نویسنده:مرتضی حاج بابایی
1- تاریخ نقش خیلی مهمی در شکل دادن به زندگی اجتماعی ما دارد اما متاسفانه شناخت درست و دقیقی از آن نداریم. به همین دلیل مهمترین مانع در یادگیری تاریخ برایمان شکل گرفته است.
2- برای یادگیری هر چه بهتر تاریخ باید آن را به دقت مطالعه کرد و همه جزئیات آن را بخاطر سپرد. در کلیه کتابها و متون تاریخی، مورخ حتماً به عواقب و نتایج حاصل از رخدادهای تاریخی در یک مقطع زمانی هم پرداخته است. 3- بسیاری از موضوعات تاریخی را می توانید با تکیه بر قوه تجسم و تخلیل تان در ذهنتان مجسم کنید. این کار به شما بسیار کمک می کند که مطالب و جزئیات تاریخی در ذهنتان ماندگار شود. مثلاً می توانید لشکرکشی نادر به هند را در قالب جنگی که یک طرف آن فیل سواران هندی و سوی دیگر آن اسب سواران ایرانی قرار گرفته اند تصور کنید.
4- بخاطر داشته باشید که حفظ کردن یک سری واقعه تاریخی هیچ هنری نیست و جذابیت چندانی ندارد اما اگر به دلائل و ریشه های پدیدآیی هر اتفاق تاریخی، چگونگی شکل گیری آن و نتیجه آن پی ببریم و بدانیم که از این واقعه تاریخی چه درسی می توانیم بگیریم در این صورت درس تاریخ برایمان بسیار جذاب و جالب خواهد شد.
5- تاریخ را مثل هر درس دیگری باید فهمید. باید با آن ارتباط برقرار کرد. باید در ذهنتان خودتان را در آن حال و هوا قرار دهید تا تمام وقایع مربوطه را با تمام وجودتان حس کنید.
6- در یادگیری تاریخ به این نکته ها که در همه کتب تاریخی دیده می شود توجه داشته باشید.
الف) در همه کتابهای تاریخی بخشی از زمان گذشته توصیف شده است. پس مطالعه توصیفی را در نظر داشته باشید.
ب) در همه کتابهای تاریخی بخشی از زمان گذشته مورد تجزیه و تحلیل واقع شده است. پس مطالعه تحلیلی را هم در نظر بگیرید.
ج) در کتابهای تاریخ معمولاً به علل وقایع یا رخدادهای تاریخی هم پرداخته شده است. پس در مطالعه مفهومی خود این علل را شناسایی و دسته بندی کنید.
د) در کلیه کتابها و متون تاریخی، مورخ حتماً به عواقب و نتایج حاصل از رخدادهای تاریخی در یک مقطع زمانی هم پرداخته است.
ه) موارد فوق را می توانید در یک جدول به شکل زیر دسته بندی کنید.
7- برای آموختن هر چه بهتر تاریخ، بهتر است عواقب و نتایج هر اتفاق تاریخی را جداگانه یادداشت برداری کنید یا خلاصه نویسی کنید.
8- وقایع تاریخی معمولاً معلول عللی هستند که عموماً در کتابهای درسی به آنها پرداخته شده است. لطفاً این علل را هم جداگانه یادداشت بردرای و خلاصه نویسی کنید.
9- آنچه که در تاریخ تحت عنوان توصیف تاریخی از یک مقطع زمانی ارائه می شود معمولاً بیانگر زمینه و بستر مساعدی است که موجب ظهور یا سقوط یک سلسله یا عقد یک پیمان یا در گرفتن یک جنگ یا... شده است. در درک و فهم این بخش از تاریخ هم توجه ویژه ای لازم است.
10- سعی کنید با تکیه بر توصیف ها، علل و نتایج خودتان به نوعی تجزیه و تحلیل از مقاطع تاریخی برسید. این تجزیه و تحلیل ها معمولاً زاییده ذهن مورخ یا مولف کتاب درسی است و ممکن است شما به چیزی ورای آن هم برسید.
11- به خاطر داشته باشید اگر گفته می شود که از تاریخ می توان درس گرفت این درسها را در بخش تجزیه و تحلیل مطالب تاریخی می توان بدست آورد.
12- هر چه را در تاریخ می خوانید با عصر حاضر که در آن زندگی می کنید مقایسه کنید. از تشابهات موجود می توانید احتمال بروز سرنوشتی مشابه را داد و از تفاوتها می توان به نتایجی دیگر که شاید مغایر با آن سرنوشت تاریخی باشد رسید. این کار انگیزه و علاقه شما را به تاریخ بیشتر می کند و باعث می شود که ارتباط بهتر و مؤثرتری با تاریخ برقرار کنید.
13- برای درک هر چه بهتر تاریخ توجه داشته باشید که در کتابهایتان یک روال کلی تاریخی دنبال شده که این روال کلی با مجموعه ای از جزئیات بیان شده است. برای یادگیری هر چه بهتر تاریخ اول این روال بهم پیوسته کلی را بخاطر بسپارید سپس جزئیات مربوط به هر کدام را به آنها مرتبط کنید.
14- یادداشت برداری، حاشیه نویسی در کتاب، دسته بندی کردن رخدادها، علل، نتایج و یا دوره های زمانی مختلف از مهمترین راهکارهای یادگیری در درس تاریخ است.
15- برای یادگیری هر چه مؤثرتر درس تاریخ همواره باید پاسخی برای این 8 سؤال طلایی داشته باشید.
الف) چه اتفاقی افتاد؟ یا چگونه رخ داد؟
ب) چرا اتفاق افتاد؟
ج) چه نتایجی داشت؟
د) در چه شرایطی اتفاق افتاد؟
ه) چه کسی یا چه کسانی درگیرش بودند؟
و) در چه مکانی این اتفاق افتاد؟
ز) در چه زمانی این اتفاق افتاد؟ مثلاً آنچه که از تخت جمشید بجای مانده را بنگرید و سپس از خود بپرسید برای این مجموعه عظیم چه اتفاقی افتاد؟ چرا تخت جمشید به آتش کشیده شد؟ و ...
16- فراموش نکنید که این هشت قاعده طلایی کلید اساسی و اصلی یادگیری درس تاریخ هستند. تلاش کنید تا پاسخی برای این پرسشهای هفتگانه داشته باشید. در این صورت می توان گفت که تاریخ را خوب فهمیده اید.
17- برای مطالعه هر چه بهتر درس تاریخ، آن را جزء به جزء و بتدریج بیاموید. متاسفانه پاره ای از دانش آموزان حجم زیادی از مطالب را می خواهند یکجا آن هم در شب امتحان یاد بگیرند که این روش اصلاً روش کارآمد و مفیدی نیست.
18- برای به خاطر سپردن پاره ای از مطالب درس تاریخ می توانید از کلید کلمه های یادیاری که خودتان می سازید استفاده کنید. مثلاً برای به خاطر سپردن اینکه در عهدنامه ترکمانچای چه شهرهایی از ایران جدا شدند می توانید از کلید کلمه یادیار «انار» استفاده کنید. تا دریابید که کدام از میهن عزیزمان به واسطه این عهدنامه از ایران جدا شد.
ا = ایروان
ن= نخجوان
ار= اردوبار
19- جدولهای موجود در کتاب های تاریخ را به دقت مورد مطالعه قرار دهید زیرا این جداول یک دید کلی از سیر جریانات تاریخی به شما می دهد و شما را بر این جریانات مسلط می سازد.
20- سعی کنید جداولی با قواعد هفتگانه طلایی برای خودتان درست کنید و آنها را بارها و بارها مرور کنید. مطمئن باشید که نتیجه ای شگفت انگیز در انتظار شماست، به این مثال ها توجه کنید.
2- برای یادگیری هر چه بهتر تاریخ باید آن را به دقت مطالعه کرد و همه جزئیات آن را بخاطر سپرد. در کلیه کتابها و متون تاریخی، مورخ حتماً به عواقب و نتایج حاصل از رخدادهای تاریخی در یک مقطع زمانی هم پرداخته است. 3- بسیاری از موضوعات تاریخی را می توانید با تکیه بر قوه تجسم و تخلیل تان در ذهنتان مجسم کنید. این کار به شما بسیار کمک می کند که مطالب و جزئیات تاریخی در ذهنتان ماندگار شود. مثلاً می توانید لشکرکشی نادر به هند را در قالب جنگی که یک طرف آن فیل سواران هندی و سوی دیگر آن اسب سواران ایرانی قرار گرفته اند تصور کنید.
4- بخاطر داشته باشید که حفظ کردن یک سری واقعه تاریخی هیچ هنری نیست و جذابیت چندانی ندارد اما اگر به دلائل و ریشه های پدیدآیی هر اتفاق تاریخی، چگونگی شکل گیری آن و نتیجه آن پی ببریم و بدانیم که از این واقعه تاریخی چه درسی می توانیم بگیریم در این صورت درس تاریخ برایمان بسیار جذاب و جالب خواهد شد.
5- تاریخ را مثل هر درس دیگری باید فهمید. باید با آن ارتباط برقرار کرد. باید در ذهنتان خودتان را در آن حال و هوا قرار دهید تا تمام وقایع مربوطه را با تمام وجودتان حس کنید.
6- در یادگیری تاریخ به این نکته ها که در همه کتب تاریخی دیده می شود توجه داشته باشید.
الف) در همه کتابهای تاریخی بخشی از زمان گذشته توصیف شده است. پس مطالعه توصیفی را در نظر داشته باشید.
ب) در همه کتابهای تاریخی بخشی از زمان گذشته مورد تجزیه و تحلیل واقع شده است. پس مطالعه تحلیلی را هم در نظر بگیرید.
ج) در کتابهای تاریخ معمولاً به علل وقایع یا رخدادهای تاریخی هم پرداخته شده است. پس در مطالعه مفهومی خود این علل را شناسایی و دسته بندی کنید.
د) در کلیه کتابها و متون تاریخی، مورخ حتماً به عواقب و نتایج حاصل از رخدادهای تاریخی در یک مقطع زمانی هم پرداخته است.
ه) موارد فوق را می توانید در یک جدول به شکل زیر دسته بندی کنید.
نمونه الف
|
موضوعی که مطالعه کردم ← |
کودتای 28 مرداد |
|
رگه های درک تاریخی↓ |
|
|
آنچه که توصیف شده بود |
1- |
|
آنچه که تحلیل شده بود (تحلیل مورخ) |
1- |
|
عللی که به آن پرداخته شده بود |
1- |
|
عواقب و نتایجی که به آن اشاره شده بود |
1- |
|
برداشت شخصی من |
نمونه ب
|
موضوعی که مطالعه کردم ← |
ملی شدن صنعت نفت |
|
رگه های درک تاریخی↓ |
|
|
آنچه که توصیف شده بود |
1- |
|
آنچه که تحلیل شده بود (تحلیل مورخ) |
1- |
|
عللی که به آن پرداخته شده بود |
1- |
|
عواقب و نتایجی که به آن اشاره شده بود |
1- |
|
برداشت شخصی من |
7- برای آموختن هر چه بهتر تاریخ، بهتر است عواقب و نتایج هر اتفاق تاریخی را جداگانه یادداشت برداری کنید یا خلاصه نویسی کنید.
8- وقایع تاریخی معمولاً معلول عللی هستند که عموماً در کتابهای درسی به آنها پرداخته شده است. لطفاً این علل را هم جداگانه یادداشت بردرای و خلاصه نویسی کنید.
9- آنچه که در تاریخ تحت عنوان توصیف تاریخی از یک مقطع زمانی ارائه می شود معمولاً بیانگر زمینه و بستر مساعدی است که موجب ظهور یا سقوط یک سلسله یا عقد یک پیمان یا در گرفتن یک جنگ یا... شده است. در درک و فهم این بخش از تاریخ هم توجه ویژه ای لازم است.
بیشتر بخوانید: راهکارهای علاقمندی دانش آموزان به مطالعه
10- سعی کنید با تکیه بر توصیف ها، علل و نتایج خودتان به نوعی تجزیه و تحلیل از مقاطع تاریخی برسید. این تجزیه و تحلیل ها معمولاً زاییده ذهن مورخ یا مولف کتاب درسی است و ممکن است شما به چیزی ورای آن هم برسید.
11- به خاطر داشته باشید اگر گفته می شود که از تاریخ می توان درس گرفت این درسها را در بخش تجزیه و تحلیل مطالب تاریخی می توان بدست آورد.
12- هر چه را در تاریخ می خوانید با عصر حاضر که در آن زندگی می کنید مقایسه کنید. از تشابهات موجود می توانید احتمال بروز سرنوشتی مشابه را داد و از تفاوتها می توان به نتایجی دیگر که شاید مغایر با آن سرنوشت تاریخی باشد رسید. این کار انگیزه و علاقه شما را به تاریخ بیشتر می کند و باعث می شود که ارتباط بهتر و مؤثرتری با تاریخ برقرار کنید.
13- برای درک هر چه بهتر تاریخ توجه داشته باشید که در کتابهایتان یک روال کلی تاریخی دنبال شده که این روال کلی با مجموعه ای از جزئیات بیان شده است. برای یادگیری هر چه بهتر تاریخ اول این روال بهم پیوسته کلی را بخاطر بسپارید سپس جزئیات مربوط به هر کدام را به آنها مرتبط کنید.
14- یادداشت برداری، حاشیه نویسی در کتاب، دسته بندی کردن رخدادها، علل، نتایج و یا دوره های زمانی مختلف از مهمترین راهکارهای یادگیری در درس تاریخ است.
15- برای یادگیری هر چه مؤثرتر درس تاریخ همواره باید پاسخی برای این 8 سؤال طلایی داشته باشید.
الف) چه اتفاقی افتاد؟ یا چگونه رخ داد؟
ب) چرا اتفاق افتاد؟
ج) چه نتایجی داشت؟
د) در چه شرایطی اتفاق افتاد؟
ه) چه کسی یا چه کسانی درگیرش بودند؟
و) در چه مکانی این اتفاق افتاد؟
ز) در چه زمانی این اتفاق افتاد؟ مثلاً آنچه که از تخت جمشید بجای مانده را بنگرید و سپس از خود بپرسید برای این مجموعه عظیم چه اتفاقی افتاد؟ چرا تخت جمشید به آتش کشیده شد؟ و ...
16- فراموش نکنید که این هشت قاعده طلایی کلید اساسی و اصلی یادگیری درس تاریخ هستند. تلاش کنید تا پاسخی برای این پرسشهای هفتگانه داشته باشید. در این صورت می توان گفت که تاریخ را خوب فهمیده اید.
17- برای مطالعه هر چه بهتر درس تاریخ، آن را جزء به جزء و بتدریج بیاموید. متاسفانه پاره ای از دانش آموزان حجم زیادی از مطالب را می خواهند یکجا آن هم در شب امتحان یاد بگیرند که این روش اصلاً روش کارآمد و مفیدی نیست.
18- برای به خاطر سپردن پاره ای از مطالب درس تاریخ می توانید از کلید کلمه های یادیاری که خودتان می سازید استفاده کنید. مثلاً برای به خاطر سپردن اینکه در عهدنامه ترکمانچای چه شهرهایی از ایران جدا شدند می توانید از کلید کلمه یادیار «انار» استفاده کنید. تا دریابید که کدام از میهن عزیزمان به واسطه این عهدنامه از ایران جدا شد.
ا = ایروان
ن= نخجوان
ار= اردوبار
19- جدولهای موجود در کتاب های تاریخ را به دقت مورد مطالعه قرار دهید زیرا این جداول یک دید کلی از سیر جریانات تاریخی به شما می دهد و شما را بر این جریانات مسلط می سازد.
20- سعی کنید جداولی با قواعد هفتگانه طلایی برای خودتان درست کنید و آنها را بارها و بارها مرور کنید. مطمئن باشید که نتیجه ای شگفت انگیز در انتظار شماست، به این مثال ها توجه کنید.
نمونه الف
|
موضوع |
مشروطیت در ایران |
|
چگونه رخ داد؟ |
|
|
چرا اتفاق افتاد؟ |
|
|
چه نتایجی داشت؟ |
|
|
چه کسی یا چه کسانی درگیرش بودند؟ |
|
|
چه مسیری را پیمود؟ |
|
|
در چه زمانی این اتفاق افتاد؟ |
|
|
در چه مکانی این اتفاق افتاد؟ |
|
|
در چه شرایط تاریخی این اتفاق افتاد؟ |
نمونه ب
|
موضوع |
انقلاب اسلامی |
|
چگونه رخ داد؟ |
|
|
چرا اتفاق افتاد؟ |
|
|
چه نتایجی داشت؟ |
|
|
چه کسی یا چه کسانی درگیرش بودند؟ |
|
|
چه مسیری را پیمود؟ |
|
|
در چه زمانی این اتفاق افتاد؟ |
|
|
در چه مکانی این اتفاق افتاد؟ |
|
|
در چه شرایط تاریخی این اتفاق افتاد؟ |
منبع: حاجی بابایی، مرتضی، اصول و نکات کلیدی مطالعه و یادگیری، تهران، نشر ما و شما، چاپ هشتم، زمستان 1389
/ج
