وقف هاي سلاطين عثماني در استانبول (2)

موقوفه هاي موجود در شش محله فاتع
 

ناحيه فاتع، محله اي است که در جنوب غربي مسجد محمد دوم واقع شده است. احمد البخاري اهل بخارا در ازبکستان فعلي، مروج اصلي محفل نقش بند در استانبول بود. وي دوست بسيار صميمي شيخ وفا بود و محله اي در استانبول به نام اوست. او بناهاي پر درآمدي وقف کرده و از کمک با يزيد دوم بهره مند بوده است. وي محفل نقش بنديه را به مهم ترين محفل ديني - عرفاني استانبول تبديل و مسجدي را هم بنا کرد که در آن هفتاد حجره براي افراد مجدد بنا نهاد و افراد بسياري، ساختمان هايي را ساختند و وقف کردند که در آمدشان به اين مسجد و به خصوص به تکيه اي که در همان نزديکي بود، اختصاص داده شد. مقوفات ديگري در محله احمد البخاري هست که به مراکز مذهبي احمد البخاري ارتباطي ندارند و حکم همسايه را دارند و معروف به موقوفات مي شود که البته اين موقوفات النقود هستند. اين گونه موقوفات نقدي در آسياي صغير و حوزه ي بالکان بسيار رايج اند. واقف در اين نوع وقف بخشي از سرمايه نقدي خود را وقف مي کند. اين سرمايه، از راه قرض دادن، به سودآوري مي رسد که سود آن صرف مخارج موقوفات مي شود که البته اين موقوفات نقود (نقدها ) مشکل اساسي آن ايجاد تورم و حيف و ميل شدن اموال متوليان و بستانکاران است که احمد البخاري از اين موقوفات حمايت نکرد و از موقوفات خود آن ها را جدا کرد.
در قسمت غربي مسجد محمد دوم، يک نمازخانه توسط حاج خيرالدين ساخته شده که نام اين محله نيز برگرفته از نام اين مکان است. وقف نامه ي اين نمازخانه موجود نيست، ولي در وقف نامه ديگر حاج خيرالدين، که مربوط به ناحيه وفاست، اطلاعاتي در اين باره هست. بر اساس اين وقف نامه بدون تاريخ، واقف براي مسجد و مدرسه خود اين اموال را باقي گذاشت:
- چندين منزل چند طبقه اي که به نام خود اوست، واقع در ناحيه وفا و اين خانه تبديل به يک کاروان سرا شده و درآمد سالانه اين خانه ها هشت هزار آقچه بوده است.
- چندين خانه در محله خضد بيک با درآمد سالانه 6180 آقچه
- روستايي به نام يوسف لودر، نزديک اديرنه با درآمد سالانه 25000 آقچه
- روستايي موسوم به احمد بيگ در منطقه ويز با درآمد ساليانه دو هزار آقچه
- يک قطعه زمين با درآمد سالانه 539 آقچه
- دو تا اتاق در نزديکي مسجد ياد شده با درآمد سالانه 5154 آقچه در کنار اين درآمد ها، واقف مخارجي معادل 28840 آقچه پيش بيني کرده بود که در مقايسه با مجموع درآمدها، با يک مازاد 18433 آقچه اي مواجه هستيم. حاج خيرالدين اداره امور موقوفاتش را به اعضاي خانواده و حاکم وقت مي سپارد. به اعتقاد او حاکم وقت قادر بود با اتخاذ راه کارهاي مناسب، سلامتي نحوه اداره موقوفات را تضمين کند.
بدين ترتيب محله حاج خيرالدين پيرامون يک نمازخانه ايجاد شد و 25 وقف ديگر خارج از اين محله وجود دارد. در محله حاج خير الدين، بزرگ ترين وقف نقدي ( 52000 آقچه ) براي يک مدرسه (معلم خانه ) بوده است که توسط محي الدين بن محمد يرلوکا، معلم سرخانه بايزيد دوم، صورت گرفته بود که اين وقف همراه يک باب منزل شامل اصطبل، اتاق و باغ بوده است. بر اساس اين وقف نامه، از ناحيه اين وقف حقوق يک معلم، يک دستيار معلم، دو قاري، يک سقا و يک تعميرکار پرداخت مي شد. از سوي ديگر خريد حصير و هيزم لازم نيز از اين ناحيه هزينه مي شده است.
در وقف حاج خيرالدين و احمد البخاري، محور قرآن دادن مسجد و نمازخانه در وقف هدف بوده که هر چه ما داريم و مي توانيم داشته باشيم از مسجد و ارتباط با خالق هستي بخش است.
واقفان محترم در هرگونه وقفي، محور قرآن دادن مسجد و نماز را سرلوحه موقوفات خود قرار دهند که باعث برکت و استحکام حرکت وقف مي شود.
منبع: نشريه انتظار نوجوان، شماره 65.