارتمان به وزارت مالیه ملحق شد. در سال ۱۹۷۴ تغییرات بسیاری در وظایف و اهداف این دپارتمان ایجاد شد. در سال های ۱۹۹۱ و ۱۹۹۵ نیز تغییرات بسیاری در این دپارتمان ایجاد گردید.

در حال حاضر و بر اساس قانون سال ۲۰۰۷ انجمن فدرالی درآمد (FBR) انجمن اصلی نظارت بر درآمدها در کشور پاکستان می باشد.

در سال ۱۹۹۸ در پاکستان مطالعاتی در خصوص استقلال از کمک های بیگانگان در خصوص امور بشردوستانه در کشور انجام شد. در سال ۲۰۰۰ کنفرانسی در خصوص ایجاد یک مرکز بشردوستی در کشور برای رسیدگی به امور توسعه ای برگزار شد. پس از این کنفرانس پیشنهاداتی مبنی بر ایجاد مرکز بشردوستی پاکستان ارائه شد و این مرکز با هدف بهبود و توسعه امور بشردوستانه بومی و داخلی ایجاد گردید.

مرکز بشردوستی پاکستان (PCP) در سال ۲۰۰۱ به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی حامی دولت و تحت بخش ۴۲ قانون شرکت های سال ۱۹۸۴ ایجاد گردید. این سازمان تنها نهاد تأیید شده توسط هیئت فدرالی درآمد (FBR) است که به سازمان های تولید ملی (NPO) گواهینامه ارایه می دهد.

این مرکز تنها هدف خود را بهبود امور بشردوستانه در پاکستان و تسهیل ارتباط بین دولت و جامعه مدنی و تجاری کشور می داند. همچنین این سازمان به دنبال تقویت محیط کشور برای فعالیت هر چه قوی تر سازمان های مدنی کشور می باشد و در این راه به ارائه خدمات حمایتی می پردازد.

این مرکز به حمایت و ارائه خدمات به سازمان های مرتبط با حقوق حیوانات، توسعه ارتباطات، فرهنگ و هنر، بهداشت و درمان، محیط زیست، اقتصاد خرد، حقوق بشر، تحقیق و توسعه و مدیریت بحران می پردازد.

روند ثبت مؤسسات خیریه یا مؤسسات غیرانتفاعی دیگر در پاکستان به این صورت است که پس از تصمیم‌گیری در خصوص ثبت مؤسسه موردنظر باید به یکی از شرکت های ثبت مؤسسات رفت و مؤسسه خود را در آنجا ثبت کرد.

شرکت ثبت مؤسسات سینرژی در دهه گذشته در پاکستان ایجاد شده است. در حال حاضر این شرکت یکی از شرکت های مشاور و حامی شرکت ها و مؤسسات در پاکستان می باشد. در این شرکت مشاوره های تجاری، خدمات ثبت شرکت ها، تأسیس مؤسسات غیرانتفاعی، خدمات مالیاتی، خدمات نیروی انسانی و فناوری اطلاعات به شرکت ها و مؤسسات داده می شود.

سایت دایرکتوری سازمان های غیرانتفاعی، یک سایت جامع برای تمام NGOهای فعال در پاکستان می باشد. در این سایت، NGOها بر اساس دسته بندی های مختلف و بر اساس منطقه فعالیت و زمینه کاری نمایش داده می شوند. در این سایت مؤسسات و نهادهای فعال در حوزه های سلامت، حقوق بشر، توسعه، آموزش و پرورش، حیوانات، هنر و فرهنگ، اقشار آسیب پذیر و... و همچنین دسته بندی آنها بر اساس شهر، منطقه و استان بیان شده است.

این سایت را می توان به عنوان یک تسهیل‌گر در بخش سازمان های غیرانتفاعی و همچنین امور خیریه معرفی کرد.

مؤسسه خیریة الخدمت پاکستان، یکی از سازمان های اصلی و مستقل غیرانتفاعی در این کشور می باشد. این مؤسسه در سال ۱۹۹۰ ثبت و شروع به کار کرده است. ایجاد خانه هایی امن، تغذیه و درمان رانده شدگان و حمایت از افراد نیازمند از اهداف این مؤسسه بوده است.

در این مؤسسه داوطلبان بسیاری برای خدمت به ملت در حال فعالیت هستند. فعالیت این افراد تمامی حوزه های آسایش و رفاه، توسعه، احیاء، آموزش و پرورش، بهداشت و سلامت، خدمات اجتماعی، کمک های مالی و حمایت از ایتام را شامل می شود.

مؤسسه خیریه «ساهارا» یکی از مؤسسات خیریه معاف از مالیات پاکستان است که در سال 1998 به ثبت رسیده است. این مؤسسه همچنین گواهینامه تأییدی از مرکز بشردوستی پاکستان (PCP) را دریافت نموده است.

به طور کلی این مؤسسه به انجام فعالیت های بشردوستانه در حوزه های سلامت، آموزش و بخش های حوادث اجتماعی جامعه نظیر (سیل، زلزله، خشک‌سالی و دیگر فجایع طبیعی) می پردازد.

اولین پروژه این مؤسسه ساخت یک مجتمع پزشکی به همراه یک بیمارستان ۳۵۰ تختخوابی است. این مجتمع در دسترس بیش از ۴ میلیون نفر از شهروندان پاکستانی در کشور است و جهت خدمت‌‌رسانی رایگان به فقرا و نیازمندان کشور ساخته شده است.

از زمان ساخت این مجتمع تا کنون بیش از 7/2 میلیون نفر از خدمات آن استفاده نموده اند. این مؤسسه بیش از ۶۰۰ کارمند ثابت در بخش ها و پروژه های مختلف خود دارد.

منبع: آشنایی با نظام مدیریت وقف و امور خیریه در کشور پاکستان، گردآورنده: دفتر نوسازی و تحول معاونت توسعه و پشتیبانی سازمان اوقاف و امور خیریه، تهران: شرکت چاپ و انتشارات سازمان اوقاف و امور خیریه، چاپ اول، 1396ش.

ارسال نظر

با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.

متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.