طرح مسأله و ضرورت بحث
راهپیمایی اربعین، بزرگترین تجمع انسانی و نمایشی بینظیر از همدلی و ایمان در عصر معاصر است که هر ساله میلیونها انسان با ملیتها و آیینهای مختلف را گرد مضجع شریف سیدالشهداء (علیه السلام) در کربلا جمع میکند. این حرکت عظیم که در ظاهر یک مراسم مذهبی است، ریشه در عمیقترین لایههای تاریخ اسلام و جامعه تشیع دارد و در هر برهه از تاریخ، معنایی ویژه و متناسب با تحولات روزگار مییابد.اربعین تنها یک پیادهروی ساده نیست؛ بلکه رمز رویکردی نوین به زندگی، بازخوانی حقیقت شهادت و کانون تولید آن چیزی است که در ادبیات دینی از آن به عنوان "احیاگر وجدان انسانی" نام برده میشود. سالهاست که جهان در سایه بیعدالتیهای فزاینده و ظهور انواع بحرانهای انسانی از جمله فقر، جنگ، گرسنگی و ظلم، به دنبال معنابخشی نو به مقاومت و مسئولیت اجتماعی است.
در این بستر، راهپیمایی اربعین، ظرفیتی منحصر به فرد برای پیوند تجربه زیستن عاشورایی با وضعیت بحرانی امروز جهان، بهویژه فاجعه انسانی مردم مظلوم غزه محسوب میشود.
در حالی که رژیم اشغالگر صهیونیستی طی ماههای اخیر با تشدید محاصره و بمباران، مردم غزه را در شدیدترین وضع ممکن از آب و غذا و ابتداییترین نیازهای انسانی محروم کرده؛ صدای مظلومیت مردم غزه بیش از هر زمان دیگر طنینانداز میشود و متاسفانه بخش قابل توجهی از جهان، اعم از دولتها، نهادهای بین المللی و حتی رسانههای شناخته شده، این فاجعه را نادیده گرفتهاند.
از این منظر، رسالت و مسئولیت امروز حاضران در پیادهروی اربعین، تنها تکرار حرکت جمعی برای زیارت نیست؛ بلکه ترجمان دوباره ندای «هل من ناصر ینصرنی» در قالب رفتار عملی، مطالبهگری، تبیین حقایق، گفتمانسازی و سازماندهی حمایت فراگیر از مظلومان غزه با الهام از سیره حسینی است.
پیادهروی اربعین حسینی، فرصتی بینظیر برای نشان دادن همبستگی با مردم مظلوم غزه و رساندن صدای مظلومیت آنها به جهانیان است. این حرکت عظیم و مردمی، با حضور گسترده اقشار مختلف، میتواند بهعنوان یک رسانه قدرتمند و تأثیرگذار عمل کند و جنایات رژیم غاصب صهیونیستی را به گوش جهانیان برساند.
در چنین شرایطی یک پرسش اساسی و راهبردی مطرح میشود:
پیادهروی اربعین چگونه و با چه رویکردی میتواند به آیینهای برای مظلومیت غزه و نماد تعهد دینی، انسانی و اجتماعی برای حمایت از مسلمانان مظلوم فلسطین، بدل شود؟
در این مقاله با رویکرد تحلیلی و تطبیقی، ضمن تبیین پیوندهای میان عاشورا و غزه، نقش و وظیفه اقشار مختلف حاضر در راهپیمایی اربعین نسبت به بازتاب مظلومیت و بحران گرسنگی و تشنگی مردم غزه بررسی میگردد و ارتباط این مسئولیت با آموزههای اهل بیت (علیهم السلام) و نهضت حسینی بیان میشود.
۱. پیوند تاریخی مظلومیت و مقاومت؛ تطبیق عاشورا با واقعیت امروز غزه
۱-۱. عاشورا؛ مکتب جاودانه مظلومیت و مقاومت
واقعه عاشورا، بزرگترین مصداق تاریخی ایستادگی در برابر ظلم، وفاداری به آرمان عدالت و صیانت از کرامت انسانی است؛ حادثهای که با محوریت شخصیت امام حسین (علیه السلام) و یاران وفادارش، معیار و قاعده «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» را در خاطره جمعی امت اسلامی و وجدان جهانی ثبت کرد.در روز عاشورا، کاروان امام حسین (علیه السلام) و حتی کودکان و زنان، هدف شدیدترین شکنجهها قرار گرفتند: محرومیت از آب، گرسنگی، بدنهای بیجان، و مظلومیتی که وجدان هر انسان آزادهای را به درد میآورد.
امام حسین (علیه السلام) با رویکردی راهبردی و الهی، فراتر از چارچوب فردی یا جغرافیایی، نهضتی را به حرکت درآورد که تا امروز، معیار تمایز حق از باطل و چراغ راه آزادگان جهان است.
۱-۲. مقارنه گرسنگی و تشنگی کربلا و غزه؛ بازتولید مظلومیت در عصر جدید
آنچه امروز بر مردم غزه میگذرد، در واقع، تکرار تاریخی بخشی از فجایع عاشورا است؛ تشنگی و گرسنگی کودکان، زنان و مردان بیدفاع، زیر آوار موشک و جنگ، همه و همه یادآور عطش و مظلومیتی است که در کربلا جاری شد.سیاست محاصره آب بر سپاه امام حسین (علیه السلام) توسط دشمنان هل بیت (علیهم السلام)، اکنون با محاصره کامل غزه توسط رژیم صهیونیستی، به شکل گستردهتر و بیرحمانهتری تکرار شده است.
گزارشها و مستندات متعدد از سازمانهای بینالمللی، شاهدان عینی و رسانههای مستقل، نشان میدهد که مردم غزه ماههاست در بحرانیترین شرایط کمبود آب آشامیدنی، غذا، دارو و حتی نبود دسترسی به امکانات پزشکی و بهداشتی قرار دارند و مرگ تدریجی بسیاری از کودکان و سالخوردگان، وحشتناکترین وجه این فاجعه است.
امام سجاد (علیه السلام) در کوفه، وقتی شورشیان به سر راه امام آمدند و ایشان را سرزنش کردند، فرمودند:
«آیا ندیدید که پدرم و یارانش را با لب تشنه بر خاک افکندند؟»
امروز دقیقا این فاجعه در کوچههای غزه جریان دارد؛ مردم بیگناه با لبهای خشک و شکمهای گرسنه، هدف ظلم مضاعف قرار گرفتهاند و در جهانی پر سر و صدا، اکثریت دولتها و نهادها، تنها نظارهگرند.
۱-۳. تاریخ تکرار میشود، اما با وسعت بیشتر
خلق تراژدی انسانی در غزه، با ابزارهای مدرن و رسانههای پرقدرت غربی، به شیوهای نظاممند یا سانسور شده، برای جهان پنهان نگاه داشته میشود؛ همان طور که عاشورا توسط دستگاه تبلیغی یزیدیان، تحریف و وارونهنمایی شد. این تکرار تاریخی، مسئولیت پیروان امام حسین (علیه السلام) و همه آزاداندیشان را برای روشنگری و بیدارگری جهانی دوچندان میکند.۱-۴. کربلای غزه؛ نتیجه آزاد گذاشتن عاملان جنایتهای بزرگ
مبانی مقاومت، صبر، ایثار، ایستادگی در برابر استکبار و مطالبه عدالت که در آموزههای عاشورا متبلور شد، امروز دقیقا همان خطوط کلیدی دفاع مردم غزه علیه اشغالگران صهیونیستی است؛ فلسطین امروز، کربلای عصر ما و فلسطینیان، پویندگان راه حق، آزادی و دفاع از کرامت انسانیاند.رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی)، بارها بر رسالت مسلمانان در حمایت از فلسطین بهویژه مردم مظلوم غزه تاکید داشتهاند، چنانچه فرمودند:
«اکنون خطاب من به شما برادران و خواهران مسلمان است در سراسر جهان و نیز به همه وجدانهای بیدار از هر کشور و ملت. همت کنید و طلسم مصونیت جنایتکاران صهیونیست را بشکنید. سران سیاسی و نظامی رژیم غاصب را که در فاجعه غزه نقشآفرین بودند به پای میز محاکمه بکشانید و به مجازاتی که عدل و عقل حکم میکند برسانید.
این اولین قدمی است که باید برداشته شود. سران سیاسی و نظامی رژیم غاصب باید محاکمه شوند. اگر جنایتکار مجازات شود، راه جنایت برای آنان که انگیزه و جنون آن را دارند ناهموار خواهد شد. آزاد گذاشتن عاملان جنایتهای بزرگ، خود عامل و مشوق جنایتهای دیگر است.» (بیانات در چهارمین کنفرانس حمایت از ملت فلسطین، ۱۳۸۷/۱۲/۱۴)
۱-۵. سکوت جهانی؛ تکرار ائتلاف سکوت مقابل عاشورا
یکی از ابعاد مهم عاشورا، نقش منفی حاشیهنشینان و ساکتان بود؛ آنان که یا در جرگه دشمن بودند یا با بیتفاوتی و بیعملی، راه را بر ظلم هموار کردند. امروزه نیز بسیاری از دولتها، مجامع بینالمللی و حتی افکار عمومی غربی به تماشای قتل و گرسنگی و تشنگی مردم غزه نشستهاند و این سکوت، مهمترین آفت انسانی و دینی عصر ما به شمار میرود.در این شرایط، رسالت شرکتکنندگان راهپیمایی اربعین، تنها حمایت شعاری از غزه نیست؛ آنها باید در قامت امتی زنده، بیدار و کنشگر، همان «کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ...؛ شما بهترین امتی هستید که [برای اصلاح جوامع انسانی] پدیدار شدهاید...(آل عمران/۱۱۰)» باشند که خیر آنان، در مطالبه عدالت و حمایت از مظلوم تحقق مییابد.
جمعبندی: بازتاب جاودانه عاشورا در آینه فاجعه غزه؛ مسئولیت تاریخی امت و رسالت اربعینیان
بررسی تطبیقی میان تراژدی عاشورا و حقیقت تلخ امروز غزه، نشان میدهد که منطق ظلمستیزی و مقاومت، همچنان بهعنوان خط مستمر رسالت اسلامی و انسانی، در تاریخ تکرار میشود؛ با این تفاوت که مقیاس و ابعاد آن امروز جهانیتر، پیچیدهتر و مسئولیتسازتر است.واقعه عاشورا، نه تنها سند مظلومیت و صبر اهل بیت (علیهم السلام)، بلکه الگویی ابدی برای ایستادگی عزتمندانه در برابر محاصره، تحریم و تشنگی تحمیلی شد؛ الگویی که امروز، در رنج بیپایان مردم محاصرهشده غزه، در لبهای خشکیده کودکان بیدفاع و اضطراب مادران داغدار، عینیتی دوباره یافته است.
سیاست «محاصره آب» دشنـمان کربلا، امروز در قالب محاصره همهجانبه غزه از سوی رژیم صهیونیستی و با سکوت و همراهی قدرتهای بینالمللی تکرار میشود؛ تکراری هشداردهنده که نشان میدهد جنایت، تا زمانی که محاکمه و بازدارندگی رخ ندهد، قابل تکرار است و همواره طعمههای جدیدی خواهد یافت.
دستگاه تبلیغی یزیدیان که حقیقت عاشورا را جعل و واژگون کرد، امروز در هیئت رسانههای نظام سلطه و سانسور غربی ظاهر شده و حقیقت مظلومیت و مقاومت در غزه را یا تحریف و یا پنهانسازی میکند. این پروژه مهندسی افکار عمومی، مسئولیت پیروان امام امام حسین (علیه السلام) و آزاداندیشان جهان را برای بیدارگری، روشنگری و روایتگری فزونتر میسازد.
اربعین و راهپیمایی بینظیر آن، فرصت ممتاز و الهامبخش برای نقشآفرینی تاریخی امت اسلامی در این عرصه است:
* برای بازخوانی خط مقاومت و مطالبه عدالت؛
* برای ترویج حقیقت و روایت راستین درد و امید ملت غزه؛
* و برای شکستن حلقه سکوت، بیتفاوتی و همراهی منفعلانه با ظلم.
از این رو، رسالت شرکتکنندگان اربعین ـ در هر جایگاه و هر سطح ـ تنها همدلی عاطفی با مردم غزه نیست؛ بلکه دعوت به اقدام جمعی، آگاهیبخشی، مطالبهگری و ساختن جبههای واحد با اقتدا به امام حسین (علیه السلام) است. آنان باید طلایهداران عصری باشند که نه فاجعه را فراموش میکند و نه در برابر آن بیصدا و بیعمل میماند.
در نتیجه، غزه، امروز کربلای معاصر ماست؛ اربعین، میدان آزمون هویت و عمل جمعی ما. اگر عاشورا، معیار جاودانه تشخیص حق از باطل شد، امروز رسالت اربعینیان است که با الهام از آن حقیقت و مطابق مقتضیات زمان، علمدار حمایت و فریاد عدالت برای مظلومان باشند.
۲. ابعاد دینی و اخلاقی مسئولیت در قبال مظلومیت غزه
۲-۱. نصرت مظلوم در آموزههای قرآن و سیره اهل بیت
یاری مظلوم از مهمترین دستورات بنیادین در قرآن کریم و سنت اهل بیت (علیهم السلام) است که جایگاهی ممتاز در تربیت اجتماعی، مسئولیتپذیری و هویت انسانی مسلمانان دارد.۲-۱-۱. قرآن کریم و اصل حمایت از مظلوم
قرآن کریم در آیات متعدد، دفاع از مظلومان و مقابله با ظلم را اولویتی الهی و وظیفهای همگانی میداند:«وَمَا لَکُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ...؛ شما را چه شده که در راه خدا و [رهایی] مردان و زنان و کودکان مستضعف [ی که ستمکاران هر گونه راه چاره را بر آنان بستهاند] نمیجنگید؟...»(نساء/75)
این آیه منشور مسئولیت اجتماعی مسلمانان در برابر ظلم بر قشرهای تحت ستم است. سکوت یا بیعملی مسلمانان در قبال فاجعههایی مانند محاصره و گرسنگی مردم غزه، به معنای واگذاری رسالت قرآنی و بیتفاوتی نسبت به فریضه الهی است.
«إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَى الَّذِینَ یَظْلِمُونَ النَّاسَ وَیَبْغُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ أُولَئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ؛ مسئولیت و بازخواست الهی متوجه کسانی است که به مردم ستم روا میدارند و به ناحق در زمین سرکشی میکنند، اینانند که برای آنان عذابی دردناک خواهد بود.»(شوری/۴۲)
این آیه شریفه علاوه بر متذکر شدن عذاب الهی برای ستمگران، بیانگر این نکته نیز میباشد که مسئولیت مؤمن، تنها عدم مشارکت در ظلم نیست، بلکه مقابله فعال، حمایت رسانهای و اجتماعی از مظلوم و ایجاد فشار برای پایاندادن به دستگاههای ظلم نیز از لوازم ایمان عملی است.
۲-۱-۲. یاری مظلوم در کلام و سیره معصومین
در منابع اسلامی، روایات متعددی درباره لزوم دفاع از مظلومان وجود دارد، که به چند نمونه آن اشاره میشود:* پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) فرمودند:
«مَنْ اَخَذَ لِلْمَظْلُومِ مِنَ الظَّالِمِ کانَ مَعی فی الجنّة مُصاحِباً؛
کسی که حقّ مظلوم را از ظالم بگیرد [چه مظلوم، مسلمان باشد، و چه غیر مسلمان]، در بهشت با من خواهد بود.» (کنزالفوائد، ج 1، ص 135)
جایگاه بسیاری از انسانها در بهشت خواهد بود، ولی همه بهشتیان این سعادت را ندارند که در کنار پیامبر بزرگوار اسلام (صلّی الله علیه و آله) باشند، اما کمک کردن و یاری رساندن به مظلوم، و گرفتن حق او از ظالم، به قدری مهم است که انسان را در بهشت همنشین پیامبر اعظم (صلّی الله علیه و آله) میکند.
* در حدیث دیگری از پیامبر گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله) میخوانیم:
«مَنْ سَمِعَ رَجُلاً ینادی یا لَلْمُسْلِمینْ فَلَمْ یجِبْهُ فَلَیسَ بِمُسْلِم؛
هر کس صدای مظلومی را بشنود که از مسلمانان کمک می طلبد، و به کمک او نشتابد مسلمان نیست.» (کافی، ج 2، ص 164)
این روایت نیز عام است و شامل غیرمسلمانان نیز میشود. بنابراین، طبق روایت فوق هر کس ندای مظلومیت مظلومی را بشنود، و استغاثهاش به گوش او برسد، و توانایی یاری رساندن به او را داشته باشد، و به یاریش نشتابد، مسلمان نیست.
* امام علی (علیه السلام) خطاب به دو فرزند بزرگوارشان امام حسن و حسین (علیهما السلام) فرمودند:
«کونا لِظّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً؛
دشمن ظالم و یار و کمککار مظلوم باشید.» (نهج البلاغه، نامه 47)
در این روایت نیز سخنی از مسلمانان نیست، بنابراین، دفاع از مظلوم وظیفه هر مسلمانی است؛ هر چند مظلوم، غیرمسلمان باشد.
* امام سجاد (علیه السلام) به خداوند متعال عرضه میدارند:
«اَللّهُمَّ اِنّی اَعْتَذِرُ اِلَیک مِنْ مَظْلُوم ظُلِمَ بِحَضْرَتی فَلَمْ اَنْصُرْهُ، وَ مِنْ مَعْرُوف اُسْدِی اِلَی فَلَمْ اَشْکرْهُ، وَ مَنْ مُسِیء اِعْتَذَرَ اِلَی فَلَمْ اَعْذِرْهُ؛
پروردگارا! در پیشگاه تو از سه چیز عذرخواهی نموده، و پوزش میطلبم:
1. از مظلومی که در حضور من مورد ظلم و ستم قرار گرفته، و یاریش نکردم.
2. از کسی که خدمتی به من کرده، و من از او قدردانی و تشکر ننمودم.
3. و از شخص خطاکاری که در حق من بدی کرده و عذرخواهی نمود، ولی عذر او را نپذیرفتم.» (صحیفه سجادیه، دعای 38)
اولا: امام سجاد (علیه السلام) کمک نکردن به مظلوم، قدردانی نکردن از مُنعم، و نپذیرفتن عذر خطاکار را گناه میشمرد، و لذا به درگاه خداوند عذر تقصیر می آورد.
ثانیا: با توجه به این که ایشان، امام معصوم است و گناه و خطا نمیکند، این مطالب را برای درسآموزی ما بیان میکنند، که اگر مرتکب این خطاها شدهایم، توبه کنیم.
ثالثا: همان گونه که دوست داریم اگر مظلوم واقع شدیم، دیگران به فریاد ما برسند، و اگر به دیگران خدمت کردیم، قدردان زحمات ما باشند، و اگر خطایی کردیم عذرمان را بپذیرند، باید نسبت به دیگران نیز چنین باشیم. به مظلوم کمک کنیم، قدردان زحمات دیگران بوده، و عذر تقصیرشان را پذیرا باشیم.
پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) قبل از بعثت، بهعنوان نماینده بنیهاشم در پیمان حِلْفُ الفُضُول که برای دفاع از مظلوم در مقابل ظالم منعقد شده بود، شرکت کردند. (السیرة النبویة، ج ۱، ص ۱۳۴)
همچنین امام علی (علیه السلام) پس از آنکه با وی بهعنوان خلیفه بیعت شد، دفاع از مظلوم و گرفتن حق او را از برنامههای حکومتی خود بیان کردند. (نهج البلاغه، خطبه 136)
ایشان در خطبه شِقْشِقِیّه یکی از دلایل قبول حکومت (بعد از کشتهشدن عثمان) را پیمانی دانسته که خداوند از عالمان برای دفع ظلم از مظلومان گرفته است. (نهج البلاغه، خطبه 3)
امام علی (علیه السلام)، پس از آنکه توسط ابن ملجم مرادی ضربت خورد، به امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) وصیت کردند که دشمنِ ظالم و یاریرسان مظلوم باشید. (نهج البلاغه، نامه 47)
تأمین امنیت مظلومان در کنار اقامه حدود الهی و اصلاح و آبادانی شهرها در سخنان امام حسین (علیه السلام) پیش از قیام کربلا مورد تأکید قرار گرفته است:
«أللّهُمَّ إنّکَ تَعْلَمُ إنَّهُ لَمْ یَکُنْ ما کانَ مِنّا تَنافُسا فى سُلْطانٍ وَ لاَ الْتِماسا مِنْ فُضُولِ الْحُطامِ وَلکِنْ لِنَرُدَّ المَعالِمَ مِنْ دینِکَ وَ نُظْهِرَ الاْءصلاحَ فى بِلادِکَ وَ یَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبادِکَ وَ یُعْمَلَ بِفَرائِضِکَ وَ سُنَنِکَ وَ أحْکامِکَ؛
خداوندا! تو آگاهى که آنچه به دست ما صورت گرفت نه به طمع پادشاهى و جاه بود، نه به طلب ثروت و مال، بلکه ما خواستیم تا نشانههاى راه دینت را ارائه دهیم، و در شهرهاى تو اصلاح را آشکار کنیم، باشد که بندگان مظلوم تو روى آسایش و امنیت ببینند و آسوده خاطر به طاعت تو برخیزند و فرائض و سنتهاى تو عملى گردد.» (تحف العقول: 168)
نگاه امامان (علیهم السلام) به مسأله حکومت، نگاه ابزارى بود. حکومت براى آنان ارزش ذاتى و استقلالى نداشت، بلکه مى خواستند در سایه به دست گرفتن قدرت اجرایى، احکام خدا را در جامعه عملى کنند. این، رمز قیام حسینى بر ضدّ حکومت بنىامیه بود.
۲-۲. تحلیل اخلاقی؛ وجدان انسانی و مسئولیت جمعی در اربعین
۲-۲-۱. آموزههای اخلاقی و مسئولیتپذیری
در تمامی مکتبهای الهی و انسانی، بیتفاوتی نسبت به رنج دیگران، افول اخلاقی و مردگی وجدان محسوب میشود. در منطق عاشورا، هر کس حتی با کوچکترین ابزار (شعار، قلم، اشک، عمل، اطلاعرسانی و…) میتواند یاریرسان باشد، در قیامت بازخواست خواهد شد.امام حسین (علیه السلام) در مسیر خود به کربلا فرمودند:
«...أ لاَ تَرَونَ أنَّ الحَقَّ لا یُعمَلُ بهِ...؛
آیا نمىبینید که به حق عمل نمىشود و از باطل نهى نمىشود؟...» (تحف العقول: 245)
این جمله، منشور اخلاق اجتماعی و مسئولیتپذیری هر فرد مسلمان است؛ یعنی هر جا مظلومیتی رخ دهد، کوتاهی در یاری، به معنای پذیرش باطل است.
۲-۲-۲. اخلاق بیننسلی و پیوند اربعینی با آینده جهان اسلام
راهپیمایی اربعین به عنوان آیین جمعی، تمرینی بزرگ برای پرورش روح همدلی، شفقت و تولید مسئولیت جمعی نسبت به غم دیگران - از جمله مردم غزه - است. این تجربه نه فقط برای بزرگسالان، بلکه الگویی برای نسل نوجوان و جوان مسلمان است تا عرفان ویژه عاشورا را با عمل اجتماعی و حمایت از جامعه اسلامی درونی کنند.۲-۳. مسئولیت اخلاقی در سپهر انعکاس رسانهای
رسانهها نماینده وجدان جمعی عصر حاضرند. بازتاب مظلومیت مردم غزه در رسانههای جمعی اربعینی، بخشی از مسئولیت اخلاقی زائران، موکبداران و تمامی فعالان فرهنگی است.تقویت روایت صحیح، تحریفناپذیر و مبتنی بر شواهد واقعی از رنج مردم فلسطین و بازنمایی آن در جهان، نه فقط ایفای نقش اطلاعرسانی، که مسئولیت اخلاقی-اجتماعی هر شرکتکننده در اربعین است.
جمعبندی: مسئولیت دینی و اخلاقی؛ از آموزههای وحی تا عمل اجتماعی در دفاع از مظلومان غزه
مطالعه تطبیقی آموزههای قرآنی و سیره اهل بیت (علیهم السلام) به روشنی اثبات میکند که یاری مظلوم واجب شرعی، اخلاقی و انسانی هر مسلمان و در واقع، هر انسان آزاده است. قرآن، سکوت یا بیتفاوتی در برابر ستم را ترک وظیفه دینی و نقض اصول انسانی معرفی میکند؛ سیاق آیاتی چون: «وَمَا لَکُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ…» (نساء/۷۵)، منشور جهانی مسئولیت اجتماعی مسلمانان است.در کلام معصومین (علیهم السلام)، یاری مظلوم چنان جایگاهی داشته که آن را همصف با بندگی و ایمان واقعی دانستهاند؛ تا آنجا که «عدم اجابت استغاثه مظلوم»، معادل انکار هویت اسلامی شمرده شده است. یافتههای روایات نشان میدهد حمایت از مظلوم، اختصاص به همکیش یا حتی همدین نیز ندارد و عموم بشریت را شامل میگردد.
چرایی و فلسفه قیام عاشورا و نامهها و خطبههای امام حسین (علیه السلام)، پیوند بیواسطه میان فرایض عبادی، عدالت اجتماعی و امنیت مظلومان را تقویت میکند. از این منظر، راهپیمایی اربعین، تنها تکرار یک مناسک جمعی نیست؛ بلکه فراخوانی عملی و تاریخی به «احیای فریضه نصرت مظلوم» در هر عصر و جغرافیایی است.
از بعد اخلاقی، مشارکت در انعکاس رنج مردم غزه نه فقط فریضهای شرعی، بلکه معیار سنجش حیات وجدان انسانی و پویایی امت به شمار میرود. خاموشی، تغافل و بیاعتنایی به فاجعه غزه، زشتی و مردگی اخلاق جمعی است؛ و هر گامی، قلمی و صدایی در این مسیر، در امتداد سیره حسینی و پیمان الهی قرار دارد.
نکته حیاتی آن است که راهپیمایی اربعین، میدان پرورش و انتقال این ارزشها به نسل آینده جهان اسلام است؛ آیینی که همبستگی، نوعدوستی و مسئولیتپذیری در قبال دیگران را تمرین و به اخلاق بیننسلی بدل میسازد.
در نهایت، روایت صحیح و روشن، بازتابدهی صادقانه و گسترده مظلومیت مردم غزه در رسانههای جمعی و اربعینی، نه فقط اطلاعرسانی، که عین ایفای رسالت الهی ـ انسانی و تحقق اخلاق اجتماعی است.
بدینسان، راه حمایت از مظلومان امروز غزه، عین تداوم راه و سنت نبوی، علوی و حسینی است؛ و اربعینیان، امروز در صف نخست این جهاد الهی و اخلاقی قرار دارند.
۳. اقشار مختلف، نقشها و مسئولیتها در حمایت از مظلومان غزه در راهپیمایی اربعین
اربعین، صحنه حضور هویتهای متکثر و اجتماع عظیم امت اسلامی است. هر قشر از شرکتکنندگان در این حرکت الگوآفرین، جایگاهی خاص و رسالتی متفاوت اما مکمل دارد. در این بخش، با رویکرد تحلیلی و کاربردی، مسئولیت و نقش هر گروه تأثیرگذار در مسیر اربعین نسبت به فاجعه غزه، به صورت مبسوط تبیین میگردد.۳-۱. روحانیت و عالمان دینی: پرچمداران تبیین، هدایت و مطالبهگری
الف) تبیین خط مقاومت و نصرت مظلوم: روحانیت و طلاب، وارثان رسالت آگاهیبخشی و زنده نگهداشتن مکتب سیدالشهداء (علیه السلام) هستند. آنان باید با تبیین شباهتهای تاریخی (عطش و محاصره کربلا/غزه) و جایگاه «نصرت مظلوم» در سنت و فقه اهل بیت (علیهم السلام)، افکار عمومی امت اسلامی را بیدار و رهنمون سازند.ب) اقامه عزت و غیرت دینی: روحانیت میتواند با تولید پیامهای رسانهای، سخنرانیهای کوتاه در جمع موکبها و برگزاری حلقههای معرفتی، عمق فاجعه انسانی غزه را به واقعه عاشورا پیوند زده، از هویت اربعینی در گفتمانسازی حمایت از فلسطین بهره گیرد.
ج) مطالبهگری و ایجاد نهضت درخواست از مجامع اسلامی و نهادهای حکومتی: بر اساس سیره ائمه اطهار (علیهم السلام)، روحانیت باید افزون بر روشنگری، از تریبونهای مذهبی خواستار اقدام عملی مجامع اسلامی و رهبران جهان اسلام شود؛ مانند صدور بیانیه حمایت، تبیین حرمت عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی و فراهمآوردن زمینه کمکهای مادی و معنوی به مردم غزه.
۳-۲. اساتید دانشگاه و نخبگان علمی؛ تولید اندیشه، تحلیل مستدل و شکلدهی جنبش فکری
الف) تحلیل علمی و جامعهشناسانه رخداد: اساتید و نخبگان علمی باید با بررسی تطبیقی بحران غزه و ابعاد جهانی مظلومیت فلسطین (با تکیه بر حقوق بینالملل، رسانه، فرهنگ مقاومت و تحلیل فقه سیاسی)، فضای گفتمانی را به سوی مطالبهگری تخصصی، مستند و مستدل جهتدهی کنند.ب) مشارکت در پروژههای پژوهشی و تولید محتوا: تشویق به نگارش مقاله، بیانیه دانشگاهی، نشست تخصصی و انتشار آمار و دادههای میدانی از اوضاع غزه برای ثبت در حافظه علمی و رسانهای جهان.
ج) ایجاد شبکههای همبستگی علمی و بینالمللی: استفاده از حضور نخبگان خارجی در مسیر اربعین برای تشکیل کارگروههای بینالمللی حمایت از غزه، پیگیری مطالبه محاکمه رژیم صهیونیستی در دادگاههای بینالمللی و تولید کمپینهای چندزبانه.
۳-۳. طلاب و دانشجویان؛ از کنشگری میدانی تا روایتگری مجاهدانه
الف) کنشگری هویتی و اعتراضی: تجمعات دانشجویی و طلبگی در مسیر پیادهروی اربعین، میتواند الهامبخش ارتقای گفتمان عدالتخواهی و مطالبه پایان محاصره غزه باشد.ب) روایتگری بحران؛ پویش رسانهای و مردمی: پیشنهاد شکلگیری گروههای رسانهای مستقل میان دانشجویان و طلاب برای جمعآوری و بازنشر اخبار مظلومیت فلسطین و بحران تشنگی و گرسنگی مردم غزه، ارتباط با خبرنگاران مستقل، ایجاد نمایشگاههای تصویری و برگزاری مسابقات تولید محتوا با محوریت غزه در مسیر پیادهروی اربعین.
ج) تولید ادبیات مقاومت و بیانیهنویسی: تهیه و توزیع بیانیهها و بیلبوردهای چندزبانه، نگارش دلنوشتهها و شعرهای مقاومت برای تهییج افکار عمومی.
۳-۴. فعالان فرهنگی و رسانهای؛ دست بلند عصر روایت و وجدان عمومی
الف) تولید روایتهای تصویری، دیداری و شنیداری: ساخت کلیپ، پادکست، مستند کوتاه و تولید آثار هنری (پوستر، نقاشی دیواری، اینفوگرافیک) درباره محاصره، گرسنگی و تشنگی مردم غزه، با الهام از وقایع عاشورا و تجربه زیسته زوار اربعیم حسینی.ب) مدیریت پویشهای شبکههای اجتماعی: ارتقای هشتگها و کمپینها با محوریت غزه به صورت همزمان در چند زبان و انتشار لحظهای گزارش اختصاصی زوار اربعین حسینی، میتواند تبلیغ جهانی بیواسطه را در روایت حقایق رقم بزند.
ج) آموزش سواد رسانهای اربعینی: برگزاری کارگاههای کاربردی در مسیر حرکت برای آشنایی مردم با شیوههای مقابله با اخبار جعلی، جنگ روایت و چگونگی تبدیل حضور فردی به کنش رسانهای مؤثر.
۳-۵. موکبداران؛ سفیران عینی همدردی و پشتوانه عملی امداد جمعی
الف) پشتیبانی حمایتی و جمعآوری کمکها: موکبداران با ساماندهی صندوقهای همیاری و پویشهای مردمی اربعین، میتوانند زمینه ارسال کمکهای مالی و نمادین به مردم غزه را فراهم آورند.ب) روایت محنت غزه در موکبها: استفاده از نمادها (عکس کودک مظلوم غزه با لبان خشکیده از فرط تشنگی و بدنی ضعیفشده از فرط گرسنگی، شعارهای عاشورایی نظیر «هیهات منّا الذّلة» و «العطش العطش»)، پخش نماهنگها یا جملات آگاهیبخش در محیط موکبها، سهم بسزایی در انتقال حس همدردی و همبستگی با مردم غزه دارد.
ج) برپایی مجالس یادبود و دعا برای شهدای غزه: اجرای مراسم دعا و یادبود برای شهدای غزه و جمعآوری امضاء برای حمایت از مردم فلسطین و ارسال آن به نهادهای جهانی.
۳-۶. عموم مردم و زائران؛ قلب تپنده راهپیمایی و بسترساز قیام اجتماعی
الف) همدردی عاطفی، رفتاری و عملی: زوار اربعین حسینی با کوچکترین عمل اعتراضی، تکرار روایت مظلومیت، حمایت از پویشها، کمک مالی، یا حتی عکسی در شبکههای اجتماعی، در جبهه حق حاضرند.ب) انتقال پیام مظلومیت به جهان: هر زائر اربعین حسینی، سفیری مردمی است که میتواند پیام زنده عاشورا و غزه را به زبان ساده و مردمی به دوستان، خانواده و جامعهاش منتقل کند.
ج) التزام عملی و «پرسشگری اخلاقی» از دیگران: دعوت به اقدام، پرسشگری از مسئولان، همراهی با ابتکارات جمعی و پیوستن به گروههای همدل و فعال، مصداق حضور واقعی در خاکریز دفاع از مظلوم است.
جمعبندی: همگرایی نقشها، مسئولیتها و الهام از هویت اربعینی برای حمایت مؤثر از مظلومان غزه
راهپیمایی اربعین بهعنوان بزرگترین کنگره همبستگی، فرصتی بیبدیل برای تجلی وفاق و کنش اجتماعی امت اسلامی است. در این اجتماع فراملی، نقشآفرینی هر قشر و گروه حاضر بهمثابه قطعهای در منظومه تمدنساز اربعین است؛ قطعهای که بدون حضور و کنش فعال هر یک، مسیر حمایت از مظلومان فراموش خواهد شد.نقش روحانیون و عالمان دینی فراتر از تبیین تاریخی و معرفتی است؛ آنان موظفند با اقتدا به سیره اهل بیت (علیهم السلام)، نهضت آگاهیبخش و مطالبهگری از مجامع اسلامی برای حمایت عملی از ملت فلسطین و بهویژه مردم مظلوم غزه را شکل دهند. این رسالت، از تبلیغ و گفتمانسازی تا ارشاد جمعی و مطالبه مسئولانه را در بر میگیرد.
اساتید دانشگاه و نخبگان علمی، با تولید اندیشه، تحلیل علمی و شکلدهی به جنبشهای روشنگری، زمینه ثبت مظلومیت غزه در حافظه جهانی و پیگیری حقوقی بینالمللی را فراهم میکنند. آنان میتوانند پیوند دهنده تجربه میدانی اربعین با فرآیندهای حقوقی، رسانهای و فرهنگی باشند و سیاستهای عملی و تخصصی را برای حمایت از مردم فلسطین، پیشنهاد و ترویج نمایند.
طلاب و دانشجویان، نیروی جوان و پویای میدان اربعین و جبهه مقاومت هستند؛ با کنشگری هویتی، روایتگری مجاهدانه و خلق ادبیات جدید مقاومت، موتور محرک تحول و بیداری اجتماعی خواهند بود.
فعالان فرهنگی و رسانهای، بازوی تأثیرگذار روایتگری جمعیاند و با ارتقای سواد رسانهای، مدیریت کمپینهای چندزبانه و تولید آثار خلاقانه، پیام مظلومیت غزه را به جهان مخابره میکنند. آنان جبهه مقابله با تحریف و سانسور رسانهای سلطه را زنده نگه میدارند.
موکبداران، چهره عملی همدردی و امداد جمعی هستند. نقش آنان صرفا تامین رفاه زوار اربعین نیست، بلکه باید با روایت محنت مردم غزه، جمعآوری کمکها و اجرای آیینهای دعای جمعی، قلب اتحاد عملی بین ملتها را در جریان اربعین به نمایش بگذارند.
عموم مردم و زائران هم، بسترساز قیام اجتماعی و وجدان بیدار راهپیماییاند. آنها با رفتار و عمل روزمره، انتقال پیام، مشارکت در پویشها و حتی با یک پرسش مهم، وظیفه خطیر خود را در سنگر حمایت از مظلوم ایفا مینمایند.
در یک نگاه راهبردی، انسجام و پیوند این اقشار در منظومه اربعین حسینی، از هر اقدام نمادین فراتر رفته و جبههای زنده و تمدنی برای دفاع از مظلومان غزه خلق خواهد کرد؛ جبههای که عطر ایمان، مسئولیت اجتماعی و سنت حسینی را در عرصه عمل و رسانه به نمایش میگذارد و باید الگویی برای امت اسلامی و آزادیخواهان جهان باشد.
۴. راههای انتقال پیام مظلومیت غزه در پیادهروی اربعین؛ از کنش مردمی تا روایت تمدنی
راهبرد اصلی در بازتاب فاجعه انسانی غزه طی پیادهروی اربعین، بهرهگیری هوشمندانه از فرصت حضور میلیونی، همافزایی اقشار، و تبدیل هر حرکت و رفتار به رسانهای پویا و تاثیرگذار است. اربعین نه فقط پویش آیینی، بلکه نمایشگاه مدنی زنده برای مطالبه، روایت و بسیج افکار عمومی به نفع مظلومان است.۴-۱. ظرفیتهای عملی راهپیمایی اربعین؛ بستری برای دفاع جهانی از مظلومان
راهپیمایی اربعین در عین سادگی، ظرفیت چند لایه و تمدنی دارد:* اجتماع میلیونی فراملی: حضور مردمی از بیش از ۸۰ کشور و رسانهای شدن حرکت.
* همراهی پرشور اقشار گوناگون: از زائر ساده تا مرجع دینی، فعال رسانه و هنرمند.
* تراکم رسانهای و توجه ویژه نهادهای جهانی و منطقهای.
* نمادها، نمادپردازی و ظرفیتهای آیینی (پرچم، کفن، شعائر، نذری و…).
۴-۲. راهکارهای ترویج پیام غزه توسط اقشار مختلف اربعین
الف) روحانیت و عالمان دینی:* طرح موضوع غزه در خطبهها، مجالس و حلقات معرفتی: تبیین تطبیقی مظلومیت غزه و کربلا، ارایه راهکار عملی یاری (کمپین امضا، دعا و کمک مالی).
* تولید پیامهای فقهی و اخلاقی: صدور بیانیههایی با پشتوانه روایی و قرآنی در حمایت از فلسطین.
* تشویق و هدایت مردم به کنشگری مؤثر در فضای حقیقی و مجازی.
ب) اساتید دانشگاه و نخبگان علمی:
* برگزاری نشستها و پنلهای علمی کنار موکبها: تبیین ابعاد حقوق بشری بحران غزه و مسئولیت بینالمللی امت اسلامی.
* ارایه تحلیلهای تخصصی برای اصحاب رسانه و تولید محتواهای نقد محور.
* ایجاد بانک داده و اطلاعات از جنایات علیه بشریت برای پژوهش و رسانه.
ج) طلاب و دانشجویان:
* تشکیل کمیتههای جانبخشی به روایت مظلومیت غزه: تولید گزارش، مستند، نماهنگ یا گفتوگوی زنده با زائران و نخبگان بینالمللی.
* پویشهای جمعی (امضای بیانیه، فریادهای اعتراضی نمادین، حرکتهای هنری/اعتراضی میدانی).
* راهاندازی کاروانهای دانشجویی-طلبگی برای روایتگری بینالمللی.
د) فعالان فرهنگی و رسانهای:
* پوشش لحظه به لحظه اخبار، عکس و روایتهای میدانی زائران درباره غزه با محوریت تأثیر اربعین.
* طراحی و اجرای کمپینهای جهانی چندزبانه (مثلاً هشتگهای ترجمهشده یا تگهای بینالمللی).
* گزارشهای تلفنی، ویدئوهای کوتاه، جلسات گفتگو با رهبران جریان مقاومت و فعالان عربی و غیرفارسی.
ه) موکبداران حسینی:
* نصب نمادهای همدردی (چفیه فلسطینی، پارچه سیاه و عکس شهدای غزه) در موکبها.
* اختصاص قسمتی از پذیرایی و کمکهای اربعین به مردم غزه یا اعلام پشتیبانی نمادین (یک لیوان آب یا خرما به یاد تشنگان و گرسنگان غزه…).
* ایجاد فضای شعارنویسی یا یادبود زنده با امضا و عریضهنویسی به نفع فلسطین.
و) عموم مردم و زائران:
* پوشیدن لباسهای شعاردار و نمادهای فلسطینی، عکس، پرچم یا بازوبند به نشانه حمایت.
* انتشار تصاویر و جملات حمایتی با تلفن همراه در شبکههای شخصی.
* همصدایی در قرائت ادعیه مخصوص، خواندن زیارت عاشورا با هدیه به شهدای غزه، شرکت در تجمعات همدلی.
* توزیع آب یا نان نمادین، شعرخوانی، دلنوشته و روایت شفاهی از زائر به زائر یا زائر به رسانه.
۴-۳. نمادپردازیهای موثر؛ زبان بلیغ آیین و رسانه
* استفاده از نماد آب و عطش (نشانه تشنگی غزه و کربلا).* برپایی نمایشگاههای تصویری از جنایات علیه فلسطین در مسیر حرکت یا موکبها.
* تولید سرود و سرودخوانیهای گروهی با محوریت مقاومت و امید به آینده.
* بهکارگیری پارچهنوشتهها، پرچمها و دستنوشتههای چندزبانه به ویژه عربی، انگلیسی، اردو و فرانسوی.
۴-۴. حضور شبکههای رسانهای و استفاده از ظرفیتهای جهانی
* دعوت خبرنگاران خارجی برای بازدید میدانی، مصاحبه با زائران و انتقال حقیقت غزه از زبان مردم.* استفاده از رسانههای تصویری، اینترنتی و چهرهبهچهره جهت انتقال تجربه و احساس زائران به افکار عمومی دنیا.
* تشکیل تیمهای «راوی کوچک» از کودکان و نوجوانان (مانند شهدای کودک فلسطین) برای ضبط و بازگو کردن پیام صلح و عدالت.
۴-۵. راهکارهای بلندمدت و تمدنی برای تثبیت اثرگذاری پیام غزه در اربعین
* تدوین و انتشار بیانیه مشترک اربعین برای فلسطین با امضای هزاران زائر.* ساماندهی شبکه بینالمللی فعالین اربعینی برای پیگیری دادخواستهای حقوقی و بینالمللی علیه رژیم صهیونیستی.
* افزایش همکاری با نهادهای مدنی و رسانهای جهان اسلام جهت برگزاری برنامههای پیوسته سالانه تا محو کامل محاصره و تحقق اهداف انسانی فلسطین.
* گفتمانسازی مستمر در سالهای آینده و انتقال تجربه مقاومت اربعین به نسلهای آتی.
جمعبندی: اربعین، رسانه زنده مظلومیت غزه؛ از حضور نفر به نفر تا جریانسازی تمدنی
پیادهروی اربعین تنها یک حرکت آیینی نیست، بلکه رویدادی اجتماعی با قدرت بیرقیب برای روایتگری و مطالبهگری جهانی است. آنچه این ظرفیت را بیمانند میسازد، تنوع اقشار حاضر، همپوشانی کنشهای فردی و جمعی، و عرضه آن به افکار عمومی منطقه و جهان است. در این میان، بازنمایی مظلومیت مردم غزه و پیوند آن با آرمان عاشورا، نیازمند کنش هوشمند و منسجم اقشار و شبکههای فرهنگی-رسانهای اربعین است.استفاده هدفمند از نمادها، مجالس معرفتی، رفتارهای ساده چون توزیع آب و نان یا حتی نصب پرچم، تا پوشش گسترده رسانهای، همگی اربعین را به نمایشگاه عظیم مطالبه عدالت و همدردی بدل میسازد.
توانمندسازی اقشار برای روایتگری، از خطیب و استاد تا دانشجو و عامه مردم، نقشه راهی است برای تبدیل هر فرد به پیامآور غزه و عاشورا امری لازم است. ترکیب شیوههای سنتی (ادعیه، بیانیه جمعی، شعرخوانی) با ابزارهای نوین (خبرنگاری مردمی، پویشهای چندزبانه، شبکهسازی داده) میتواند پیام مظلومیت غزه را از دیوارهای سانسور و تحریف عبور دهد و به گوش وجدان بیدار بشریت برساند.
اربعین، آوردگاه آزمون مسئولیت اجتماعی است؛ راهبرد اصلی در این میدان آن است که هیچ کنش فردی و جمعی بیاثر نمیماند؛ بلکه هر قدم، نگاه، قلم و حرکت کوچک یا بزرگ، پارهای از منظومه مدنی بازتابدهی مظلومیت فلسطین و مطالبه پایان محاصره و جنایت رژیم صهیونیستی است.
در نهایت، انسجام هوشمند اقشار مختلف در تولید و انتقال پیام، بهرهبرداری از نمادها و ظرفیتهای آیینی، پیوند نظاممند با رسانهها و نهادهای جهانی، و استمرار این رویکرد تا تحقق کامل عدالت برای ملت فلسطین، ضامن اثرگذاری حقیقی اربعین حسینی در عرصه تمدنی و بینالمللی خواهد بود.
راهپیمایی اربعین، سکوی عظیم آگاهیبخشی، همدردی عملی و پویش دفاع از ارزشهای انسانی و الهی است. اگر هر گروه با بازشناسی ابزارها و ظرفیتهای خود همافزا و خلاق عمل کند، نه تنها پیام مظلومیت مردم غزه در مسیر راهپیمایی پژواکی جهانی مییابد، بلکه زمینهساز فشار جدی به محافل بینالمللی و تشویق به توقف فجایع و رفع محاصره خواهد شد. مهم آن است که از «مشارکت انفعالی» گذر کنیم و با الهام از حماسه عاشورا و آموزه اربعین، کنش تمدنی و اقدام زنده را نهادینه سازیم.
.jpg "پیادهروی اربعین؛ رسالت تاریخی مسلمانان در بازتاب درد و مظلومیت غزه")
۵. اصول و مسیرهای تعامل استاندارد با رسانهها و افکار عمومی؛ قواعد کنش جبههای در عرصه جهانی
۵-۱. جایگاه رسانه و افکار عمومی در روایت اربعین و انعکاس مظلومیت غزه
در جهان معاصر، رسانهها ابزار اصلی تأثیرگذاری بر افکار عمومی، تغییر معادلات قدرت نرم و تعیین خطمشی جریانهای مقاومتاند. راهپیمایی اربعین و فاجعه غزه هر دو، «رویداد رسانهای» محسوب میشوند و هر رفتاری در این بستر، میتواند به عنوان پیام یا کنش راهبردی بازتاب یابد.الف) اهمیت راهبردی روایت اربعین و غزه در سطح جهانی:
* به دلیل سانسور شدید اخبار و تحریف واقعیتها توسط رسانههای غربی و همچنین موج ایرانهراسی، بازتاب بحران غزه با چالشهای جدی مواجه است.
* هر اقدام هماهنگ، حرفهای و خلاقانه در روایتگری اربعین میتواند بحران غزه را به دغدغه افکار عمومی جهانی تبدیل کند.
* رسانههای مقاومت، شبکههای اجتماعی و پیامرسانهای محلی ابزارهای کلیدی برای شکستن محاصره رسانهای غزه هستند.
* با بهرهگیری از ظرفیت راهپیمایی اربعین و کنشهای ارتباطی مستمر، میتوان پیام مظلومیت غزه را از مسیر اربعین به عرصه جهانی صادر کرد.
ب) الزامات تقویت روایت حق و مقابله با وارونهنمایی رسانهای سلطه:
* ضرورت مستندسازی دقیق از وقایع، جمعآوری روایتهای مردمی، گفتگو با شاهدان عینی و بازنشر در بسترهای معتبر.
* شناسایی خطوط عملیات روانی دشمن و پرهیز از افتادن در دام پراکندن اخبار ناامیدکننده یا احساسی فاقد پشتوانه.
۵-۲. اصول استاندارد حضور رسانهای و جبههای در اربعین (از فرد تا نهاد)
الف) اخلاق رسانهای و مسئولیت حرفهای:* بهرهگیری از آموزههای اخلاق اسلامی همچون صداقت، امانت در نقل خبر، پرهیز از شایعه و تکذیب سخن بدون منبع.
* استناد به کلام و سیره اهل بیت (علیهم السلام) – مانند امر به معروف، نهی از منکر، نصیحت امت – در تولید و انتشار پیام رسانهای.
ب) مهارتهای گفتگو و روایتگری برای کنشگران اربعینی:
* آموزش نحوه مصاحبه با خبرنگاران خارجی/داخلی و آداب مواجهه با دوربین و ضبط صدا.
* تمرین در ارائه روایت شخصی از مشاهدات و احساسات درباره غزه و پیوند تاریخی آن با عاشورا، به زبان ساده و فراگیر.
* پرهیز از افراط در عواطف یا افتادن در دام روایتهای احساسی بیپشتوانه؛ روایت عقلانی-عاطفی با استناد دینی و تاریخی.
ج) هوشمندی در مواجهه با رسانههای معاند و سؤالات چالشبرانگیز:
* شناخت پرسشهای احتمالی و تبیین خطوط قرمز ارزشی؛ مثلاً تأکید بر جدایی نقد رفتار سیاسی دولتی از اصل نهضت اسلامی و مظلومیت فلسطین.
* پرهیز از هرگونه رفتار یا اظهارنظر آسیبزا به وحدت امت یا اصل مشروعیت کنش اربعینی.
۵-۳. راهکارهای عملی برای ارتقای تراز حضور رسانهای و پیامرسانی اربعین درباره غزه
الف) اقدام جبههای و دستهجمعی در تولید محتوا و هجمه رسانهای:* سازماندهی شبکههای راوی مردمی (خبرنگاران مردمی)، روایت روزانه با هشتگهای واحد و تقویت موج تبلیغات جمعی.
* مستندسازی تصویری و ویدیویی از نمادها و اقدامات اربعینی، بارگذاری سریع در بسترهای عمومی و چندزبانه.
* پیوند همکاری میان رسانههای مقاومت و گروههای مردمی برای ساخت فیلمهای کوتاه، نماهنگ، موشنگرافیک و پوستر چندرسانهای.
ب) استفاده از ابزارهای نوین و رسانههای نسل جدید:
* راهاندازی کانالهای اختصاصی راهپیمایی اربعین برای حمایت از غزه در پلتفرمهایی چون تلگرام، اینستاگرام، اکس (توییتر)، واتساپ و غیره و مدیریت کمپینهای هدفمند.
* ترجمه سریع محتوا به زبانهای اصلی دنیا (عربی، انگلیسی، اردو، فرانسوی، اسپانیولی و…) برای جهانیسازی پیام.
ج) اقدامات حمایتی برای انعکاس روایتهای زائران غیرایرانی و خارجی:
* مصاحبه اختصاصی با زائران سایر کشورها درباره همدلی با غزه و انتشار آن با هشتگهای چندزبانه.
* ایجاد فضای گفتگو و تبادل تجربه درباره نقش اربعین در وحدت امت اسلامی و دفاع از ملتهای مظلوم.
* استفاده از ظرفیت خبرنگاران آزاد حاضر در مسیر نجف تا کربلا برای دریافت روایتهای عینی از جنایات علیه مردم فلسطین.
۵-۴. فرهنگسازی نقادانه و تربیت کنشگر تخصصی؛ آیندهنگری راهبردی برای اربعین و فلسطین
* تکمیل زنجیره تربیت کنشگر: از تربیت نوجوان کنشگر رسانهای تا تهیهکننده محتوا و تحلیلگر ارشد.* پیوند آموزش سواد رسانهای با سواد تاریخی-دینی، برای مقاومت در برابر تحریفها و جنگ روایتها.
* تشویق به نوشتن خاطرات، گزارش و روایتهای شخصی بهعنوان سند تاریخی و فرهنگی برای استفاده آیندگان.
* ترغیب به استفاده از ادبیات نمادین و هنری (شعر، تصویرسازی، فیلم کوتاه) برای جاودانهسازی روح مقاومت و همدلی.
جمعبندی: اصول و مسیرهای تعامل استاندارد با رسانهها و افکار عمومی؛ قواعد کنش جبههای در عرصه جهانی
واکاوی اصول و راهبردهای تعامل رسانهای در اربعین و بازتاب مظلومیت غزه نشان میدهد که این عرصه بزرگ، نیازمند کنش هوشمندانه، اخلاقمدار و شبکهای است. در فضای سنگین سانسور و تحریف رسانهای بینالمللی، هر حرکت مدبرانه میتواند مسیر افکار عمومی جهان را دگرگون سازد و مظلومیت غزه را به مسأله مشترک وجدان جهانی بدل کند.رویکرد جبههای و مسئولیتمدار در روایتگری، تلفیقی از اخلاق رسانهای اسلامی، مهارتهای تخصصی گفتگو و روایت، و هوشمندی در مواجهه با چالشهای رسانهای معاند است. بهرهگیری از ظرفیتهای مردمی، سازماندهی تولید محتوا، ورود جدی به شبکههای اجتماعی و ابزارهای مولتیمدیا، در کنار ترجمه و جهانیسازی پیام، بنیانهای تولید موج خبری مؤثر را میسازد.
در عین حال، توجه به روایتهای زائران غیرایرانی، استفاده از ظرفیت خبرنگاران آزاد و مستندسازی روایتها در قالبهای هنری و ادبی، دامنه اثربخشی پیام را چندبرابر میکند و به شکلگیری الگوی جدیدی از مقاومت مدنی و کنشگری فرهنگی میانجامد.
در نهایت، آیندهنگری راهبردی ایجاب میکند که جریان اربعین به مرکزی برای تربیت نسل نوین کنشگران رسانهای، سوادرسانهای و روایی تبدیل شود تا این حرکت عظیم و سرمایه تمدنی، به عنوان گرهگاهی دائمی برای انعکاس حقیقت و حمایت از ملتهای مظلوم به ویژه مردم فلسطین، ایفای نقش کند.
جمعبندی و نتیجهگیری نهایی:
اربعین حسینی نه فقط تجلی بزرگترین تجمع دینی بلکه صحنه زنده هویتیابی تمدنی، بیدارسازی اجتماعی و ظهور صدای بیصدای مظلومان جهان است. امروز، مصداق روشن این مظلومیت در نگین غمبار غزه متبلور شده؛ جایی که مردم بیدفاع سالهاست اسیر سیاست گرسنگی، تشنگی، محاصره و جنایت رژیم صهیونیستی و سکوت قدرتهای جهانی شدهاند.در این شرایط، پیادهروی اربعین ظرفیت بینظیری است تا پیام عدالتخواهی، همدلی و مقاومت عاشورایی را از دل تجربه زیسته به جهان منعکس سازد و افق جدیدی از مسئولیت اجتماعی ـ دینی را فراروی آحاد امت اسلامی و آزادیخواهان گشاید.
اربعین با پیوند ریشههای تاریخی عاشورا و واقعیت بحران غزه، به بستری تبدیل شده که میتواند وجدان جهانی را بیدار کند و مسیر اقدام، مطالبهگری و روایت حقایق را هموار سازد.
تکرار تراژدی کربلا در کوچههای غزه، مسئولیت را برای هر مسلمان و هر انسان آزاده دوچندان میکند؛ رسالتی که در آموزههای قرآنی و سیره اهل بیت (علیهم السلام) ریشه دارد و با هر تکلیف اخلاقی و انسانی همسو است.
در این میان، همافزایی اقشار حاضر در راهپیمایی اربعین حسینی ـ روحانیت، نخبگان علمی، اساتید، طلاب، دانشجویان، موکبداران، فعالان رسانهای و عامه مردم ـ منظومهای بیبدیل از کنش اجتماعی و روایتگری فراهم آورده که میتواند حلقه محاصره رسانهای، سیاسی و اخلاقی علیه مردم غزه را بشکند.
اگر هر گروه رسالت خود را درست بشناسد و به شیوهای خلاق عمل کند، نه تنها بازتاب مظلومیت غزه در قالب کنشهای عاطفی و آیینی باقی نمیماند، بلکه به یک حرکت تمدنی و جریان اثرگذار جهانی بدل خواهد شد.
راهکارهای کاربردی برای اثرگذاری حداکثری اربعینیان در دفاع از غزه
۱. تعیین و سازماندهی نقش اقشار:
* ایجاد کمیتههای فعال تخصصی برای هر قشر (حوزوی، دانشگاهی، فرهنگی، رسانهای، موکبداری و مردمی) با تقسیم وظایف عملیاتی و مستندسازی خروجیها.* آموزش و تربیت نسل کنشگر جوان برای روایتگری، سواد رسانهای، کار فرهنگی و شبکهسازی میدانی و مجازی.
۲. روایتگری منسجم و چندلایه:
* مستندسازی تجربیات فردی و جمعی به زبانهای مختلف (عربی، انگلیسی، اردو، فرانسوی و…) و انتشار منظم در رسانههای بینالمللی و شبکههای اجتماعی.* استفاده از ابزارهای هنر (شعر، نمایش، فیلم، پادکست، تصویر و…) برای تکثیر پیام و فرار از سد سانسور خبری.
۳. احیای رسانه مردمی و سوادرسانهای:
* راهاندازی «شبکه خبرنگاری مردمی و بینالمللی اربعین» با هشتگهای واحد و نقشآفرینی در کمپینهای همدلی با غزه.* آموزش سواد رسانهای به زائران برای روایت صحیح و پرهیز از نشر اخبار احساسی یا جعلی.
* مدیریت رسانههای مقاومت و همکاری با خبرنگاران آزاد در امتداد شرکتکنندگان جهانی اربعین.
۴. فعالسازی فضای موکبی و آیینی:
* تبدیل موکبها به کانونهای روایتگری و جمعآوری نمادها، کمکها و امضاءها.* استفاده از مفاهیم آب، تشنگی، گرسنگی و مقاومت در نشانهها، دعاها و توزیع نذورات.
۵. مطالبهگری هوشمند و هدفمند از نهادهای بینالمللی:
* رصد قوانین بینالمللی و تدوین بیانیههای حقوقی با محوریت پایان محاصره غزه و درخواست مجازات عاملان جنایت از مراجع جهانی (دیوان لاهه، شورای امنیت و…)* ارائه دادخواستهای جمعی امضاءشده در فضای اربعین به نهادهای حقوق بشری جهانی.
۶. گفتمانسازی و فرهنگسازی ماندگار حمایت از مظلومان:
* تدوین بستههای آموزشی ویژه نوجوان و جوان برای پیوند سیره عاشورا با ماموریت حمایت از مظلومان جهان معاصر.* تشویق به ثبت خاطرات و تجربهها در قالب خاطرهنویسی، شعر، سرود یا تولید محتوای دیجیتال برای انتقال به نسلهای آینده.
* حرکت از بیانیه به کنش حقیقی؛ از نمایش همدردی تا اقدام تمدنی و اثرگذار.
سخن پایانی:
پیادهروی اربعین امسال، فراتر از شعائر دینی، صحنه مسئولیتپذیری برای دفاع از مردم مظلوم غزه و احیای میراث عاشورا است. رسالت راهپیمایان، ساخت وحدت تمدنی و کنش اجتماعی مؤثر است؛ اگر همراه با عزم و برنامه باشد، پژواک صدای مظلومان را جهانی خواهد کرد و سد تحریف و سکوت رسانهای را درهم خواهد شکست.امروز هر گام زائر اربعینی، باید تبلور حمایت عملی، عدالتخواهی و مقابله با ظلم باشد؛ چرا که درک عاشورا با بیتفاوتی در برابر بحران غزه ناسازگار است و آینده امت، در گرو کنشگری آگاهانه امروز ماست.
پس اربعینیان! امروز حاملان ندای "هل من ناصر غزه" باشید؛ هر قدم و هر بیان شما میتواند تراز آینده جهان اسلام را رقم بزند. جهان فردا منتظر روایت و اقدام امروز ماست. آن که عاشورا را درک کند، هیچ گاه در قبال فاجعه انسانی غزه بیتفاوت نمیماند.
نویسنده: سیدامیرحسین موسوی تبار
منبع: تحریریه راسخون
© استفاده از این مطلب، فقط با ذکر منبع بلامانع است.
_656882.jpg "برای نیت روزه چه بگوییم")
.jpg "شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها در قرآن")
