نویسنده: سیده فاطمه موسوی
گروهی فکر می کنند امام زمان (عج) در جزیره خضرا زندگی می کند و برای آن داستانی از کتاب بحارالانوار نقل می کنند. (1) جزیره خضرا در دریای مدیترانه یا همان دریای سفید واقع شده است. این جزیره، قسمتی از انتهای جنوب غربی اسپانیای فعلی و اندلس قدیم است که در گذشته، به همین نام معروف بوده است و در حال حاضر نیز با نام Algerias شناخته می شود. (2)
در داستانی که برای جزیره خضرا نقل می شود، اشکالات و تناقض های بسیاری وجود دارد که باعث می شود به این نتیجه برسیم که این داستان ساختگی است. علامه مجلسی تنها به دلیل این که این داستان مربوط به دیدار با امام زمان (عج) است، آن را در کتاب خود آورده است. حتی علامه تاکید کرده که این داستان را در کتاب های روایی ندیده و به همین خاطر آن را در فصلی جداگانه آورده است. (3)
برخی هم این جزیره را با مثلث برمودا تطبیق داده و برای آن داستان ها و حوادث زیادی نقل کرده اند، اما به این نکته توجه نکرده اند که جزیره خضرا در دریای مدیترانه و مثلث برمودا در اقیانوس اطلس.
در این میان، یک واقعیت مهم هم وجود دارد و آن این که اصلا مکان زندگی امام برای مردم معلوم نیست و هیچ کس نمی داند ایشان کجا زندگی می کند. همان طور که در دعای ندبه می خوانیم: «ای کاش می دانستم در کدام سرزمین قرار داری و کدام خاک وجود نازنینت را حمل می کند». (4)
این که چرا هیچ کس نمی داند امام زمان (عج) در کجا زندگی می کند، دلیل های گوناگونی دارد؛ یکی از آن ها این است که طبق همان حکومتی که امام از نظرها غایب است، طبق همان حکمت هم مکان زندگی او برای ما معلوم نیست. تعیین مکان با مفهوم غیبت امام در تعارض است، چرا که اگر مکان زندگی امام مشخص بود، دیگر معنا نداشت که امام از نظرها غایب باشد.
یکی از دلیل های مخفی ماندن امام که باز هم به نوعی به همان غیبت امام مربوط است، این است که محل زندگی امام باید از چشم دشمنان امام پنهان باشد تا آسیبی به امام نرسد. همان گونه که امام در توقیعی فرمود: «به درستی که پدرم (امام حسن عسکری) که صلوات خدا بر او باد، با من عهد کرده که روی زمین خدا، دورترین و مخفی ترین نقطه آن را برای اقامت انتخاب کنم تا امر من پوشیده بماند و محل زندگی ام از حیله دشمنان و گمراهان در امان باشد.» (5)
در این توقیع، امام تعیین مکان را برای خود مردود دانسته است. باید توجه کنیم که حتی اگر امام برای ملاقات با کسانی، مکانی را تعیین کرده یا حتی برخی امام را در بعضی مکان ها دیده اند، آن مکان تعیین محل ملاقات با امام بوده، نه تعیین مکان زندگی امام. (6)
امام برای انجام وظیفه ها و تکلیف های خود، از مکانی به مکان دیگر رفته و بر اساس روایت های معتبر، در شهرها و مکان های مختلفی دیده شده است: مدینه، مکه، نجف، کوفه، کربلا، کاظمین، سامرا، مشهد، قم و ... .(7)
امام در بعضی زمان ها و مناسبت ها در مکانی مقدس حضور دارد؛ مثل مدینه و پیرامون آن (رضوی) مکه و اطراف آن (ذی طوی)، حضور هر ساله در حج و عرفات، مسجد کوفه و سهله، کربلا و نجف.
از امام رضا (ع) نقل شده است که «(مهدی) در موسم حج حاضر می شود و همه اعمال را انجام می دهد و در عرفه نیز وقوف می کند و دعای مؤمنان را آمین می گوید».
ابوبصیر هم از امام صادق (ع) نقل می کند: «گویا می بینم که قائم ما با خانواده اش در مسجد سهله اقامت گزیده است». (8)
امام باقر (ع) هم می فرماید: «ناچار برای صاحب الزمان عزلت و غیبتی است و طیبه (مدینه) خوب جایگاهی برای ایشان است». (9)
از مجموع این روایت ها و حکایت های معتبر برداشت می شود که امام در شهرها و مناطق مختلف حضور دارد و محل زندگی او جای خاصی نیست، پس زندگی او به شیوه عادی و معمولی است، زیرا این گونه زندگی، حساسیت برانگیز نیست و برای آن حضرت آسان تر و طبیعی تر است.
در داستانی که برای جزیره خضرا نقل می شود، اشکالات و تناقض های بسیاری وجود دارد که باعث می شود به این نتیجه برسیم که این داستان ساختگی است. علامه مجلسی تنها به دلیل این که این داستان مربوط به دیدار با امام زمان (عج) است، آن را در کتاب خود آورده است. حتی علامه تاکید کرده که این داستان را در کتاب های روایی ندیده و به همین خاطر آن را در فصلی جداگانه آورده است. (3)
برخی هم این جزیره را با مثلث برمودا تطبیق داده و برای آن داستان ها و حوادث زیادی نقل کرده اند، اما به این نکته توجه نکرده اند که جزیره خضرا در دریای مدیترانه و مثلث برمودا در اقیانوس اطلس.
در این میان، یک واقعیت مهم هم وجود دارد و آن این که اصلا مکان زندگی امام برای مردم معلوم نیست و هیچ کس نمی داند ایشان کجا زندگی می کند. همان طور که در دعای ندبه می خوانیم: «ای کاش می دانستم در کدام سرزمین قرار داری و کدام خاک وجود نازنینت را حمل می کند». (4)
این که چرا هیچ کس نمی داند امام زمان (عج) در کجا زندگی می کند، دلیل های گوناگونی دارد؛ یکی از آن ها این است که طبق همان حکومتی که امام از نظرها غایب است، طبق همان حکمت هم مکان زندگی او برای ما معلوم نیست. تعیین مکان با مفهوم غیبت امام در تعارض است، چرا که اگر مکان زندگی امام مشخص بود، دیگر معنا نداشت که امام از نظرها غایب باشد.
یکی از دلیل های مخفی ماندن امام که باز هم به نوعی به همان غیبت امام مربوط است، این است که محل زندگی امام باید از چشم دشمنان امام پنهان باشد تا آسیبی به امام نرسد. همان گونه که امام در توقیعی فرمود: «به درستی که پدرم (امام حسن عسکری) که صلوات خدا بر او باد، با من عهد کرده که روی زمین خدا، دورترین و مخفی ترین نقطه آن را برای اقامت انتخاب کنم تا امر من پوشیده بماند و محل زندگی ام از حیله دشمنان و گمراهان در امان باشد.» (5)
در این توقیع، امام تعیین مکان را برای خود مردود دانسته است. باید توجه کنیم که حتی اگر امام برای ملاقات با کسانی، مکانی را تعیین کرده یا حتی برخی امام را در بعضی مکان ها دیده اند، آن مکان تعیین محل ملاقات با امام بوده، نه تعیین مکان زندگی امام. (6)
امام برای انجام وظیفه ها و تکلیف های خود، از مکانی به مکان دیگر رفته و بر اساس روایت های معتبر، در شهرها و مکان های مختلفی دیده شده است: مدینه، مکه، نجف، کوفه، کربلا، کاظمین، سامرا، مشهد، قم و ... .(7)
امام در بعضی زمان ها و مناسبت ها در مکانی مقدس حضور دارد؛ مثل مدینه و پیرامون آن (رضوی) مکه و اطراف آن (ذی طوی)، حضور هر ساله در حج و عرفات، مسجد کوفه و سهله، کربلا و نجف.
از امام رضا (ع) نقل شده است که «(مهدی) در موسم حج حاضر می شود و همه اعمال را انجام می دهد و در عرفه نیز وقوف می کند و دعای مؤمنان را آمین می گوید».
ابوبصیر هم از امام صادق (ع) نقل می کند: «گویا می بینم که قائم ما با خانواده اش در مسجد سهله اقامت گزیده است». (8)
امام باقر (ع) هم می فرماید: «ناچار برای صاحب الزمان عزلت و غیبتی است و طیبه (مدینه) خوب جایگاهی برای ایشان است». (9)
از مجموع این روایت ها و حکایت های معتبر برداشت می شود که امام در شهرها و مناطق مختلف حضور دارد و محل زندگی او جای خاصی نیست، پس زندگی او به شیوه عادی و معمولی است، زیرا این گونه زندگی، حساسیت برانگیز نیست و برای آن حضرت آسان تر و طبیعی تر است.
پی نوشت ها :
1. مهدویت پیش از ظهور، رحیم کارگر، ص 182.
2. همان، ص 186.
3. همان، ص 189 و فرهنگ نامه مهدویت، خدامراد سلیمیان، ص 156-151.
4. امام مهدی در روایات و احادیث، سیدفخرالدین موسوی، ص108.
5. همان، ص 109.
6. همان.
7. مهدویت پیش از ظهور، ص 176.
8. همان.
9. همان، ص 175.
