فتگو با دکتر ابوالفضل مهدي‌زاده، متخصص بيماري‌هاي زنان
امروزه آمار سزارين در ميان زنان باردار افزايش يافته و بسياري از مادران تصور مي‌کنند که با انجام اين نوع زايمان ديگر درد شديد زايمان طبيعي را تجربه نمي‌کنند، در حالي‌که اين‌طور نيست و بعد از سزارين هم عوارضي وجود دارد که براي حل آنها بايد نکاتي را بدانيد. با دکتر ابوالفضل مهدي‌زاده، متخصص زنان و زايمان و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران، درباره اين زايمان و مراقبت‌هاي پس از آن گفتگو نموده ایم که در ذیل می خوانید.
آقای دکتر! مراقبت‌هاي پس از سزارين در بيمارستان چگونه است؟
به‌طور معمول بيماراني که تحت جراحي سزارين قرار مي‌گيرند تا 2 روز بعد از جراحي در بيمارستان مي‌مانند و اين بستگي به وضعيت آنها و نظر پزشک دارد. پرستار در ابتدا هر ساعت يک بار طبق دستورپزشک به بيمار سر مي‌زند و وضعيت مادر را کنترل مي‌کند. علايم حياتي چک مي‌شود. شکم لمس مي‌شود تا ميزان سفتي رحم مشخص شود. همچنين ميزان خو‌ن‌ريزي کنترل شده و به اطلاع پزشک مي‌رسد. ممکن است مادر داراي ترشحات خوني از واژن باشد که اولين‌بار که از جا برمي‌خيزد مقدار زيادي از اين ترشحات خوني دفع شوند که 3 تا 4 روز اول به رنگ قرمز روشن است. نحوه سرفه کردن و تمرينات تنفسي به مادر آموزش داده مي‌شود تا مايعات جمع شده در ريه‌ها تخليه شود. اين امر در صورتي‌که بي‌هوشي شما از نوع عمومي بوده باشد بسيار حايز اهميت است. دقت کنيد که هنگام سرفه (و نيز عطسه و خنده) دست‌ها يا يک بالش کوچک را روي شکم بگذاريد. اگر همه چيز نرمال باشد، سرم و سوند ادراري در عرض 12 ساعت پس از جراحي برداشته خواهد شد.
تا چه مدت پس از عمل سزارين مادر نبايد چيزي بخورد؟
برحسب تشخيص پزشک 12 تا 24 ساعت ناشتا بودن لازم است. در روز اول به علت نفخ و تجمع گاز در شکم بهتر است از مايعات استفاده شده و تا دو روز غذاي سبک‌تر مصرف شود. از آنجا که حرکات روده بعد از جراحي کند مي‌شود، گاز در روده تجمع مي‌يابد. حرکت کردن و راه رفتن به سيستم گوارش کمک مي‌کند تا مجددا فعاليت خود را از سرگيرد. اگر ناراحتي مادر زياد باشد و يا تهوع و عدم دفع گاز داشته باشد، بايد توسط پزشک معالج معاينه شود.
مصرف مسکن، چطور؟ خطر دارد؟
پس از سزارين شما نيز مثل زايمان طبيعي با در آغوش گرفتن فرزندتان احساس سرخوشي و در عين حال خستگي خواهيد داشت ولي هم‌زمان زخمي هم روي شکم داريد و در دوره نقاهت پس از يک جراحي شکمي بزرگ هستيد. اگر براي سزارين تحت بي‌هوشي عمومي قرار گرفته‌ايد نياز به مسکن داريد. ممکن است بلافاصله پس از جراحي به شما داروهاي مسکن تزريقي تجويز شود. ممکن است هر چند ساعت داروي ضددرد به صورت تزريق يا شياف دريافت کنيد. درهيچ شرايطي از اينکه درخواست مسکن کنيد، خجالت نکشيد.هر چه بيشتر صبر کنيد، کنترل درد مشکل‌تر مي‌شود. به‌علاوه، هر چه راحت‌تر و آرام‌تر باشيد، شير دادن و به راه افتادن براي خودتان آسان‌تر خواهد بود ولي اگر به روش موضعي اپيدورال سزارين شده‌ايد معمولا کاتتر اپيدورال به پمپ مسکن متصل است و تا 24 ساعت بعد از سزارين کاملا بدون درد خواهيد بود و سپس کاتتر خارج خواهد شد. معمولا نيازي به آنتي‌بيوتيک نداريد، مگر اينکه پزشک معالج تجويز کرده باشد.
از چه زماني مادر مي‌تواند حمام کند؟
پس از مرخص شدن مي‌توانيد برحسب نظر جراح حمام کنيد. اگر از پانسمان‌هاي ضدآب استفاده کرده‌ايد اصولا نيازي به پانسمان مجدد در محل برش نداريد، اما نکته مهم بعد از حمام کردن خشک کردن محل عمل است که مي‌توانيد با سشوار محل را کاملا خشک کنيد. بسياري از پزشکان بر اين موضوع توافق دارند که حمام کردن پس از سزارين مشکلي ندارد و حتي مي‌تواند آثار آرام‌بخشي هم داشته باشد. آب‌گرم مي‌تواند ترميم ناحيه زخم و تورم را بهتر کند. حمام کردن همچنين خستگي و تنش را از شما دور مي‌کند اما ممکن است پزشک تشخيص دهد که حمام کردن تا زخم شکمي بهتر نشده حتي تا يک هفته به تاخير بيفتد. در اين مورد حتما نظر پزشک‌تان را بپرسيد.
در اولين روزهاي پس از سزارين بايد انتظار چه مشکلاتي را داشت؟
ممکن است بلافاصله پس از جراحي احساس گيجي و تهوع داشته باشيد که اين تهوع حتي ممکن است 48 ساعت هم طول بکشد ولي اگر همراه با بي‌حالي و سرگيجه مداوم بود بايد به پزشک ارجاع دهيد. برخي مادران ممکن است احساس خارش بدن را داشته باشند، مخصوصا آنهايي که از طريق اپيدورال يا اسپينال بي‌حسي دريافت کرده‌اند. در اين صورت بايد به پزشک اطلاع دهيد تا داروي ضدخارش براي‌تان تجويز کند.
سزارين مانع شيردهي مادر نيست؟
نه! همانند ساير مادراني که طبيعي زايمان کرده‌اند، مادراني که سزارين کرده‌اند هم مي‌توانند خودشان به فرزندشان شير بدهند؛ مگر اينکه پزشک، اين کار را منع کرده باشد. يعني به دلايلي مادر داروي خاصي دريافت مي‌کند که در شير او ترشح مي‌شود. در اين صورت هم مادر بايد شيرش را بدوشد تا فرآيند توليد شير در او متوقف نشود. اگر مانعي براي شيردهي نباشد، از پرستار بخواهيد که به شما آموزش دهد چگونه در وضعيت خوابيده به پهلو به نوزاد شير دهيد.
چرا جاي سزارين معمولا دردناک است؟
مادران بايد به خاطر داشته باشند که سزارين يک عمل جراحي بزرگ شکم است. بنابراين احساس درد در محل برش سزارين معمولي است. محل برش ممکن است کمي برآمده و برجسته بوده و از رنگ پوست‌تان تيره‌تر باشد. عطسه، سرفه يا ساير فعاليت‌‌هايي که در محل شکم فشار ايجاد نمايد، در روزهاي اول دردناک خواهد بود ولي روز به روز و رفته رفته بهتر خواهيد شد. براي کاهش درد مادر بايد دو طرف محل عمل را با دست يا بالش يا پتو نگه‌دارد تا درد او هنگام سرفه کردن کمتر شود.
مادر از چه زماني مي‌تواند از تخت بيرون بيايد؟
معمولا در روز جراحي و روز بعد از آن به مادر توصيه مي‌شود که از تخت خارج شود. هنگامي که در تخت هستيد، با حرکت دادن و کشيدن ساق‌ها و چرخاندن مچ پا خون را در ساق پا به جريان بيندازيد. در روز بعد از عمل بايد با کمک همسرتان يا پرستار چند بار در اتاق قدم بزنيد. اين امر به گردش خون در بدن کمک مي‌کند، از تنبلي روده‌ها مي‌کاهد و خطر لخته شدنه خون را در ساق پا کاهش مي‌دهد. در ابتدا ممکن است حتي رفتن به دستشويي غيرممکن به نظر برسد ولي حرکت کردن در بهبود شما اهميت خاصي دارد. مي‌توانيد برنامه راه رفتن را طوري تنظيم کنيد که پس از دريافت مسکن باشد تا درد کمتري احساس کنيد.
زمان مراجعه به پزشک بعد از ترخيص از بيمارستان بهتر است چه موقع باشد؟
احتمالا در عرض 7 تا 10 روز بعد مادر بايد به پزشک مراجعه کند ولي چنانچه دراين مدت هر مورد غيرطبيعي داشت بايد به پزشک خود حتما اطلاع دهد.
منبع:www.salamat.com
