بيگانگان فارسي
نويسنده: مهدي فضائلي، كارشناس رسانه
اگر مي خواهيم در نبرد نرم پيروز باشيم
وقوع انقلاب اسلامي كه ماهيتاً فرهنگي و حامل پيام هاي مهمي براي انسان معاصر بود و هست، تغييرات زيادي در معادلات جهان به وجود آورد و شكي نيست كه اگر انقلاب اسلامي رخ نداده بود چهره كنوني جهان بسيار متفاوت بود ازآنچه امروز شاهد هستيم.
انقلاب اسلامي ماهيتا تا وقتي استحاله نشده باشد امكان جمع شدن با نظام سلطه را ندارد و اين تعارض ماهيت هرچند در برهه‌هايي سعي شده است زير الفاظ ديپلماتيك نهان شود ولي چون حقيقي است دوباره سربرآورده و تاثيرات خود را آشكار كرده است.
يكي از مهم ترين عرصه ها و ابزاري كه نظام سلطه از آن عليه انقلاب اسلامي بهره برداري حداكثري كرده است،رسانه ها هستند. نگاهي به آرايش و حجم رسانه هاي به كارگيري شده عليه انقلاب اسلامي ايران صرفا در حوزه شبكه هاي ماهواره اي فارسي زبان اين واقعيت را روشنتر مي كند.
شبكه هاي ماهواره اي فارسي زبان بيگانه
در سالهاي 1378 تا 1381 يك شبكه، سال 1382، 7 شبكه، سال 1383، 14 شبكه،سال 1384، 6 شبكه، در سال 1385، 18شبکه،در سال1386، 4شبکه،در سال1378 امكان ديدن شبكه هاي رنگارنگ، كانال جديد،MBC و تلويزيون بي بي سي فارسي در ايران فراهم شد و در شش ماهه سال 1388 نيز شبكه Farsi 1 راه اندازي شد.
چنانچه اشاره شد اين فقط شبكه هاي ماهواره اي فارسي زبان است و به اين اضافه كنيد صدها شبكه غير فارسي كه،B.B.C word,CNN, Fox News العربيه، الجزيره و...از جمله آنها و البته مهم ترين آنها هستند ونيز صدها شبكه راديويي، ده‌ها خبرگزاري، صدها روزنامه و هزاران سايت را.
چنانچه در يك نگاه به سادگي قابل تشخيص است جبهه رسانه اي نظام سلطه عليه انقلاب اسلامي ايران بسيار گسترده، متنوع و توانمند است.
گفتني است شبكه ها و رسانه هاي مذكور همگي خبري نيستند و غالباً شبكه هاي سرگرمي اعم از فيلم و سريال و موسيقي هستند كه البته تقريباً همه آنها در بزنگاه هاي سياسي از جمله اوضاع پس از انتخابات رياست جمهوري دهم سياسي مي شوند و هم جهت.
اما در همين جا يك نكته بسيار مهم قابل ذكر است و آن اين كه همين محتواي سرگرمي و تفريحي كه در غالب اين شبكه ها ارائه مي شود بيانگر اين واقعيت است كه مهم ترين عرصه رويارويي با انقلاب اسلامي، عرصه فرهنگ است به گونه اي كه حتي در شبكه هاي خبري مانند بي بي سي فارسي نيز بخش مهمي از برنامه هاي آن را برنامه هايي تشكيل مي دهد كه محتواي فرهنگي و اجتماعي دارند.
تاسيس شبكه هايي مانند MBC فارسي كه فيلمهاي هاليوودي را با زيرنويس فارسي پخش مي كند و اخيرا Farsi 1 كه به صورت دوبله اين فيلم ها را پخش مي كند عنايت بيگانگان به اين حوزه را بيشتر آشكار مي سازد.
گفتني است در حال حاضر حداقل 10 شبكه فارسي زبان كه فيلم و سريال پخش مي كنند فعال هستند كه 5 مورد آنها با زيرنويس فارسي و 5 مورد به صورت دوبله(هرچند ضعيف)برنامه دارند. همچنين در مجموع حداقل 15 شبكه تفريحي فارسي به صورت 24 ساعته برنامه پخش مي كنند.
مقابله با فرهنگ اسلامي و ايراني و بعضاً مقابله با آداب و رسوم ايراني با هدف تغيير نگرش ها،باورها،رفتارها و ترويج بي بندوباري و سبك زندگي غربي، مهم ترين رويكرد و فلسفه تشكيل اين شبكه هاست.
در يك جمع بندي مي توان گفت از ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي ايران تاكنون سه رويكرد درحوزه رسانه اي عليه جمهوري اسلامي مورد توجه بوده است.
1- رويكرد سياسي: اين رويكرد غالباً مربوط به سال هاي نخست پيروزي انقلاب اسلامي و مهم ترين ابزار مورد استفاده رسانه راديو بوده است.
2- رويكرد فرهنگي: اين رويكرد عمدتاً مربوط به اواخر دهه 60 و خصوصاً نيمه اول دهه 70 است كه مصادف است با پايان دوران دفاع مقدس.
3- رويكرد جامع: اين رويكرد نيز تقريباً از نيمه دوم دهه 70 آغاز شد و تلاش كرده است همزمان تهاجم سياسي، فرهنگي و رواني را سازماندهي كند.
شرايط رسانه اي ايران
در بعد بين المللي بايد صراحتاً بگوييم ما فاقد خبرگزاري، روزنامه و سايت بين المللي به معناي درست كلمه هستيم.
اما در بخش راديو و تلويزيون، اقداماتي انجام شده است كه در اينجا فقط به شبكه هاي ماهواره اي غير فارسي مي پردازيم.
اولين تجربه شبكه بين المللي و ماهواره اي ايران، شبكه العالم است كه در 23 فوريه2003 ميلادي همزمان با حمله آمريكا به عراق به زبان عربي افتتاح شد.
زمان افتتاح اين شبكه و 24 ساعته بودن آن بسيار قابل توجه و هوشمندانه بود و موجب شد در آن مقطع بسيار مورد توجه قرار بگيرد. هرچند به دليل عدم آمادگي كامل براي راه اندازي بعضاً تولد العالم را از نوع سزارين تعريف مي كنند.
اين شبكه در حال حاضر داراي 52 خبرنگار در 40 كشور است و در تعدادي از كشورها وشهرها از جمله تهران، بيروت، بغداد، مصر، موريتاني، سوريه، الجزاير، اردن و فلسطين داراي دفتر است.
اين شبكه بين المللي در حال حاضر در بين شبكه هاي عربي كه رقباي توانمندي چون الجزيره، العربيه و المنار درآن حضور دارند جايگاه نسبتاً خوبي دارد هر چند برآورد دقيقي از آن نيست. البته گفتني است مواضع اين شبكه در برهه حساس سقوط صدام لطماتي را به جايگاه اين شبكه خصوصاً در بين مردم عراق وارد كرد كه بتدريج سعي شده است ترميم شود.
تاثيرگذاري شبكه العالم موجب شده است نظام سلطه نتواند آن را برتابد و به رغم شعارهاي دهان پركني چون جريان آزاد اطلاعات، به بهانه هاي مختلف مانع فعاليت آن شود چنانچه از 14آبان 1388 شبكه العالم به صورت هماهنگ از روي ماهوارهاي (عرب‌ست) Arabsat و(نيل‌ست)Nilesat كه تقريباً عمده مخاطبان عرب زبان را پوشش مي دهند قطع شده و در حال حاضر صرفا روي شبكه هاتبرد Hatbridپخش مي شود.
شبكه ديگرPressTV است كه پس از العالم و سحر سومين تجربه جمهوري اسلامي ايران دراين عرصه است. اين شبكه اولين شبكه خبري تلويزيوني انگليسي زبان ايراني است.
شبكه Press در 17 تير 1386 با حضور دكتر احمدي نژاد افتتاح شد.
روزنامه گاردين راه اندازي پرس تي وي را چالشي براي بي بي سي و پادزهري در برابر شبكه خبري فاكس نيوز توصيف كرد.
راه اندازي شبكه Press نشان داد دست اندركاران حوزه برون مرزي سازمان صدا و سيما، تا حدودي با توجه به تجربه العالم، اقتضائات كار بين المللي را بهتر درك كرده اند هر چند محدوديت ها در اين بخش كم نيست.
در پايان علي رغم اين اقدامات و تلاش هاي ارزشمندي كه در اين حوزه صورت گرفته است به چند نكته اشاره مي كنم.
1) تا زماني كه جمهوري اسلامي ايران بخواهد فقط در محدوده مرزهاي جغرافيايي خود بايستد و از فرهنگ و اعتقادات خود دفاع كند نبرد نرم چندان به نفع ما رقم نخواهد خورد. چنانچه در فرمايشات امامان معصوم، اين مضمون آمده است و تجربه نيز آن را ثابت كرده كه اگر ملتي بخواهد در خانه خود در برابر دشمن دفاع كند، ذليل خواهد شد.
ما ضمن دفاع در داخل مرزها و توسط رسانه هاي داخلي بايد دامنه رويارويي را در سطح جهان گسترش دهيم و نه فقط درموضع دفاع و با رفتار تقابلي بلكه به تبيين ديدگاه هاي خود به شكل اثباتي بپردازيم. البته اين تنها راه و شرط كافي موفقيت در نبرد نرم نيست اما از الزامات آن به شمار مي رود.
2)حضور بين المللي، رسانه هاي بين المللي را طلب مي كند و رسانه هاي بين المللي اقتضائات خاص خود را دارند كه مسوولان كشور غالباً علي رغم آنچه بيان مي كنند در مقام عمل، عنايت لازم را به اين حوزه ندارند.
توقف پروژه راه اندازي خبر گزاري بين المللي تصويري اطلس كه اولين تجربه تعدادي از نيروهاي رسانه اي داخل كشور در عرصه خبرگزاري هاي تصويري بين المللي مي توانست باشد آن هم در آستانه راه اندازي و همزمان با اوضاع سياسي سال 88 مهم ترين نمونه از اين عدم درك مي تواند باشد.
شايد بد نباشد بدانيم بودجه لازم براي اين كار نه در حد عالي ولي در حد قابل قبول تقريباً برابر است با بودجه روابط عمومي برخي بانك هاي كشور!
به هر حال اميد مي رود دست اندركاران حوزه رسانه كشور در سال 89 شرايطي را فراهم بياورند كه شاهد شكل گيري و فعاليت رسانه هاي اثر گذاري در عرصه بين المللي باشيم.
منبع: نشريه همشهري ش 41
