برگ بو، معطر و ملکوتي

نام فارسي: برگ بو
نام علمي: Laurus nobilis
نام هاي عمومي: Sweet bay, Bay laurel,Laurel
نام هاي انگليسي: Laurel treeوBay tree
نام عربي: غَاَر(Ghaar)
نام فرانسوي: Laurier noble
نام آلماني: Lorbeerbaum
نام خانواده: Lauraceae(برگ بو)

تاريخچه:
 

درخت برگ بو براي عطر و طعم غذاها و تهيه تاج( تاج گل) لورل در يونان قديم و ترکيه مورد استفاده قرار مي گرفت. تاج تهيه شده از برگ ها را به عنوان جايزه به برندگان بازي ها مي دادند. در گزارشي اشاره شده که به برندگان اولين مسابقات المپيک تاج لورل اهدا کرده اند. در انجيل از برگ بو به عنوان مظهر سعادت و شهرت ياد شده است. در داستان هاي عاميانه چيني به عنوان درخت با عظمت روي ماه ياد شده است و در نوشته هاي آنها لورل، ماه ترجمه شده است. همچنين در فرهنگ هاي باستاني مختلف داستان هاي زيادي درباره اين درخت وجود دارد.
براساس مدارک موجود، کاشت درخت برگ بو در ايران از دوره قاجاريه آغاز شده است. ناصرالدين شاه نهال هاي آن را از اروپا به ايران آورده و در باغ کاخ گلستان کشت نموده است. مظفرالدين شاه نيز کشت اين درخت را در ديگر باغ هاي سلطنتي توسعه داد. به عنوان نمونه، درختاني در کاخ وزارت دارايي وجود داشت و در حال حاضر شش درخت کهنسال که احتمالاً مربوط به همان دوران مي باشد، در ضلع شرقي پارک شهر تهران وجود دارد. از آن به بعد کاشت اين درخت در نواحي شمالي ايران، تهران و ديگر نقاط رواج يافته است.

گياه شناسي
 

برگ بو درختي است هميشه سبز، دوپايه يا پلي گام که ارتفاع آن در نواحي معتدل به 8 متر و در مناطق گرم تا 20 متر مي رسد. برگ ها به صورت منفرد بر روي شاخه ها قرار مي گيرند. شکل برگ ها بيضي کشيده به طول تا 14 و عرض تا 4/5 سانتيمتر و لبه آنها موجدار و دندانه دار است. سطح روي برگ، سبز تيره وبراق، ولي سطح زيرين کمرنگ تر است. اين برگ ها معطرند و با له شدن بوي بيشتري از خود ساطع مي کنند. گل ها چند تايي و به صورت خوشه به رنگ زرد هستند. ميوه برگ بو به صورت سته و تقريباً کروي به قطر حدود يک سانتيمتر، به رنگ بنفش مايل به آبي( ارغواني) و داراي يک دانه مي باشد. قسمت گوشتي ميوه داراي روغني سبز رنگ و معطر معروف به روغن«لوريه» است. قسمت مورد استفاده گياه، برگ و ميوه آن مي باشد. برگ بو بومي نواحي مديترانه است و در نواحي شمالي ايران، تهران و اطراف نيز پرورش داده مي شود.

استفاده هاي عمومي
 

برگ هاي معطر برگ بو در بسياري از کشورهاي مرکز وجنوب اروپا به طور وسيع جهت عطر و طعم انواع غذاها، از جمله سوپ، غذاهاي گوشتي و همراه با ماهي مصرف مي شود. همچنين از آن در کنسرو خيارشور، ماهي ساردين و سرکه به عنوان عطر و طعم دهنده استفاده مي کنند.
استفاده هاي جادويي: در فرهنگ هاي مختلف براي اين گياه اثرات اعجاب انگيزي به قرار زيرقائل هستند:
* برگ و بخور برگ باعث هدايت انسان به خلسه معنوي( تفکر عميق در معنويات و امورالهي) مي شود.
*درخت برگ بو روشني تابستان را به زمان هاي تاريک سال مي آورد.
* افزايش دهنده قدرت معنوي و ملکوتي است.
* خنثي کننده و دور کننده چشم شيطان است
*سوزاندن مخلوط برگ بو و چوب خلال براي رفع چشم زخم مناسب است.
* وجود برگ بو در خانه باعث محافظت آن از توفان هاي سهمگين مي گردد.
* کاشت درخت برگ بو در نزديکي محل زندگي باعث محافظت اهل آنجا از مريضي ها مي شود.
* بعضي افراد گاهي در زمان مديتيشن (مراقبه) از سوزاندن برگ و يا اسانس برگ بو استفاده مي کنند.
در مخزن الادويه راجع به درخت برگ بو چنين آمده است:
غار که به فارسي باهشتان گويند، درختي است عظيم که تا هزار سال مي ماند و اهل يونان آن را بسيار احترام مي کنند. طبيعت آن گرم وخشک است. ادرارآور و ترياق سموم است. مضمضه پخته آن( گرداندن آب پخته آن در دهان) جهت درد دندان مفيد مي باشد. جهت درد مفاصل و اعصاب و دردکمر سودمند است. پخته برگ آن جهت امراض مثانه و رحم مفيد و مقدار زياد آن سقط کننده است. از مضرات آن خاصيت قي آور آن است. تسکين دهنده قولنج و امراض جگر و طحال بوده و با عسل جهت درمان زخم هاي امعاء مفيد مي باشد. اکثر خواص ذکر شده در مخزن الادويه با مهم ترين اثرات گزارش شده در منابع جديد مشابهت و مطابقت دارند.

ترکيبات مهم:
 

ميوه برگ بو حاوي تا 30 درصد اسيدهاي چرب و 1درصد اسانس مي باشد که اسانس داراي ترکيبات ترپني، سس کوني ترپني، الکلي و کتوني است.
برگ، حاوي حدود1/3 درصد اسانس مي باشد که داراي 45 درصد اوکاليپتول، 12درصد ترپن ها، 4درصد سس کوني ترپن ها، 3درصد متيل اوژنول، آلفا و بتا پي نن، فلاندرن، لينالول، ژرانيول و ترپي نئول است.

داروشناختي و اثرات مهم:
 

اسانس برگ خاصيت ضدالتهاب و ضدتشنج دارد. عصاره برگ داراي اثر آنتي اکسيداني است. اسانس برگ بو يکي از پرمصرف ترين اسانس ها در رايحه درماني و يکي از مناسب ترين اسانس هايي است که مشخص شده براي ماساژ سيستم لنفاوي مناسب مي باشد. از برگ و دانه هاي برگ بو جهت تهيه مرهم (ضماد) براي رفع خارش، جوش، سوختگي، رفع التهابات پوست و دردهاي روماتيسمي استفاده مي کنند. از ميوه و برگ به همراه عسل مي توان مرهمي تهيه کرد که براي تسکين سرماخوردگي قفسه سينه مفيد است.

مهم ترين اثرات گزارش شده:
 

قاعده آور، ضددرد، آلرژي زا، ضدباکتري، ضدتب، ضدروماتيسم، ضدعفوني کننده، ضدويروس، ضدنفخ، معرق، هضم کننده، ادرارآور، قي آور، کاهش دهنده پرفشاري خون، خواب آور، مقوي معده، محرک، قارچ کش، مقوي کبد، صفراآور و سقط کننده.

نکته قابل توجه:
 

1- اعتقادات و نوشته هاي قديمي در مورد برگ بو در نقاط مختلف جهان حاکي از آن است که براي اين گياه خواص و اثرات زيادي قائل هستند. بعضي از اين عقايد در استفاده هاي جادويي آن اشاره شده است.
توجه و بررسي اين باورها و مطالعه گياه شناسي و وجود مواد معطر دربرگ هاي آن توجيه کننده اين موارد است. سوزاندن، خوردن، استفاده هاي دارويي، غذايي، تبخير اسانس و استفاده از دم کرده جوشانده هاي برگ بو و وجود اين درخت در محل هاي مسکوني همه و همه نشان دهنده تأثير اسانس برگ هاي اين درخت در برطرف کردن بيماري ها و يا اثرات مفيد و مثبت روحي رواني و جسمي است که بشرطي قرن ها تجربه کرده است. امروزه استفاده از اسانس برگ بو در رايحه درماني معمول و مورد توجه بوده و از آن در تسکين و درمان بسياري از بيماري هاي روحي و جسمي استفاده مي شود. مصرف خوراکي و غذايي آن هم در جهان بسيار زياد است.
2- در ايران استفاده از برگ بو در بسياري از غذاها، ترشي جات و چاشني ها معمول مي باشد و از برگ هاي خشک شده آن که در بازار موجود است، استفاده مي شود.
3 - بر روي سکه هاي 10 يني ژاپن عکس برگ بو حک شده است.
4- آرم پرچم جمهوري دومينيکن از يک درخت خرما و يک درخت برگ بو تشکيل شده است.
5- با وجودي که مصرف برگ بو در حد خوراکي عارضه جانبي ندارد، ولي بعضي از افراد نسبت به آن حساسيت دارند وحتي ممکن است در اثر تماس با برگ آن دچار درماتيت هاي پوستي شوند.
6- در کتاب قانون ابن سينا از اين گياه ذکري نشده است.
7- در تحقيقي که توسط مؤلف و همکاران در سال 1378 بر روي برگ بو انجام شد مشخص گرديد که اسانس گياه برداشت شده از تهران داراي ترکيبات 1 و8 سينئول 28 درصد، بتاپي نن 10/2 درصد، متيل اوژنول 8/5 درصد، 4- ترپي نئول 5/7 درصد، آلفاپي نن 4/8 درصد، ميرسن 3 درصد، اورژنول3/6 درصد، آلفاترپي نئول2/5 درصد، سيناميل استات2/2 درصد و بتااودسمول 1درصد مي باشد.
منبع: نشريه دنياي تغذيه، شماره 107