دانستني هايي پيرامون عطسه و سرفه

عطسه از کجا مي آيد؟
 

عطسه هنگامي رخ مي دهد که اجسام خارجي يا محرک هاي خارجي در حد کافي از ميان موهاي بيني به پوشش دروني بيني برسند. اين محرک ها باعث آزادي هيستامين مي شوند که سلول هاي عصبي در بيني را تحريک مي کند و در نتيجه آنها پيام هايي به مغز مي فرستند که از طريق شبکه ي عصبي سه قلو عطسه را ايجاد مي کند، مغز پس از اين پيام اوليه، عضلات حلق و ناي را فعال کرده و منفذ بزرگي در حفرات بيني و دهان ايجاد مي کند و به دنبال آن رانده شدن شديد هوا و ذرات همراه آن رخ مي دهد. عطسه ي شديد که به دخالت اندام هاي فراواني در بالاتنه مربوط است-يک واکنش بازتابي (رفلکسي)-عضلات صورت، گلو و قفسه ي سينه را در بر مي گيرد. با اينکه عطسه در افراد سالم بي ضرر است، مي تواند از طريق قطرات عفوني هوابردي که ايجاد مي کند، باعث انتشار عفونت شود. اين قطرات پراکنده شده اندازه يي بين نيم تا پنج ميکرون(يک ميليونيوم متر) را دارند.
در يک عطسه ممکن است تا چهار صد هزار از اين قطرات توليد شود. تخمين هاي محافظه کارانه، سرعت هوايي را که با عطسه از دهان خارج مي شود در حدود 75 کيولمتر در ساعت يا 21 متر در ثانيه قرار مي دهد. مي گويند که اين سرعت ممکن است به 85 درصد سرعت صوت يعني 1045 کيلومتر در ساعت يا 290 متر در ثانيه برسد.

سرفه شناسي
 

سرفه يک واکنش بازتابي (رفلکسي) ناگهاني و اغلب مکرر است که به بدن کمک مي کند تا مجاري هوايي بزرگ را از زيادي ترشحات، مواد محرک، ذرات خارجي و ميکروب ها پاک کند. رفلکس عصبي که سرفه را ايجاد مي کند شامل سه مرحله است؛ انجام دم عميق (وارد کردن هوا به ريه ها)، بازدم (خارج کردن هوا از ريه ها) با فشار در مقابل گلوت (دريچه ي ابتداي ناي) بسته و بعد رها کردن پرفشار هوا در هنگام باز شدن گلوت که معمولاً با صدايي متمايز همراه است.

انواع سرفه ها
 

سرفه ممکن است به صورت آگاهانه انجام شود و نيز به صورت غيراختياري، اما در اغلب موارد بي اختيار رخ مي دهد. سرفه ي مکرر يا شديد معمولاً نشانه وجود بيماري است. بسياري از ويروس ها و باکتري ها با به سرفه انداختن ميزبان خود به ميزبان هاي جديد، سرايت مي کنند. سرفه ممکن است حاد (با شروع ناگهاني) باشد و کمتر از سه هفته به طول انجامد، تحت حاد باشد و دوره ي آن سه تا هشت هفته طول بکشد يا مزمن باشد. يعني براي بيش از هشت هفته به درازا بکشد.
سرفه بر حسب اينکه خلط داشته باشد يا نه، خشک يا خلط آور است. در اغلب موارد سرفه به صورت حاد بروز مي کند و ناشي از عفونت هاي تنفسي مجاري تنفسي است. به غير ازاين، سرفه ممکن است ناشي از وارد شدن اشتباهي غذا به مجراي هوايي ناي به جاي مجراي گوارشي مري باشد، که به دليل اشکال عمل گلوت يا دريچه ي ناي رخ دهد. سيگار کشيدن و آلودگي هوا نيز از عوامل شايع سرفه هستند.
از شايع ترين علل شايع سرفه ي مزمن مي توان به آسم، بازگشت محتويات اسيدي معده به مري (ريفلاکس) و ترشح پشت حلق در سينوزيت ها اشاره کرد. علل ديگر سرفه ي مزمن ممکن است برونشيت مزمن، نارسايي قلبي و داروهايي مانند داروهاي مهارکننده (ACE يک گروه داروهاي ضد فشارخون مانند کاپتوپريل) باشند. سرفه يک بازتاب محافظتي طبيعي است و بخصوص اگر سرفه خلط دار باشد، مهار کردن آن ممکن است اثرات زيانباري داشته باشد. با اين حال سرفه ممکن است آن قدر شديد باشد که به دلايل رواني، جسمي يا اجتماعي لازم باشد آن را درمان کنند.
گاهي سرفه در فردي ديده مي شود که هيچ علت جسمي يا پزشکي در او يافت نمي شود. در اين موارد مشکلات عاطفي يا رواني ممکن است علت ايجاد سرفه باشد و به اين سرفه، سرفه ي رواني (و نيز سرفه ي عادتي و تيک سرفه) مي گويند. البته قبل از اينکه اين تشخيص مطرح شود، بايد تمام بيماري هاي ديگر عامل سرفه رد شده باشد. تصور مي شود که سرفه ي رواني در کودکان شايع تر از بزرگسالان است. يک سناريوي احتمالي ايجاد اين سرفه، در کودکي است که برادر يا خواهري با مريضي مزمن دارد.

عطسه شناسي
 

عطسه يک واکنش نيمه خودکار اجباري است که هوا را از طريق بيني و دهان به بيرون مي راند. عطسه معمولاً ناشي از تحريک شدن مخاط بيني يا ذرات خارجي است.
عطسه همچنين ممکن است هنگام قرارگيري در معرض روشنايي، معده ي خيلي پر و بالاخره عفونت ويروسي رخ دهد و باعث انتشار بيماري هاي ويروسي شود. کارکرد زيستي عطسه اين است که ترشحات حاوي ذرات خارجي يا مواد محرک را به بيرون براند و حفره ي بيني را پاک کند.
در حين عطسه، کام نرم و زبان کوچک پايين مي آيند و در مقابل پشت زبان بالا مي رود تا بطور نسبي جريان هوا را به دهان مسدود کند. به اين ترتيب هواي ريه ها، از بيني به بيرون رانده مي شود. به علت اينکه بسته بودن مجراي دهان بطور کامل صورت نمي گيرد، معمولاً مقادير قابل ملاحظه يي هوا از دهان هم به بيرون رانده مي شود. شدت و وسعت اين بيرون راندن انفجاري هوا از بيني متفاوت است.

جلوگيري از عطسه
 

از جمله شيوه هاي ذکر شده براي جلوگيري از عطسه عبارتند از: بازدم عميق هوا در ريه ها؛ که هوايي را که مي خواهد در عطسه کردن مورد استفاده قرار گيرد، مصرف مي کند، نگه داشتن نفس و تا ده شمردن و چين انداختن و بستن بيني. شواهد باليني نشان مي دهد که مي توان بازتاب عصبي ايجاد کننده ي عطسه را با اعمال فشار شديد با انگشت اشاره بلافاصله در پايين بيني، مهار کرد.
روش هاي ثابت شده براي کاهش عطسه در جهت کاهش تماس عوامل محرک است، مانند دور نگه داشتن حيوانات خانگي براي اجتناب از پوسته هاي بدن آنها، پاک کردن مداوم و منظم ذرات گرد و غبار از خانه، عوض کردن فيلترهاي هواکش و شومينه ها، استفاده از ابزارهاي تصفيه ي هوا و مرطوب کننده هاي هوا و دور ماندن از مناطق کشاورزي و صنعتي.
منبع: نشريه 7 روز زندگي، شماره 98.