چرا از سينماي سه بعدي متنفرم؟

سينماي سه بعدي ضايع کردن يک بعد کاملاً خوب است. هجوم ديوانه وار فعلي هاليوود به سمت آن انتحاري است. هيچ چيز اساسي به تجربه ي سينما رفتن اضافه نمي کند. براي بعضي ها، باعث حواس پرتي آزار دهنده اي مي شود. براي ديگران، موجب حالت تهوع و سردرد مي شود. بيش از هر چيز جهت فروختن تجهيزات نمايش فيلم و اضافه کردن پنج تا هفت و نيم دلار هزينه اضافي به قيمت پيش از اين گران بليت هاي سينما از آن استفاده مي شود. تصويرش به شکل واضحي تاريک تر از تصوير استاندارد دو بعدي است. براي فيلم هاي بزرگ سالانه اي که هر نوع جديتي داشته باشند، نا مناسب است. آزادي کارگردان ها را در ساختن فيلم به آن شکلي که درست تشخيص مي دهند محدود مي کند. براي مخاطبان بين رده ي سني 13تا17سال به ندرت تجربه اي را مهيا مي کند که ارزش پرداخت آن اضافه بها را داشته باشد.
موضع من اين است. مي دانم که حرف هايم از جنبه ي تجاري صنعت سينما مثل کفرگويي است. به هر حال، سه بعدي نه تنها بزرگترين سود مالي را نصيب هاليوود کرده (7/ 2ميليارد دلار براي آواتار که همچنان هم فروشش ادامه دارد)، بلکه تعداد زيادي از فيلم هاي موفق ديگر نيز همگي سه بعدي اکران شده اند. سه فيلم پرفروش امسال (آليس در سرزمين عجايب، چگونه اژدهاي خود را تربيت کنيد و نبرد تيتان ها) همه به شکل سه بعدي اکران شدند، و اينها تازه شروع ماجرا بوده است. اما تعداد زيادي از کارگردان ها، تدوينگرها و فيلمبردارها در مورد نقايص سه بعدي با من هم عقيده اند؛ همچنين تعداد زيادي از عشاق سينما. حتي آن دسته از تهيه کننده هاي اجرايي که احساس مي کنند از يکي ديگر از شيفتگي هاي هاليوود نسبت به تکنولوژي صدمه خورده اند؛ تکنولوژي اي که حتي همان زماني که پدربزرگ هايشان داشتند با سيستم استريوسکوپ [سيستم ضبط فيلم به شيوه ي سه بعدي] بازي مي کردند هم بيهوده بوده است، آنها هم با من موافق هستند. دلايل ملحدين، نکته به نکته:
 

1.ضايع کردن يک بعد است
 

وقتي شما به يک فيلم دو بعدي نگاه مي کنيد، تا جايي که به ذهن شما مربوط است آن فيلم در همان حال سه بعدي هم هست. وقتي لورنس عربستان را مي بينيد که ابتدا يک لکه است و در حالي که سوار بر اسب دارد در صحرا به سوي شما مي آيد، بزرگ و بزرگ تر مي شود، با خودتان فکر مي کنيد که «نگاه کن چقدر آرام در مقابل افق بزرگ مي شود» يا مي گوييد «اي کاش سه بعدي بود»؟
ذهن ما از قاعده ي پرسپکتيو استفاده مي کند تا بعد سوم را بسازد. اضافه کردن يک بعد مصنوعي باعث مي شود اين توهم بعد سوم، کمتر متقاعد کننده بشود.

2.هيچ چيز به تجربه فيلم ديدن اضافه نمي کند
 

بهترين تجربه هاي سينما رفتن خود را به ياد بياوريد. آيا به سه بعدي «احتياج» داشتند؟ يک فيلم خوب تخيلات ما را کاملاً درگير خود مي کند. فارگو در حالت سه بعدي چه چيزي به دست مي آورد؟ پرشس؟ کازابلانکا؟

3.مي تواند باعث پرت شدن حواس شود
 

بعضي سه بعدي ها تنها شامل جداسازي سطوح تصوير است، در نتيجه، بعضي اشيا بالاتر از ديگر اشيا معلق مي مانند، اما همه چيز کماکان در همان حالت دو بعدي است. ما متوجه اين موضوع مي شويم، در حالي که نبايد بشويم. در دو بعدي، کارگردان ها اغلب از تفاوت در فوکوس استفاده کرده اند تا توجه مخاطب را به پيش زمينه يا پس زمينه جلب کنند. در سه بعدي، به نظر مي رسد که خود تکنولوژي توصيه مي کند که تمامي عمق ميدان در فوکوس کامل باشد. من معتقد نيستم که اين حالت لازم باشد، و اين موضوع کارگردان ها را از ابزاري براي هدايت توجه تماشاگر محروم مي کند.

4.مي تواند حالت تهوع و سردرد ايجاد کند
 

وقتي در ماه ژانويه، در نمايشگاهي داشتند تلويزيون هاي سه بعدي را معرفي مي کردند، خبرگزاري رويترز با دو چشم پزشک معتبر مصاحبه کرد. دکتر مايکل رزنبرگ، پروفسور دانشگاه نورث وسترن گفت: «تعداد بسيار زيادي از افراد هستند که مشکلات چشمي خيلي کمي دارند (براي مثال، دچار مشکل عدم تعادل ماهيچه ي چشم هستند) و در شرايط عادي، مغز به طور طبيعي با آن مشکل کنار مي آيد. سه بعدي يک تجربه ي تصويري نا آشنا فراهم مي کند که تبديل به تلاش ذهني بيشتري مي شود، و ابتلا به سر درد را ساده تر مي کند.» دکتر دبورا فرايدمن، پروفسور دانشگاه پزشکي روچستر گفت که در يک تصوير عادي، هر چشم چيزها را با زاويه اي کمي متفاوت از چشم ديگر مي بيند: «وقتي اين تصاوير در ذهن پردازش مي شوند، تصور عمق را به وجود مي آورند. توهماتي که مخاطب در فيلم هاي سه بعدي مي بيند به همان شيوه اي تنظيم نمي شود که چشم ها و مغز تنظيم مي شوند.» در يک مقاله ي جديد در ماهنامه ي کانسيومر ريپورتز آمده است که حدود 15 درصد مخاطبان سينما در حين تماشاي فيلم هاي سه بعدي دچار سر درد و خستگي چشم مي شوند.

5.متوجه شده ايد که فيلم هاي سه بعدي کمي تيره به نظر مي رسند؟
 

لني ايپتون پدر صنعت نمايش استريوسکوپ الکترونيکي شناخته مي شود. او مي داند که فيلم هايي که با سيستم هاي او ساخته مي شوند چطور بايد به نظر برسند. او مي نويسد که پروژکتورهاي ديجيتالي فعلي «في نفسه ناکار آمدند. نصف نور به يک چشم مي رود و نصف ديگر به چشم ديگر، که فوراً باعث افت 50 درصد روشنايي مي شود.» بعد خود عينک سه بعدي نور را جذب مي کند. اکثر قريب به اتفاق سالن ها فيلم سه بعدي را بين سه تا شش اف ال اس پخش مي کنند. پروژکتورهاي فيلم حدود 15اف ال اس، و فرمت اصلي آيمکس 22 اف ال اس را روي پرده مي اندازد. اگر نمي دانيد اف ال اس چيست، به بقيه ملحق شويد. (به طور خلاصه، سطح نوري که پروژکتوري که فيلمي در آن نيست، روي پرده مي اندازد.) و يک فيلم استاندارد را با آيمکس اشتباه نگيريد، يا «آيمکس قلابي» را با آيمکس اصلي. تفاوتش در چيست؟ آيمکس، سالن هاي سينماي جديدي هستند که پرده هاي بزرگ تري دارند، که خيلي خوب است، اما پرده هاي خيلي بزرگ آيمکس نيستند و از تکنولوژي اين نوع فيلم استفاده نمي کنند. اما چون به همه ي اين سالن ها آيمکس گفته مي شود، کمي گمراه کننده است.

6.از فروش پروژکتورها ي جديد ديجيتال، پول در مي آيد
 

اين پروژکتورها خودشان، خودشان را نمي فروشند. در ابتدا مديران سينما به دليل هزينه ي خيلي زياد تجهيزات جديد، مخالف خريد اين پروژکتورها بودند و بين خودشان بر سر اين دعوا مي کردند که آيا استوديوها بايد در تقسيم اين هزينه ها کمک کنند يا نه. بعضي استوديوها، براي خدشه دار کردن اسطوره ي سه بعدي، به صاحبان سينما گفتند که اگر فيلمي را به حالت سه بعدي نمايش ندهند، نمي توانند به شکل دو بعدي هم نمايش دهند. اگر چه در اکثر اتاق هاي پروژکتور براي هر دو نوع پروژکتور جا وجود دارد، سالن ها را دارند تشويق مي کنند تا پروژکتورهاي آنالوگ خود را هر چه زودتر حذف کنند. چرا براي خلاص شدن ازشر پروژکتورهاي آنالوگ اين قدر عجله مي کنند؟ آيا صاحبان سينما دارند از طرف سازندگان پروژکتور هاي ديجيتال غير مطمئن تشويق مي شوند تا پل هاي پشت سر خود را خراب کنند؟

7.سالن هاي سينما بين 5 تا 5 /7 دلار به قيمت بليت اضافه مي کنند
 

با اين همه، وقتي يک فيلم دو بعدي را در يک سالن با تجهيزات سه بعدي مي بينيد، پروژکتورهاي سه بعدي براي فيلم هاي دو بعدي هم مناسب اند: آن فيلم ها از همان پروژکتورها استفاده مي کنند، اما پول اضافه گرفته نمي شود. متوجه اين دور باطل هستند؟ آيا قرار است اين اضافه بها باقي بماند، يا وقتي پول اين پروژکتورهاي جديد پرداخت شود، آن اضافه بها هم حذف خواهد شد؟ نظر شما چيست؟ من فکر مي کنم که سه بعدي يک روش اخاذي از والديني است که تبليغات به بچه هاشان ياد داده که سه بعدي «بخواهند». در يادداشتي که بر فيلم نبرد تيتان ها نوشتم، يک تبصره اضافه کردم: «براي بچه هاتان توضيح دهيد که اين فيلم به شيوه ي سه بعدي فيلمبرداري نشده و فقط دارد به شکل سه بعدي پخش مي شود تا روي هر بليت پنج دلار بيشتر از شما بگيرند. من نسخه ي دو بعدي اش را ديدم، و بگذاريد به شما بگويم که تصاوير در نسخه ي دو بعدي عالي بود.» و واقعاً هم عالي بود. بُعد سوم با عجله در مرحله ي پس از توليد اضافه شد تا آويزان آواتار شود. نسخه سه بعدي قلابي تيتان حتي از جانب طرفداران تکنولوژي سه بعدي هم با نقدهاي منفي مواجه شد.

8.من نمي توانم درامي جدي مثل توي آسمان يا محفظه ي رنج را سه بعدي تصور کنم
 

کارگردان هاشان هم نمي توانند. وقتي آلفرد هيچکاک فيلم ام را به نشانه ي مرگ بگير را به شيوه ي سه بعدي فيلمبرداري کرد، از نتيجه اش آن قدر ناراضي بود که در افتتاحيه ي فيلم در نيويورک، آن را به شکل دو بعدي اکران کرد. به نظر مي رسد اين تکنولوژي براي فيلم هاي کودکان، انيميشن ها، و فيلم هايي نظير آواتار جيمز کامرون مناسب باشد، که تا حدود زيادي با کامپيوتر ساخته شده اند. فيلم کامرون البته واضح است که چرا سه بعدي ساخته شده: يک فيلم با شکوه، که روي پرده ي آيمکس خيلي زيباست (و من به همين شکل فيلم را ديدم)، و پرفروش ترين فيلم تاريخ سينما. آواتار مدل نمونه اي سه بعدي است، اما آيا در حالت دو بعدي هم (بدون توجه به اضافه بهاي بليت ها) مي توانست به همين خوبي باشد؟ دومين فيلم پرفروش تاريخ سينما تايتانيک کامرون است، که البته دو بعدي بوده. با اين همه آواتار به شکل مؤثري از سه بعدي استفاده مي کند. به نظرم عالي بود. کامرون يک نابغه ي تکنيکي است که فيلمش را از همان قدم اول تا آخرين مرحله براي سه بعدي طراحي کرده و250ميليون دلار خرج کرد تا آن را درست اجرا کند. او استاد فيلمبرداري و تدوين است. کارگردان هاي ديگر را مديران بازاريابي مجبور به استفاده از سه بعدي مي کنند. در مورد آنها واضح است که اين کار به دليل علاقه به افزودن آن اضافه بها است.
تيم برتون را در نظر بگيريد، که مديران بازاريابي مجبورش کردند که يک فيلم سه بعدي قلابي به وجود بياورد که بعد به عنوان آليس در سرزمين عجايب: يک تجربه سه بعدي آيمکس اکرانش کردند (اگر چه به ياد داشته باشيد که سالن هاي آيمکس جديد، آيمکس هاي واقعي نيستند). درست است، فروش خيلي بالاي کرد. اما عناصر سه بعدي اش خيلي کم و نا لازم است؛ يک حقه براي توجيه دريافت اضافه بها.
حتي کامرون هم قصد دارد دوباره تايتانيک را به شيوه سه بعدي اکران کند، و ارزشش را دارد که مستند سه بعدي او، ارواح ژرفنا را به ياد بياوريم، که او شخصاً از مزارع تايتانيک فيلمبرداري کرد. تايتانيک سه بعدي، يک فيلم سه بعدي واقعي نخواهد بود، بلکه احتمالاً کامرون «سه بعدي قلابي » را بهتر از بقيه اجرا خواهد کرد. با اين حال، بحث من کماکان اين است: تايتانيک به همين شکلي که هست، عالي است پس چرا بايد يک عامل پرت کننده ي حواس را به آن اضافه کرد؟ بديهي است، براي بازگرداندن گاو پرفروش شماره ي دو در تاريخ سينما و دوشيدن شير بيشتري از آن.
يک بار گفتم که ممکن است فرمت سه بعدي را بپذيرم اگر کارگرداني مثل مارتين اسکورسيزي از آن استفاده کند. فکر مي کردم که جايم امن است. بعد اسکورسيزي اعلام کرد که فيلم بعدي اش، اختراع هوگو کابرت که داستانش درباره ي يک يتيم و يک ربات است و در سال 2011اکران خواهد شد، به شکل سه بعدي خواهد ساخت. خب، اسکورسيزي سينما را مي شناسد، و عشق شديدي نسبت به امکانات آن دارد. حدس مي زنم سه بعدي را با نيازهايش وفق خواهد داد. و قهرمان من، ورنرهرتزوگ، دارد از سه بعدي استفاده مي کند تا از نقاشي هاي يک غار ماقبل از تاريخ در فرانسه فيلمبرداري کند، تا بهتر بتواند گودي غارهاي باستاني را نمايش دهد. او به من گفت هيچ چيز به سمت مخاطب نخواهد رفت، و فيلمش پشت سطح پرده باقي خواهد ماند. به بيان ديگر، هيچ چيز به سمت مخاطب پرت نخواهد شد، و سه بعدي به ما اجازه خواهد داد تا توهم اشغال کردن فضا با نقاشي را درک کنيم و به آنها نگاه کنيم و آنها را مثل يک هنرمند دوران ماقبل تاريخ که در آن غار ايستاده، تجربه کنيم.

9.هر گاه هاليوود احساس خطر کرده، به تکنولوژي متوسل شده: صدا، رنگ وايداسکرين، سينه راما، سه بعدي، صداي استريو فونيک، و حالا دوباره سه بعدي.
 

به بيان تجاري، يعني ارائه ي تجربه اي که در خانه نمي توان به دست آورد. با اختراع ديسک هاي بلو-ري، کابل اچ دي و پروژکتورهاي ديجيتالي خانگي، فاصله ي بين تجربيات سالن سينما و خانه محدود شده. سه بعدي دوباره اين فاصله را بيشتر کرده. حالا سيستم تلويزيون خانگي ممکن است دوباره اين فاصله را کم کند.
چيزي که هاليوود احتياج دارد يک تجربه ي (اضافي) است که آشکارا و به طور چشم گيري از هر تجربه ي خانگي بهتر باشد، مناسب راي فيلم هاي همه ي رده هاي سني، و به اضافه بهاي پرداختي هم بيرزد. سال هاست که من از پرو سه ي ابداعي دين گود هيل به نام (ماکسي ويژن48) تعريف کرده ام؛ اين پروسه از تکنولوژي موجود استفاده مي کند اما با فيلمبرداري 48فريم در ثانيه، و تصوير رواني به وجود مي آورد که هيچ تکاني ندارد. فيلم هاي مدرن با 24فريم در ثانيه نمايش داده مي شود چون اين پايين ترين سرعتي که در اولين روزهاي ناطق شدن سينما، مي توانست صداي آنالوگ را همراه خود پخش کند. حالا صداي ديجيتال تا حد زيادي جايگزين صداي آنالوگ شده است. ماکسي ويژن 48 ، 48 فريم در ثانيه پخش مي کند که باعث دو برابر شدن کيفيت تصوير مي شود. نتيجه اش به شکل شگفت انگيزي بهتر از دو بعدي فعلي است. به بيان اندازه گيري هاي معمول که در اين صنعت از آن استفاده مي شود، 400 درصد بهتر است. اين عدد اشتباه چاپي نيست، آنها که تصوير ماکسي ويژن 48 را نديده اند هيچ تصوري از ميزان خوب بودن آن ندارند. من آن را ديده ام، و همين طور هم سيستم «شواسکن» که چند سال پيش، داگلاس ترامبل به وجود آورد. اين سيستم ها آن قدر خوب اند که پرده ي سينما مانند يک پنجره به دنياي سه بعدي عمل مي کند. اگر فيلم بين ها مي توانستند آن را ببينند، به سادگي سه بعدي را فراموش مي کردند.
من با سه بعدي به عنوان يک انتخاب مخالف نيستم؛ به عنوان يک روش زندگي براي هاليوود مخالفم؛ روشي که به نظر مي رسد محصولات استوديوهاي اصلي را از آن نوع فيلم هايي که ما به آنها به عنوان فيلم هاي شايسته ي اسکار فکر مي کنيم، منحرف مي کند. اسکورسيزي و هرتزوگ براي بزرگسالان فيلم مي سازند. هاليوود با سر دارد به سمت بازار مناسب کودکان مي رود. اخيراً کمپاني ديزني اعلام کرد که ديگر اصلاً فيلم هاي سنتي توليد نخواهد کرد، بلکه تمام توان خود را روي انيميشن، دنباله ها و فيلم هاي ابر قهرماني خواهد گذاشت. من اين احساس را دارم که هاليوودِ جوان دارد احساس غريزي خود را نسبت به داستان و کيفيتي که نسل هايي از تهيه کننده ها داشتند، از دست مي دهد. حالا همه چيز در بازار يابي خلاصه شده است. هاليوود به يک سيستم تصويري احتياج دارد که براي همه نوع فيلمي - هر فيلمي - مناسب باشد و به راحتي بهتر از هر چيزي باشد که مخاطبان تا کنون ديده اند. مديران بازاريابي درست مي گويند که تماشاگران به سينما مي آيند تا يک تجربه ي اضافي تماشاي فيلم داشته باشند که در خانه به دست نمي آيد. اما آنها دارند روي تجربه ي اشتباهي شرط بندي مي کنند.
منبع:خرد نامه همشهري 24،شماره 49
/م