يعقوب دلم، نديم احزان

شاعر : خاقاني

يوسف صفتم، مقيم زندان		يعقوب دلم، نديم احزان
من در چه آتشم ز اخوان		او در چه آب بد ز اخوت
چون تير و قلم نحيف و عريان		چون صفر و الف تهي و تنها
يک مشتريم نه پيش دکان		صد رزمه‌ي فضل بار بسته
آري ز تنور خاست طوفان		از دل سوي ديده مي‌برم سيل
صورتگر اين کبود ايوان		شنگرف ز اشک من ستاند
از ننگ شکسته نام اران		يارب چه شکسته دل شدستم
از شر فسانه گوي شروان		الحق چه فسانه شد غم من
گاه از خر اعورم به افغان		گاه از سگ ابترم به فرياد
وان زير بري است موش دندان		اين خيره کشي است مار سيرت
بنشسته چو گربه در پي آن		من جسته چو باغبان پس اين
چون نيستم از صفت چو ايشان		هم صورت من نيند و اين به
ايشان ز بهميه من ز انسان		نسبت دارند تا قيامت
هان اي دعوات نيم شب، هان		جز دعوت شب مرا چه چاره
از فضل خداي حال گردان		خاقاني اميد را مکن قطع
در سايه‌ي صدر باش پنهان		از ديده‌ي روزگار بي‌نور
کز باطل شد سپيد ديوان		بگزيده‌ي حق موفق الدين
در خلد ممالک اوست رضوان		عبد الغفار کز سر کلک
جودي و حري و قاف و ثهلان		عمان و محيط و نيل و جيحون
با جدول و خردلند يکسان		هر هشت، بر سخا و حلمش
وافکنده کمال تو چو يزدان		اي کرده جلال تو چو تقدير
بر دوش جهان رداي فرمان		در گوش زمانه حلقه‌ي حکم
احمد سيري و حيدر احسان		خورشيد دلي و مشتري زهد
کهتر چو عطارد و چو حسان		شد لاجرم از براي مدحت
در خدمت تو درست پيمان		با پشت و دل شکسته آمد
انس انس و سلوک سلمان		هم بر در مصطفي نکوتر
سري است دراين ميان نه طغيان		گر مدح تو ديرتر ادا کرد
گر چند نه‌اي به وحي و برهان		يعني تو محمدي به صورت
آمد پس از انبيا به کيهان		او خاتم انبياست ليکن
از حيوان و نبات و ارکان		مقصود طبيعت آدمي بود
بعد از سه کتب رسيد فرقان		بعد از سه مراتب آدمي‌زاد
از اول فکرت فراوان		انديک عمل بود به آخر
از بعد گيا رسد به بستان		گل با همه خرمي که دارد
ميوه‌اش نخورند جز به آبان		بس شاخ که بشکفد به خرداد
حلوا ز پس آورند بر خوان		افزار ز بس کنند در ديگ
زد خنجر شاه را به افسان		اي آنکه صرير خامه‌ي تو
بر شير دلان دريد خفتان		غريد پلنگ دولت تو
در عصبه‌ي تو نمود عصيان		آن کس که تو را نداشت طاعت
کز پور قباد ديد نعمان		آن خواهد ديد از شه شرق
تا پخچ شود ميان ميدان		يعني فکند به پاي پيلش
بد گوي تو نيم کار شيطان		تو صاحب کار جبرئيلي
در نعمت تو نموده کفران		پرورده‌ي نان توست و از کفر
واخواست کند به حشر حنان		نانش مفرست پيش کز تو
احرار صدف مثال عطشان		نان تو چو قطره‌ي ربيع است
لل گردد به بحر عمان		قطره که وديعت صدف شد
زهري گردد هلاک حيوان		باز ار به دهان افعي افتد
سرسام خلاف و درد خذلان		بيمار دل است و دارد از کبر
پرگويد و هرزه روز بحران		مشنو ترهات او که بيمار
اوهام ز رتبت تو حيران		اي ديده‌ي عقل در تو شاخص
کار چو مني به برگ و سامان		بي‌ياري چون تويي نگردد
نتوان کردن ز چوب ثعبان		بي‌امر خدا و کف موسي
تو صد سپهي به يک قلمران		من صد رهيم تو را ز يک دل
من موي شکافم و تو سندان		از نکته‌ي بکر و نوک خامه
مسپار مرا به دست نسيان		بسپرده شدم به پاي اعدا
از پنجه‌ي روزگار برهان		برهان داري، مرا به يک لفظ
افسرده به سرد سير حرمان		تو خورشيدي و من در اين عصر
بسيار نظر کند به ويران		در من نظري بکن که خورشيد
از شاعر فاضل و سخندان		گيرم که دل تو بي‌نياز است
بر درگه تو غلام و دربان		هم هندوکي ببايد آخر
ز آن دشمن روي نامسلمان		هنگام سخن مکن قياسم
کي شکر خايد او بدين سان		آن کو ز دهان ريد همه سال
الحق اولي است آن به بهتان		تصنيف نهاده بر من از جهل
ببريد سپيد موي بهمان		گفتا ز براي عشق‌بازي
از خانه خدائيش پشيمان		ليکن جائي که باشد آنجا
او جسته خلافم اينت نادان		من دادم پاسخ اينت نکته
با يک دو کشيش رنگ کشخان		وين طرفه که مبدي گرفته است
حکمت نه و دين اهل يونان		معني نه و نقش ريش و دستار
تعليم نکرده در دبستان		اقليم گرفته در حماقت
از باد بروت ريش پالان		کرده ز براي خربطي چند
وز تربيتش جهان پشيمان		يزدانش ز لعنت آفريده
و امروز به سجده گشته کسلان		در طفلي بوده راکع و جلد
پيغامبري ز مکر و دستان		از مسخرگي گذشت و برخاست
بر امت او هزار چندان		صد لعنت باد بر وجودش
چون سست فرو گذاشت سبحان		سبحان الله کاين سگک را
از حيف زمان و صرف دوران		اي در کنف تو عالم ايمن
او را چه عم از هزار سلطان		آن را که غلامي تو دادند
از حد عراق تا خراسان		هرکس که نيوشد اين قصيده
خاقاني را به صدر خاقان		داند که تو نيک پايمردي
ليک از پي نام نز پي نان		زين به سخن آورم به فرت
اين نقد بسخته‌ام به ميزان		عيد آمدو من مصحف عيد
پيش تو کنم به عيد قربان		دارم دلکي کبوترآسا
بادي به هزار عيد شادان		بادي به چهار فصل خرم
خصم تو فرود هفت بنيان		راي تو و راي هفت طارم

يعقوب دلم، نديم احزان

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته