سید حسن میرخانی ملقب به سراج الکتاب (زاده ۱۲۹۱-درگذشته ۵ آذر ۱۳۶۹) از خوشنویسان و نستعلیقنویسان معاصر و از بنیانگذاران انجمن خوشنویسان ایران بود.
به گونهای که آموزش صحیح و نبوغ خاص او به مرحلهای رسید که میتوان جایگاه خطی خاصی برایش در میان خوشنویسان قدیم و معاصر در نظر گرفت.
سیدحسن میرخانی معروف به سراج الکتّاب فرزند سیدمرتضی حسینی برغائی در ۱۲۹۱ خورشیدی در تهران به دنیا آمد، وی پس از پایان تحصیلات مقدماتی، هنر خطاطی را نزد پدر و استادان برجسته خطاطی ایران فرا گرفت. او از استادان صاحب سبک در نستعلیق معاصر ایران به شمار میرود.
زندگی سید حسن میرخانی
او در سال ۱۲۹۱ شمسی در تهران به دنیا آمد خوشنویسی را ابتدا نزد پدرش سید مرتضی حسینی برغانی آموخت که شیوه محمد رضا کلهر را پیروی میکرد.
سید حسن میرخانی فردی عارف مسلک بود و کتابهایی از شاهکارهای ادبیات فارسی را کتابت کردهاست.
سید حسن میرخانی به انواع مختلف خطوط مرسوم در ایران چون نستعلیق، نسخ، ثلث، تعلیق، رقاع،ریحان، شکسته نستعلیق و تحریر تسلط داشت اما استادی او در نگارش خط نستعلیق در ابعاد «خفی» و «جلی» بود. علاوه بر آن وی را از نظر اخلاق و تقوی نیز ستودهاند و فروتنی و وارستگی او در نخستین برخورد نمایان بودهاست.
در اختتامیه نمایشگاه استادان بزرگ نستعلیق که در سال ۱۳۸۷ برگزار شد از سیدحسن میرخانی و برادرش سیدحسین میرخانی به عنوان پیشکسوتان هنر نستعلیق معاصر تجلیل شد.
به نظر وی خط از قدرت انسان بیرون است و کار خدا است. وی در تاریخ ۵ آذرماه سال ۱۳۶۹ در تهران درگذشت.
شعر میرخانی
حسن میرخانی از علوم ادبی بهرهمند بود. او در سرودن شعر نیز دست داشت و در اشعار او اثری از عرفان و صفای نفس دیده میشود. او در اشعارش «بنده» تخلص میکرد و مجموعه اشعارش با نام «دیوان بنده» منتشر شدهاست.
آثار میرخانی
از آثار او در خوشنویسی نستعلیق میتوان به کتابهای کلیات سعدی، مثنوی مولوی، خمسه نظامی، دیوان حافظ، دیوان بنده، گزیده دیوان شمس تبریزی، ترانههای باباطاهر، ترجیع بند هاتف اصفهانی، ترجمه نفس المهموم، داستان ملک جمشید، مجموعه هنر خط و نگارستان خط را برشمرد.
کتاب مثنوی مولوی که به خط میر حسن میر خانی نگارش یافته علاوه بر آنکه از نظر زیبائی خط مورد کمال توجه است خود او در تصحیح این کتاب کوشیده است.
شاگردان میرخانی
او در مدتی بسیار کوتاه، در خوشنویسی به درجه استادی رسید و سپس به تدریس پرداخت. او در جایگاه تدریس، معلمی دلسوز، با ذوق و آگاه به نحوه تربیت هنرجویان بود؛ به طوری که بیش از آنکه خاطراتی از تعلیم خوشنویسی برای شاگردان باقی مانده باشد، خاطراتی از ارشاد، تربیت اخلاقی و سلوک به یاد دارند.
این هنرمند در جایگاه ارشاد، مرشدی خاص بود که پرورش هنرجویانی اهل سلوک و ادب نشان از لحظههای ناز و نیاز کلاس وی دارد. شاگردانی که هر کدام در هر جایگاه و محلی به ترویج آنچه از او آموخته اند، میپردازند.
در جهت گسترش، آموزش و ترویج فرهنگ خوشنویسی در زمانی که آن را به دلیل مسایلی خاص اجتماعی (سال های ۱۳۲۰ به بعد) باید یکی از دورههای رکود و بی توجهی نسبت به هنر خوشنویسی دانست، میرخانی به همراه افرادی همچون ابراهیم بوذری، حسن زرینخط، علی اکبر کاوه و سید حسین میرخانی اولین دوره کلاسهای آزاد خوشنویسی را برپا کردند که درگذر زمان و با حضور مدیری همچون خسرو زعیمی پایههای تاسیس انجمن خوشنویسان ایران بنا نهاده شد. این استاد شاگردان فراوانی داشته که بسیاری از آنان هماکنون از خوشنویسان بناماند از جمله استادانی چون فتحعلی واشقانی و جلیل رسولی.
با این وجود اغلب استادان معاصر به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از روی آثار وی تعلیم گرفتهاند از این میان میتوان به این افراد اشاره کرد:
مصطفی ذاکر شبیری، اویس وفسی، غلامحسین امیرخانی، علی اسماعیلی قوچانی،علی راهجیری، ناصر جواهرپور، سید محمد حسینی موحد، قاسم دماوندی، احمد عبدالرضایی، محمدرضا شجریان، یدالله کابلی، ابوالحسن محصص، غلامرضا مشعشعی، منوچهر نوح سرشت، محمدجواد جدی، جمالالدین مودب، امیراحمد فلسفی و مهدی کریمی.
منابع
مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی ایران- سیمای هنرمندان- برادران میر خانی
انجمن خوشنویسان اصفهان
روزنامه دنیای اقتصاد، شماره ۱۵۸۴ ۱۴/۵/۸۷، ص۳۲
قلیچخانی، حمیدرضا «فهرست خوشنویسان دوران قاجار تا معاصر». پایگاه اطلاعرسانی خوشنویسی ایران.
در پایان:
جا دارد که از دلسوزی، همراهی و توجه اساتید معظم، متعهد، متدین و مجاهدِ خود در کسوت شاگردی، از زحمات ارزشمند استاد مسعود نجابتی و عبدالرسول یاقوتی، سید حسن موسی زاده، ناصر طاووسی و ابوالفضل خزائی تقدیر و تشکر نمایم.
شاگرد شما، ابوالفضل رنجبران
© کلیه حقوق متعلق به صاحب اثر و پرتال فرهنگی راسخون است. استفاده از مطالب و آثار فقط با ذکر منبع بلامانع است.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_656882.jpg "برای نیت روزه چه بگوییم")
.jpg "شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها در قرآن")
