فاکتورهای استرس در محیط کاری

کار انسان ، محصول متغیرهای متعددی است . در برخی مواقع کار متأثر از متغیرهای انسانی همانند شخصیت ، ادراک ،نگرش ها، انگیزش ، گروه ، تفاوت های فردی ، هوش ، استعداد ، رغبت و... است و گاهی اوقات تحت تأثیر متغیرهایی که ماهیت فیزیکی دارند قرار می گیرند . این متغیرها را "شرایط محیط کار" می گویند.
بدیهی است که شرایط نامطلوب کار نه تنها بازدهی بلکه نارضایتی و میزان استرس را تحت تأثیر قرار می دهد . امروز ثابت شده است که شرایط دیگر محیط کار از جمله میزان روشنایی، تکنولوژی ، سر و صدا ، موسیقی ، ساعات کار ، استراحت ، تعطیلی هفتگی ، شرایط آب و هوایی ، رنگ و طراحی و دکوراسیون محل کاربر عملکرد فرد تأثیر دارند.

استرس در محیط کار
 

تغییر در فعالیت های کاری هم چون فن آوری جدید یا تغییر اهداف ، ممکن است باعث ایجاد استرس در فرد شود و یا به درون ساختار سازمان راه یابد . استرس سازمانی را می توان بامقیاس کارگریزی و کیفیت کار اندازه گیری کرد.

فاکتورهای استرس در محیط های کاری
 

هر محیط کاری ، فاکتورهای استرس مخصوص خود را دارد . در زیر عوامل استرس شناخته شده در محل کار ذکر شده است .
ـ پیچیدگی و تعداد ابزار مورد استفاده در محیط کار
ـ وضعیت های محیطی غیر طبیعی (گرما ، صدا ، ارتعاش ، روشنایی ، مواد سمی و...)
ـ بار کاری فیزیکی و فکری و نتایج بکارگیری ارگونومی
ـ جنبه های بهداشتی ارگونومی پیشگیری از بیماری ها و اختلالات ناخواسته
ـ حذف طراحی بهینه ایستگاه های کاری
ـ بهترین استفاده از انرژی تلاش کاری
ـ بهترین استفاده از منابع و قابلیت های کارگر

استرس سازمانی
 

استرس روی سازمان ها و افراد شاغل در آن تأثیر می گذارد . تأثیر استرس سازمانی با افزایش میزان کارگریزی ،تعویض زود هنگام کارکنان ، ارتباط نامناسب با ارباب رجوع ،کاهش میزان امنیت شغلی ، عدم سلامت محیط کار ، کنترل ضعیف کیفیت محصولات و ...ارتباط دارد . به بیان دیگر هر چه میزان استرس سازمانی بالاتر باشد ، عوامل ذکر شده از فراوانی بیشتری برخوردارند . چنان چه میزان استرس سازمانی به طور چشم گیری افزایش یابد ، فرد ممکن است مبتلا به سندرم سازمانی شود.

سندرم سازمانی چیست ؟
 

این سندرم (به طور کلی سندرم به تعدادی از خصوصیات و رویدادها گفته می شود که به نظر می رسد با هم دیده می شوند یا به نحوی وابسته و هماهنگ هستند ، و به طور اختصاصی تر مجموعه علائمی است که با هم دیده می شوند و می توان آن ها را حاکی از یک بیماری یا ناهنجاری خاص تلقی کرد) ، زمانی ایجاد می شود که فرد اجازه ابراز عقیده نداشته باشد ، امکان تخلیه هیجان فراهم نباشد و امنیت شغلی وی به حداقل ممکن رسیده باشد.

دلایل استرس های کاری
 

ـ شیفت های کار (مانند کارگران و پرسنل بیمارستانی به ویژه پرستاران)
یکی از عوامل عصبی بودن و اضطراب در محیط کار، افزایش شیفت های کاری است . قبل از جنگ جهانی دوم فقط 15 درصد از کارگران شب کار بودند ، اما اخیراً تمایل به دستیابی به تولید بالا باعث شده که اکثر کارخانجات 24 ساعته و در سه شیفت کار کنند.
شیفت های کاری باعث بر هم خوردن ساعت بیولوژیک کارکنان شده که پیامد آن بروز خستگی ، کج خلقی ، بی خوابی ، بی اشتهایی ، عدم تمرکز و ضعف حافظه است . کارکنانی که به شکلی کم خوابی دارند و تولید هورمون سروتونین بدنشان به میزان 20 درصد کاهش پیدا می کند دچار افسردگی می شوند.
طبق تحقیقات انجام شده کارگران شب کار دو برابر بیشتر نسبت به روز کارها تمایل به کشیدن سیگار دارند. لذا احتمال حمله قلبی بعد از پنج سال در آن ها دو برابر می شود.
ـ‌ساعات کار زیاد
مطالعات نشان داده که شرایط کاری در اکثر کارخانجات نسبت به گذشته مضرتر شده است . فشار به پرسنل جهت کار بیشتر و اضافه کار برای کسب بهره وری بالاتر باعث شده که کارکنان کمتر به مسایل خانوادگی بپردازند و احساس می کنند بین کار و روابط خانوادگی می بایست یکی را انتخاب کنند که این مسئله باعث عدم رضایت آن ها می شود.
ـ اذیت و آزارهای شغلی
عدم رسیدگی به شکایات و پرداخت غرامت به کارکنان ، کارهای تکراری ، رقابت غیر معمول بین پرسنل و نادیده گرفتن خواسته ها باعث کاهش روحیه پرسنل ، افزایش حملات روانی و خشونت های شغلی می شود.
ـ حقوق کم
عدم پرداخت حقوق و امکانات مناسب و اختلافات بین نتایج کار و ارزیابی عملکرد انجام گرفته، خصوصاً هنگامی که این اختلافات ناشی از تعصبات نژادی و مسایل جنسیتی باشد باعث ناامیدی در پرسنل می شود.
ـ کوچک شدن سازمان ها
عدم امنیت شغلی به دلیل کوچک شدن سازمان ها در اثر تجدید ساختار و مهندسی مجدد که راه کارهایی برای مقابله با کم شدن حاشیه سود و سهم بازار و بهره وری است ، عاملی برای بروز پرخاشگری می باشد.
ـ‌سیستم مدیریت
تکنیک های سنتی مدیریت در جهت جلوگیری از ناامیدی و عصبیت در کار بی اثراست و این مسئله خصوصاً در یک مدیریت سلسله مراتبی و استبدادی بیشتر نمایان می شود. شرکت ها به دلیل کمبود متخصصانی در امر اضطراب و افسردگی و هم چنین عدم توجه پرسنل به بیماری های مغزی و روانی خود به علت جایگاه بد اجتماعی آن و اولویت قرار ندادن این مشکل توسط سازمان ها باعث کاهش قابلیت پرسنل و به وجود آمدن افسردگی شده اند.

اثرات اضطراب در محیط کار
 

بروز اضطراب می تواند منشأ بسیاری از مشکلات کاری داخلی و خارجی باشد.
ـ‌رفتارهای تهاجمی انفعالی
کارکنان گاهی برای تخلیه عصبانیت خود در محیط کارشان به رفتارهای غیر خشونت آمیز دست می زنند. امروزه این رفتارهای کارکنان پرهزینه تر و زیرکانه تر شده است که از این جمله می توان به خرابکاری ها ، دزدی وویرس های کامپیوتری اشاره کرد که همه ساله میلیاردها دلار به اقتصاد جهانی ضرر می رساند.
ـ جریانات منفی
عصبانیت در محیط کار باعث شکاف بین کارکنان و ایجاد محیطی خصمانه می شود. نارضایتی کارکنان باعث کاهش رضایت شغلی دیگر کارکنان خواهد شد که این مسئله موجب گسترش ناخرسندی در سازمان می شود .اولین گام در ایجاد یک محیط سالم ، ارایه سبکی از مدیریت است که بر پایه اصول انسانی استوار باشد . درک نیاز پرسنل و آشنایی و به کارگیری «مدیریت استرس» باعث رضایت بیشتر و افزایش سلامت پرسنل می شود. هم چنین شرکت هایی که فرهنگ حمایت مثبت همراه با احترام و قدردانی از کارکنان در آن جا جریان دارد کارمندانشان کمتر آسیب دیده و خشونت درآن جا کاهش می یابد.
استراژدی مدیریت مشارکتی و کار تیمی به دلیل مشارکت دادن افراد در تصمیم گیری ها با خویش و سازمان خود باعث افزایش سعی و تلاش و در نتیجه افزایش بهره وری می شود . قدرت و اختیار نیز اثر مثبت بر کارکنان می گذارد.
نکته مفید :مصرف چای پررنگ در بروز سنگ کلیه تأثیر زیادی دارد. توصیه می شود چای را به صورت کم رنگ بنوشید و ترجیحاً از چای سبز استفاده کنید.
منبع:نشریه تغذیه و سلامتی ،شماره 80.