درباره ي پوشاک ايرانيان در دوران باستان
نويسنده:نسيم نمازي
اين دوره زماني را از لحاظ وجود منابع مستند و آثار و بقاياي موثق به 4 دوره تقسيم مي کنند، دوره ي کهن و عيلامي، دوره ي مادها و هخامنشيان، دروه ي پارت ها و اشکانيان و دوره ي ساسانيان. به جهت محدوديت هاي عمده در ارايه ي مدارک قابل استناد، تکيه ي غالب محققان و مردم شناسان بر آثار و شواهد باستاني اندکي بوده که متأسفانه تقريبا محدود به پوشاک خاندان هاي سلطنتي از قبيل درباريان، روحانيون درباري، سرداران نظامي و به ندرت خنياگران وابسته به دربار مي شود و همچنين برخي اشارات نويسندگان قديمي نظير هرودوت و گرنقون که در آن ها هم تنها به نکاتي از پوشاک شاهان، نظاميان و برخي وابستگان آن ها پرداخته شده است. در اين ميان نقش حجاري هاي باستاني، کنده کاري ها و نقوش حک شده بر روي ظروف، سفالينه ها، مهرها و مسکوکات ادوار گوناگون در کنار اندک بقاياي بر جاي مانده از مقابر و منسوجات کهن، حائز اهميت بسيار است. چرا که در غياب همين اندک آثار، تنها تکيه کردن بر گفته ها و مشاهدات نويسندگان قديمي که هيچ يک ايراني نبودند، نه تنها تجسمي دقيق و واضح از نوع و سبک پوشاک آن دوران به دست نمي دهد، بلکه از بسياري جهات گمراه کننده و متناقض نيز مي باشد. از طرفي تذکر چند نکته ضروري به نظر مي رسد. اول آن که همان طور که پيش تر بيان شد تقريبا در تمام منابع باقي مانده از آن دوران، البسه ي طبقات بالاي اجتماع از قبيل شاهان، سرداران، روحانيون و ساير کارگزاران سلطنتي به تصوير کشيده شده است و متأسفانه هيچ سندي معتبر در خصوص سبک پوشاک توده ي مردم، نظير دهقانان، کشاورزان، زنان عادي يا کودکان در دست نيست. از طرفي تفاوت ها و تشابهات پيچيده در نقوش گوناگون موجب شده که پژوهشگران و باستان شناسان نظيريات و حدسيات متنوعي در مورد انتساب اين نقوش به اقوام متفاوت ابراز دارند. در هر حال در اين متن شرح مختصري درباره ي طرح هاي شناخته شده ي پوشاک مردان و زنان و همچنين زيورهاي به کار رفته در آن دوران آمده و نظري اجمالي بر کارکرد اسلوب آن ها افکنده شده است.
يکي از تمدن هايي که اطلاعات نسبتا موثقي از آن به دست آمده، تمدن عيلام است. اين سرزمين در آن روزگار از سمت مغرب به رود جلد، از سمت شرق به قسمتي از فارس، از سمت شمال به نقطه اي بين بابل و همدان و از سمت جنوب به خليج فارس و بندر بوشهر محدود مي شده است.
عيلاميان در دوران هاي مختلف تاريخي تا حدود زيادي تحت تأثير همسايگان خود يعني سومري ها، اکدي ها، بابلي ها و آشوري ها (که به طور کلي همگي را تحت عنوان تمدن بين النهرين بيان مي کنند)بودند که در نتيجه منابع زيادي براي شناخت هر چه بيشتر اين تمدن در دسترس مي باشد.
منابع اوليه براي توليد پوشاک مستقيما از طبيعت به دست مي آمده است. علاوه بر پشم گوسفند، بذرک يا گياه کتان نيز براي استفاده از ساقه اش جهت توليد کتان کاشته مي شده است. مسلماً آنها در فصول سرد و گرم لباس هاي متفاوتي بر تن مي کردند. مردان عمدتا در قسمت بالا تنه برهنه بودند و تن پوستي دامن مانند که در کمر گره مي خورد مي پوشيدند. زنان ردايي بلند از شانه تا زانو به تن مي کردند که معمولا شانه و بازوي راست لخت رها مي شد. مردان هم ريش بلند و موهاي بلند داشتند و هم اصلاح مي کردند. زنان موهاي بلند داشتند که آن را مي بافتند و دور سر مي پيچاندند. زنان مرفه لباس هاي رنگي و درخشان مي پوشيدند. هم مردان و هم زنان گوشواره و گردنبند داشتند و و در مراسم ويژه، زيورهاي بيشتري به کار مي بردند. افراد ثروتمند از گردنبد و گوشواره هاي طلا و نقره استفاده مي نمودند سنگ هاي قيمتي و درخشان نيز در ساخت زيورآلات آن ها به کار مي رفته که لاجورد و عقيق از جمله ي آن ها بوده اند.
دوران کهن و عيلامي
يکي از تمدن هايي که اطلاعات نسبتا موثقي از آن به دست آمده، تمدن عيلام است. اين سرزمين در آن روزگار از سمت مغرب به رود جلد، از سمت شرق به قسمتي از فارس، از سمت شمال به نقطه اي بين بابل و همدان و از سمت جنوب به خليج فارس و بندر بوشهر محدود مي شده است.
عيلاميان در دوران هاي مختلف تاريخي تا حدود زيادي تحت تأثير همسايگان خود يعني سومري ها، اکدي ها، بابلي ها و آشوري ها (که به طور کلي همگي را تحت عنوان تمدن بين النهرين بيان مي کنند)بودند که در نتيجه منابع زيادي براي شناخت هر چه بيشتر اين تمدن در دسترس مي باشد.
منابع اوليه براي توليد پوشاک مستقيما از طبيعت به دست مي آمده است. علاوه بر پشم گوسفند، بذرک يا گياه کتان نيز براي استفاده از ساقه اش جهت توليد کتان کاشته مي شده است. مسلماً آنها در فصول سرد و گرم لباس هاي متفاوتي بر تن مي کردند. مردان عمدتا در قسمت بالا تنه برهنه بودند و تن پوستي دامن مانند که در کمر گره مي خورد مي پوشيدند. زنان ردايي بلند از شانه تا زانو به تن مي کردند که معمولا شانه و بازوي راست لخت رها مي شد. مردان هم ريش بلند و موهاي بلند داشتند و هم اصلاح مي کردند. زنان موهاي بلند داشتند که آن را مي بافتند و دور سر مي پيچاندند. زنان مرفه لباس هاي رنگي و درخشان مي پوشيدند. هم مردان و هم زنان گوشواره و گردنبند داشتند و و در مراسم ويژه، زيورهاي بيشتري به کار مي بردند. افراد ثروتمند از گردنبد و گوشواره هاي طلا و نقره استفاده مي نمودند سنگ هاي قيمتي و درخشان نيز در ساخت زيورآلات آن ها به کار مي رفته که لاجورد و عقيق از جمله ي آن ها بوده اند.
