نویسنده: محمدرضا سماک امانی
کتاب «مجله العدل» قانون مدنی امپراتوری عثمانی بود. دستگاه های قضایی در امپراتوری پهناور عثمانی، بر اساس آن به مشکلات مردم رسیدگی می کردند. این کتاب با استفاده از شیوه ی نوین حقوقی نگارش یافته بود و فتواهای فقهی را در قالب مواد حقوقی و جزایی سامان بخشیده بود. کاشف الغطاء تصمیم گرفت کتابی به این سبک بنگارد. او در این باره می گوید: «من این کتاب را که از زمان ترک ها (امپراتوری عثمانی) تاکنون، یگانه متن قانون قضایی بود، بررسی کردم و آن را نیازمند تصحیح یافتم. این کتاب همان طور که از سبک نگارش آن پیداست، جنبه ی قانونی اش برتری دارد. این کتاب را می توان فقه قانونی یا قانون فقهی نامید.»
کاشف الغطاء با نوشتن کتاب «تحریر المجله» به نقد کتاب «مجله العدل» و به معرفی فقه شیعه به صورت مواد حقوقی و جزایی و مدنی پرداخت. او دریافته بود که سبک نگارش مجله العدل که فتواها را به صورت مواد حقوقی درآورده بود، در آن زمان که دادگستری ها شکل گرفته بودند، بسیار مناسب بود؛ از این رو، او نیز همان سبک را انتخاب کرد. نگارش جلد اول تحریر المجله در سال 1359 هـ.ق. و جلد دوم آن در سال 1360 هـ.ق. به پایان رسید. هر دو جلد در نجف چاپ شد. سه جلد دیگر این کتاب هم بعداً نگارش و چاپ شد. تحریرالمجله مورد استقبال مردم، به ویژه علما، حقوق دانان، قضات، کارمندان دادگستری، نویسندگان و دانشمندان قرار گرفت و به طور کامل در سال 1363 هـ.ق. به چاپ رسید. (1)
کاشف الغطاء به نقش زمان و مکان در اجتهاد پی برده بود و مقتضیات زمان و مکان را در نظر می گرفت و فتوا می داد. او درباره ی توجه فقیه به نقش زمان و مکان در اجتهاد، می گوید: «آیا ساختن چند مسجد در یک محله ی کوچک کار درستی است؟! آیا این کار باعث نمی شود مردم در چند مسجد پخش شوند و مسجدها خلوت شوند، حتی برخی مسجدها بسته شوند؟! آیا در این صورت، ساختن مسجد ثواب دارد؟!» او از مراجع تقلید خواست در این باره، مردم را راهنمایی کنند و از مردم خواست به ساختن مدرسه، بیمارستان و دیگر اماکن عام المنفعه بپردازند. (2)
امام خمینی قدس سره درباره ی ولایت فقیه می گوید: «ولایتی که برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام است، برای فقیه نیز ثابت است. موضوع ولایت فقیه چیز تازه ای نیست که ما آورده باشیم. بلکه این مسئله از اول مورد بحث بوده است... مرحوم کاشف الغطاء نیز بسیاری از این مطالب را فرموده اند.» (3)
کاشف الغطاء درباره ی اختیارات فقیه می گوید: «فقیه بر کارهای مردم و هرچه که مورد نیاز نظام و جامعه ی اسلامی است، ولایت دارد. ولایت فقیه همه ی مواردی را که به مصلحت اسلام و مسلمانان است، در بر می گیرد.» او فقیه را در مورد منابع طبیعی و انفال، تنها مرجع تصمیم گیری می داند. وی در مستحدثات، زودتر از دیگر مراجع، فتوا می داد. جعفر خلیلی، روزنامه نگار و نویسنده ی مشهور عراقی، می گوید: «در سخنرانی خود به مناسبت فوت آیه الله سید ابوالحسن اصفهانی، گفتم: سید ابوالحسن نخستین مجتهدی بود که حکم کرد زنی که شوهرش به پنج سال زندان محکوم شده است، می تواند تقاضای طلای بکند. پس از مدتی، کاشف الغطاء به من گفت: من سال ها پیش، حکم کردم زنی که همسرش سل دارد، می تواند تقاضای طلاق کند. خلیلی می گوید: از او پرسیدم: دلیل فقهی حکم شما چیست؟ وی گفت: مجتهد، قانونگذار است.» (4)
کاشف الغطاء با نوشتن کتاب «تحریر المجله» به نقد کتاب «مجله العدل» و به معرفی فقه شیعه به صورت مواد حقوقی و جزایی و مدنی پرداخت. او دریافته بود که سبک نگارش مجله العدل که فتواها را به صورت مواد حقوقی درآورده بود، در آن زمان که دادگستری ها شکل گرفته بودند، بسیار مناسب بود؛ از این رو، او نیز همان سبک را انتخاب کرد. نگارش جلد اول تحریر المجله در سال 1359 هـ.ق. و جلد دوم آن در سال 1360 هـ.ق. به پایان رسید. هر دو جلد در نجف چاپ شد. سه جلد دیگر این کتاب هم بعداً نگارش و چاپ شد. تحریرالمجله مورد استقبال مردم، به ویژه علما، حقوق دانان، قضات، کارمندان دادگستری، نویسندگان و دانشمندان قرار گرفت و به طور کامل در سال 1363 هـ.ق. به چاپ رسید. (1)
کاشف الغطاء به نقش زمان و مکان در اجتهاد پی برده بود و مقتضیات زمان و مکان را در نظر می گرفت و فتوا می داد. او درباره ی توجه فقیه به نقش زمان و مکان در اجتهاد، می گوید: «آیا ساختن چند مسجد در یک محله ی کوچک کار درستی است؟! آیا این کار باعث نمی شود مردم در چند مسجد پخش شوند و مسجدها خلوت شوند، حتی برخی مسجدها بسته شوند؟! آیا در این صورت، ساختن مسجد ثواب دارد؟!» او از مراجع تقلید خواست در این باره، مردم را راهنمایی کنند و از مردم خواست به ساختن مدرسه، بیمارستان و دیگر اماکن عام المنفعه بپردازند. (2)
امام خمینی قدس سره درباره ی ولایت فقیه می گوید: «ولایتی که برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام است، برای فقیه نیز ثابت است. موضوع ولایت فقیه چیز تازه ای نیست که ما آورده باشیم. بلکه این مسئله از اول مورد بحث بوده است... مرحوم کاشف الغطاء نیز بسیاری از این مطالب را فرموده اند.» (3)
کاشف الغطاء درباره ی اختیارات فقیه می گوید: «فقیه بر کارهای مردم و هرچه که مورد نیاز نظام و جامعه ی اسلامی است، ولایت دارد. ولایت فقیه همه ی مواردی را که به مصلحت اسلام و مسلمانان است، در بر می گیرد.» او فقیه را در مورد منابع طبیعی و انفال، تنها مرجع تصمیم گیری می داند. وی در مستحدثات، زودتر از دیگر مراجع، فتوا می داد. جعفر خلیلی، روزنامه نگار و نویسنده ی مشهور عراقی، می گوید: «در سخنرانی خود به مناسبت فوت آیه الله سید ابوالحسن اصفهانی، گفتم: سید ابوالحسن نخستین مجتهدی بود که حکم کرد زنی که شوهرش به پنج سال زندان محکوم شده است، می تواند تقاضای طلای بکند. پس از مدتی، کاشف الغطاء به من گفت: من سال ها پیش، حکم کردم زنی که همسرش سل دارد، می تواند تقاضای طلاق کند. خلیلی می گوید: از او پرسیدم: دلیل فقهی حکم شما چیست؟ وی گفت: مجتهد، قانونگذار است.» (4)
ستیز با صهیونیست ها
صهیونیست ها در سال 1367 ه.ق./1948 م./1327 ش. فلسطین را اشغال کردند و کشور اسرائیل را در سرزمین های اشغال شده، تأسیس کردند. ارتش سوریه و مصر به جنگ با اسرائیل پرداخت. کاشف الغطاء برای سربازان مسلمان پیام فرستاد و آنان را به اخراج صهیونیست ها از فلسطین تشویق نمود. (5)پی نوشت ها :
1. آوای بیداری، ص 15، 50، 91؛ تحریر المجله، ج 1، ص 194، ج 2، ص 1؛ شخصیت و اندیشه های کاشف الغطاء، ص 12؛ جنه المأوی، مقدمه.
2. آوای بیداری، ص 39.
3. همان، ص 40.
4. آوای بیداری، ص 39، 40، 41؛ جنه المأوی، مقدمه.
5. آوای بیداری، ص 69.
