ارگونومي و کاربردهاي آن
نويسنده:دکتر سيد مسعود سيدي-الهام مشعل فروز
مقدمه
واژه ارگونومي از دو کلمه يوناني«ارگون»به معناي کار و«نوموس»به معناي قانون و قاعده طبيعي مشتق شده است و در لغت به معناي قوانين طبيعي کار است.اما در اصطلاح کاربردي، علم ارگونومي به عنوان رشته اي از علوم که بدست آوردن بهترين ارتباط بين انسان و محيط کار هدف اصلي آن است، تعريف مي شود.
کاربرد ارگونومي
طراحي ابزار و وسايل، ماشينها و تاسيسات به طرز صحيح و مطلوب، طراحي روش انجام کار با توجه به بهترين نحوه اجرا و متناسب با سيستم عضلاني و ساختمان فيزيکي بد ن انسان و يا هماهنگي رواني ميان افراد و محيط و ابزار کار، وضعيت صحيح قرار گرفتن بد ن و حرکات انسان در حين انجام کار و نيز شرايط فيزيکي مناسب در محيط کار.
نتايج به کار گيري اصول ارگونومي در محيط هاي کار
1-پيشگيري از اختلالات اسکلتي-عضلاني در بين شاغلين(مانند کمردرد يا درد در ناحيه گردن)
2-کمک به پيشگيري از حوادث شغلي.
3-افزايش ميزان رضايت معنوي کارکنان و نيز افزايش رفاه و آسايش آنها.
4-کمک به افزايش بهره وري و توليد.
ارگونومي در کار با کامپيوتر
کاربرد کامپيوتر در زندگي بشر بسيار زياد است و تعداد زيادي از افراد ساعتهاي متمادي با کامپيوتر کار مي کنند،به همين دليل، شناخت عوامل مؤثر در محيط کار با کامپيوتر اهميت زيادي دارد.وجود شرايط نامناسب در محيط کاري و عدم توجه به موارد ارگونوميکي و بهداشتي هنگام کار با کامپيوتر ممکن است در بلندمدت سبب بروز بيماريها و ناهنجاريهايي شود.بيشتر کاربران کامپيوتر در محيط هاي سربسته و فضاهاي کوچک کار مي کنند.
کمترين ويژگيهاي يک محيط کاري مناسب براي کاربران کامپيوتر به قرار زير است:
1-وجود سيستم تهويه مطبوع.
2-نور کافي و مناسب.
3-استفاده از ميز مخصوص که داراي عرض و ارتفاع استاندارد باشد.
4-استفاده از صندلي ارگونوميک با قابليت تنظيم ارتفاع.
5-استفاده از زيرپايي براي قرارگيري مناسب و راحت پاها.
با وجود رعايت نکات فوق، باز هم امکان بروز بيماري هاي خاص براي اپراتور وجود دارد.کم تحرکي هنگام کار با کاميپوتر، چشم دوختن طولاني مدت به صفحه نمايشگر و حرکات يکنواخت و تکراري مچ دست، ممکن است سبب بروز انواع عوارض شوند.
پيشگيري
1- به تناوب از پشت ميز کامپيوتر برخاسته و با نرمشهاي ساده، گردن، بازو، مچ دست و پاها را حرکت دهيد.
2-صفحه نمايشگر را طوري تنظيم کنيد، ستون فقرات شما به طور مستقيم قرار گرفته و چشمان شما با قسمت بالايي صفحه نمايش در يک خط مستقيم قرار گيرند.
3- فاصله صفحه نمايشگر تا چشمان شما بايد بين 50 تا 60 سانتي متر باشد.
4- هر 30 دقيقه به اشيايي که در فاصله 6 متر قرار دارند، چند دقيقه چشم بدوزيد.
5- ارتفاع ميز کامپيوتر بايد بين 66 تا 71 سانتي متر باشد.
6- ميز کار را طوري قرار دهيد که روشنايي لامپهاي سقف در طرفين قرار گيرد.
7- سطح صفحه کليد، تقريباً هم ارتفاع با دسته صندلي و آرنج باشد و مچ ها به طور عادي روي صفحه کليد قرار گيرند.
8- روشنايي محل کار بايد ترکيبي از نور سفيد و زرد بوده و شدت آن حدود 300 لوکس باشد.
9- براي اتاق کار، دماي 23-19 درجه سانتي گراد و رطوبت حدود 50 درصد مناسب است.
10- بهتر است با بازکرد ن درب و پنجره ها و يا تعبيه دستگاه تهويه، هواي اتاق به طور مرتب تعويض شود.
ويژگيهاي صندلي ارگونوميک
2-سطح نشيمنگاه صندلي بايد داراي طول و عرض 40 تا 48 سانتي متر باشد.
3-ضخامت تشک در حدود 4 تا 5 سانتي متر باشد و رويه آن از جنسي باشد که اصطلاحاً بتواند تنفس کند و لبه جلوصندلي، گرد و لبه بيروني آن، نرم باشد.
4- عرض پشت صندلي بايد حداقل 32 تا 36 سانتي متر باشد.ارتفاع پشتي صندلي را نيز بايد بين 50 تا 82 سانتي متر در نظر گرفت.
5-صندلي بايد در قسمت قرار گرفتن گودي کمر، داراي يک قوس محدّب و در قسمت پشت داراي يک قوس مقعر باشد.
6-صندلي هاي مورد استفاده در کار با رايانه بهتر است دسته دار بوده و چرخان باشند.
منابع و مراجع:
-شيوه هاي عملي ارتقاء بهره وري انساني، نظام الدين فقيه، مرکز آموزش مديريت دولتي.
-ارگونومي در عمل، عليرضا چوبينه و ديگران، مرکز آموزش مديريت دولتي.
-کارسنجي و روش سنجي، شهنام طاهري، تهران:آروين.
-محمدرضا ميرغلامي، کارشناس بهداشت حرفه اي.
منبع: نشريه اطلاعات علمي -شماره 359
