حلقه نقدي پيرامون حكومت ديني، انديشه ديني (3)

نكته‏ی بعد این كه امیران را به معنای حاكمان گرفته، اعم از این كه حاكم حق باشد یا حاكم باطل؛ و عالمان را اعم از این كه در چه اندیشه‏ای باشند و... گرفته است؛ در حالی كه واژه‏ی علما در این‏جا به معنای عالمان دین است بلكه اخص از آن، یعنی كسانی كه زمام‏دار عموم مردم هستند و مرجعیت دینی دارند. و منظور از امیران یعنی حكومت‏گرانی كه
دوشنبه، 27 دی 1389
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
حلقه نقدي پيرامون حكومت ديني، انديشه ديني (3)

حلقه نقدي پيرامون حكومت ديني، انديشه ديني (3)
حلقه نقدي پيرامون حكومت ديني، انديشه ديني (3)


 





 
گفتگو با آقايان حجج اسلام و المسلمین ارسطا و كعبي
نكته‏ی بعد این كه امیران را به معنای حاكمان گرفته، اعم از این كه حاكم حق باشد یا حاكم باطل؛ و عالمان را اعم از این كه در چه اندیشه‏ای باشند و... گرفته است؛ در حالی كه واژه‏ی علما در این‏جا به معنای عالمان دین است بلكه اخص از آن، یعنی كسانی كه زمام‏دار عموم مردم هستند و مرجعیت دینی دارند. و منظور از امیران یعنی حكومت‏گرانی كه حكومت آن‏ها ماهیت دینی ندارد. این حدیث نشان می‏دهد كه مراجع و عالمان دینی هیچ گاه نباید ستم پذیر و درباری باشند و در حاشیه‏ی دربار و قدرت و حكومت‏های ستم‏گر قرار بگیرند كه این یك امر مذموم و ناپسندی است. حال اگر شرایطی مهیا بشود كه عالمان دینی خودشان امیر بشوند و زمام‏داری دولت به عهده‏ی رهبران دینی بشود یعنی امیری كه بر اساس قوانین و مقررات الهی حكومت می‏كند و خود دانشمند دینی است، حال آیا رفتن به باب چنین امیری و هم‏كاری با قدرتی كه به واسطه‏ی آن، عدل در جامعه تحقّق می‏یابد، آیا باز مذموم است؟ روایت قطعاً ناظر به این شق قضیه نیست؛ چرا كه منظور روایت، عالمانی هستند كه در حاشیه‏ی قدرت سیاسی ظالمان قرار می‏گیرند، نه قدرت سیاسی عادل؛كه در این صورت این یك امر ممدوحی است و در سیره‏ی ائمه این بحث شده است و در زمان غیبت هم هر وقت علما احساس كردند كه در قالب یك حكومت می‏توان از قوانین الهی دفاع كرد و مذهب اهل بیت را ترویج كرد، با این عنوان با بعضی از دولت‏ها هم هم‏كاری داشته‏اند و الا این حدیث ناظر به حكومت ظالم است؛ چنان چه در مذهب شیعه از گناهان كبیره این است كه حكومت ظالم و فاجر را بپذیرند.
اگر آقای ارسطا در این مورد توضیحی دارند بیان فرمایند.
ارسطا: بنده فكر می‏كنم با صرف‏نظر از سند این روایت، اگر به ظاهر عبادت نگاه بكنیم، معنای واضحی می‏توانیم از آن به دست بیاوریم. می‏فرماید اگر دیدید علما به در خانه‏ی امیران رفتند، پس بد امیران و بد عالمانی هستند و هنگامی كه دیدید امرا به در خانه‏ی علما رفتند، پس هم نیكو علمایی هستند و هم نیكو امرایی. منظور از علما در این‏جا علمای دین است؛ زیرا می‏دانیم كه علوم تجربی در حقیقت و اعمال حكومت و قواعدی كه یك حكومت می‏تواند مورد استفاده قرار دهد دخلی ندارد؛ در این روایت با توجه به این كه رابطه‏ی بین امیر و عالم را مورد توجه قرار می‏دهد، معلوم شود علمی مد نظر است كه در امر امارت و حكومت دخیل باشد كه آن علم عبارت است از علوم دینی یا علوم سیاسی و حقوق و... كه در تمام این موارد، دین دیدگاه‏های خاص خودش را دارد؛ بنا بر این معنی این گونه می‏شود: اگر دیدید علمای دین به در خانه‏ی امیران رفتند و آن زمانی است كه امیران در رأس قدرت هستند و علما جیره‏خوار آن‏ها باشند و اگر دیدید علمای دینی شما تابع امیرانشان شدند، این‏جا باید گفت كه هم بد امیرانی هستند و هم بد عالمانی؛ زیرا وقتی علم دین تابع امیران شود یعنی آن امیر در امارت خودش هیچ تقیدی به دین ندارد و او كسی است كه جلوجلو می‏رود و عالمان دینی را پشت سر خود می‏كشد؛ یعنی استفاده‏ی ابزاری از دین می‏كند؛ زیرا این عالمان چهره‏ی غیر حقیقی از دین را به مردم نشان می‏دهند؛ بنا بر این چنین عالمانی هم، بد عالمانی هستند چون دین خود را به دنیای خود فروختند و هم‏چنین امیرانی بد امیرانی هستند؛ چون مقید به ضوابط دینی نیستند. و اگر دیدید كه دین چنین موقعیتی نزد عالمان پیدا نكرده است بلكه اُمرا را بَر در خانه‏ی علما دیدید، یعنی علما در خانه‏های خودشان هستند و اُمرا پیش آن‏ها رفتند كه از علما بپرسند كه ما چگونه حكومت بكنیم، در این‏جا وصف مشعر به علیّت است؛ یعنی عالم كسی است كه علم خودش را در اختیار امیر می‏گذارد تا بر اساس آن حكومت كند؛ بنا بر این، امیر وقتی می‏خواهد بپرسد كه چگونه باید حكومت كند به در خانه‏ی عالم می‏رود. اگر این گونه دیدید، باید گفت كه چه خوب عالمانی هستند و چه خوب امیرانی؛ زیرا این‏جا در واقع حكومت در دست عالمان است و امیر یك مهره‏ی اجرایی است. در واقع این حدیث كاملاً دلالت بر این می‏كند كه امیران باید دنباله‏روِ عالمان باشند.
آیا اساساً حكومت می‏تواند برای خودش تئوری‏پردازی بكند؟
با توجه به این كه حاكمیت را در اختیار دارد این امكان وجود ندارد كه از حاكمیت خودش سوء استفاده كند و از عالمان دین كه در اختیار دارد و وابسته به حكومت هستند، به عنوان ابزاری در دست حكومت استفاده كند تا به نفع حكومت تئوری‏پردازی بكنند. در این‏جا بعضی‏ها معتقدند برای دفع چنین سوء ظنی نسبت به حاكمیت، لازم است حاكمیت از تئوری‏پردازی در مورد حكومت پرهیز بكند.
كعبی: اصل تئوری‏پردازی برای حكومت لابد منه است؛ زیرا هیچ حكومتی بدون تئوری پردازانی كه بتوانند مدیریت و تئوری‏پردازی و سازمان‏دهی بكنند نیست و آن حكومت بدون این‏ها پا نمی‏گیرد. نویسنده می‏گوید كه علمای دینی نباید هیچ نقشی در حاكمیت و تئوری‏پردازی حكومت داشته باشند و مستقل نظر بدهند تا این نقش و نظریه‏پردازی برای روشن‏فكران باشد و این خیلی عجیب است؛ زیرا هیچ حكومتی جدای از اندیشه و نظام سیاسی‏اش نیست؛ زیرا تئوری‏پردازهایی كه برای یك حكومت تئوری‏پردازی می‏كنند محصول آموزشی همین حكومت‏ها هستند؛ یعنی روشن‏فكران، محصول آموزشی مراكز سیاسی و... همین حكومت‏ها هستند؛ لذا هیچ حكومتی تئوری‏پردازانی خارج از فضای حكومت و دولت و نظام سیاسی ندارد و نمی‏پذیرد؛ زیرا اصل وفاداری به یك حكومت و یك اندیشه‏ی سیاسی، پیش‏فرض تئوری‏پردازی برای یك حكومت و یك نظام سیاسی است. منتهی تأكید باید در این باشد كه سوء استفاده نشود؛ مثلاً گاهی حكومت مد نظر ما حكومت سوسیال دمكرات هیتلر است كه هیتلر امر و نهی می‏كند و تئوری پردازان و متفكران امر و نهی هیتلر را تئوری‏پردازی می‏كنند، در این صورت این تئوری پردازان اجیر هیتلر هستند؛ ولی یك بار تئوری پردازانی هستند عادل و متّقی و چشم داشت دنیوی ندارند. بحث سوء استفاده از قدرت سیاسی در همه جا هست كه در آن صورت، بحث دیگری است كه ابزار كنترل قدرت سیاسی چیست؟ كه در این مورد گفته‏اند عدالت و تقوا و صیانت نفس مهم‏ترین ابزاری است كه در نظام دینی مورد توجه است. یك باب در مباحث فقهی است به نام باب الفتن الدنیا به الدین (در وسایل الشیعه) یعنی ممكن است در نظر ما دین جلوه كند ولی در پشت سر دنیا پنهان شده باشد كه ممكن است دنیا در هر لباس جلوه كند و مخصوص جماعت خاصّی نیست؛ حتّی روشن‏فكرانی هم كه می‏گویند باید مستقل بود، ممكن است آن‏ها هم خواسته‏های ویژه‏ی خود را دنبال كنند.
در واقع این طور شد كه در معرض اتهام قرار گرفتن مخصوص به حكومتیان نیست. آقای ارسطا اگر توضیحی دارید بیان فرمایید.
ارسطا: با توجه به نكاتی كه آقای كعبی فرمودند، بنده فقط یك نكته را اضافه كنم و آن در خصوص مطلبی است كه از قول بعضی نویسندگان نقل كردید كه بعضی‏ها گفته‏اند بهتر است حكومت‏های دینی تئوری‏پردازی‏ها را به كسانی وا بگذارند كه ظاهراً و باطناً منتفع از تئوری‏های خود نباشند و توصیه كردند كه حكومت‏های دینی هر چه قدر در خصوص این تئوری‏ها، خودشان سخن بگویند متهم به نقض بی‏طرفی خواهند شد. بنده می‏خواهم عرض كنم در حكومت دینی ایران ما می‏بینیم كه فقهای ما در طول دوران بسیار طولانی فقه شیعه كه از اوایل غیبت كبرا شروع شده تا زمان حاضر - جز در بیست و دو سال اخیر - فقها این امكان را پیدا نكردند كه تشكیل یك حكومت دینی بدهند. می‏بینیم بسیاری از فقهای شیعه كه به طور قطع از یك حكومت مرتزق و منتفع از یك حكومت نبودند تماماً ولایت فقیه را به عنوان سیستمی كه برای حكومت دینی می‏توان تحویل داد مطرح كرده‏اند. اگر از ما از مرحوم شیخ مفید شروع كنیم، ایشان كلماتی دارند كه در آن كلمات تصریح به سلطان الاسلام شده است كه سلطان الاسلام را یك فقیه جامع الشرایط می‏داند تا برسد به فقهای دیگر مثل محقق كركی، مرحوم علامه‏ی نراقی مرحوم صاحب قوانین، مرحوم صاحب جواهر و فقهای دیگر. در تحقیق مختصری كه در میان كلمات علما داشتیم، پنج نفر از فقها ادعای اجماع بر این مسئله كرده‏اند؛ آن هم ولایتی در حد تشكیل حكومت. بنا بر این اگر سخن این است كه باید غیر مرتزقان از دین و كسانی كه از این راه منتفع نمی‏شوند، در این مورد سخن بگویند ما یك پیشینه‏ی هزار و چند صد ساله داریم كه فقهایی از این امر منتفع نبودند ولی در این مورد سخن گفتند و تئوری‏پردازی دینی كرده‏اند.
كعبی: بنده یك نكته اضافه كنم كه عكس قضیه هم صادق است. چون در این‏جا نویسنده ادعا می‏كند كه تئوری‏پردازی‏های مربوط به دموكراسی، معمولاً توسط فیلسوفانی صورت گرفت كه مطلقاً در حكومت دستی نداشتند؛ در حالی كه سابقه‏ی تئوری‏پردازی دموكراسی و این گونه مباحث مثل آقای هابز، جان لاك، حتّی منتوسكیو )كه برای جا انداختن مجلس سنا در فرانسه فعالیت كرد( این‏ها دقیقاً جهت دفاع از یك قشر از جامعه كه سرمایه‏داران آن زمان بودند یا جا انداختن استبداد و یا برای مقابله با حكومت دینی و تثبیت وضعیت مطلوب خودشان كه متناسب با حاكم بود تئوری‏پردازی كرده‏اند.
منبع:andisheqom.com
ارسالي از طرف کاربر محترم : omidayandh
ادامه دارد...



 



ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
مقالات مرتبط
موارد بیشتر برای شما
دیه در نظام حقوقی: مفهوم، محاسبه و چالش‌ها
دیه در نظام حقوقی: مفهوم، محاسبه و چالش‌ها
حکایت حاج علی بغدادی و تشرفش به امام زمان (عج)
حکایت حاج علی بغدادی و تشرفش به امام زمان (عج)
بررسی بالا رفتن آمار طلاق توافقی در جامعه
بررسی بالا رفتن آمار طلاق توافقی در جامعه
مهمترین توصیه امام خمینی به جوانان چیست؟
مهمترین توصیه امام خمینی به جوانان چیست؟
نام های قیامت در قرآن
نام های قیامت در قرآن
واکنش سخنگوی دولت به تحولات اخیر سوریه
play_arrow
واکنش سخنگوی دولت به تحولات اخیر سوریه
کاروان امنیتی نتانیاهو به سمت دادگاه تل‌آویو برای بازجویی
play_arrow
کاروان امنیتی نتانیاهو به سمت دادگاه تل‌آویو برای بازجویی
بازگشت اعتماد به نفس به ملت ایران یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی است
play_arrow
بازگشت اعتماد به نفس به ملت ایران یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی است
کارشناس برنامه شبکه افق صداوسیما: ایران را رهبر محور مقاومت می‌دانند؛ در جنگ با اسرئیل زدیم و خوردیم!
play_arrow
کارشناس برنامه شبکه افق صداوسیما: ایران را رهبر محور مقاومت می‌دانند؛ در جنگ با اسرئیل زدیم و خوردیم!
گزارش متفاوت و خبرساز صداوسیما با عنوان «چرا ایران مانع رفتن بشار اسد نشد؟»
play_arrow
گزارش متفاوت و خبرساز صداوسیما با عنوان «چرا ایران مانع رفتن بشار اسد نشد؟»
نتانیاهو: جولان بخش جدایی‌ناپذیر از اسرائیل باقی خواهد ماند
play_arrow
نتانیاهو: جولان بخش جدایی‌ناپذیر از اسرائیل باقی خواهد ماند
دیدار احمد جولانی با نخست وزیر دولت سابق برای هماهنگی انتقال قدرت
play_arrow
دیدار احمد جولانی با نخست وزیر دولت سابق برای هماهنگی انتقال قدرت
ابومحمد الجولانی کیست؟
play_arrow
ابومحمد الجولانی کیست؟
یارانۀ پردرآمدها حذف می‌شود
play_arrow
یارانۀ پردرآمدها حذف می‌شود
چرا مردم سوریه از رفتن بشار اسد خیلی خوشحال شدند؟
play_arrow
چرا مردم سوریه از رفتن بشار اسد خیلی خوشحال شدند؟