تألیف و ترجمه: حمید وثیق زاده انصاری
منبع: راسخون
منبع: راسخون
بیماری مزمن کلیوی اغلب با نا رسایی کلیه اشتباه گرفته می‌شود. در حقیقت، نا رسایی کلیه آخرین مرحلهی این بیماری است. مؤسسه‌ی ملی کلیه 5 مرحلهی این بیماری مزمن کلیوی را به منظور کمک به تشخیص و درمان هر چه سریعتر آن، فهرست کرده است. برای آگاهی یافتن از جزئیات این 5 مرحله ادامه‌ی مقاله را بخوانید.
کلیه‌ها دو عدد اندام لوبیایی شکل هستند که در دو طرف ستون فقرات قرار گرفته‌اند. تمام محصولات زاید و آب اضافی به وسیله‌ی کلیه‌ها از بدن خارج می‌شوند. به طور خلاصه می‌توان گفت، کلیه به عنوان نوعی سد تصفیه کننده برای بدن عمل می‌کند. هر گونه بیماری که کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد، به تدریج توانایی تصفیه‌ی آن‌ها را کاهش می‌دهد. و به این ترتیب محصولات زاید در خون انباشته می‌شوند. محاسبات ریاضی که بر اساس سن، جنس و نژاد فرد است، میزان تصفیه‌ی گلومرولی GFR را محاسبه می‌کند؛ GFR مقداری از خون است که کلیه می‌تواند در واحد زمان تصفیه کند. GFR برای تعیین وضعیت سلامتی کلیه به کار می‌رود و به وسیله‌ی آن می‌توان CKD و مراحل آن را در فرد بررسی کرد. در یک فرد طبیعی در حالت عادی، GFR برابر و یا بیشتر از 90 میلی لیتر در دقیقه است. با وجود این که علل متنوعی سبب بیماری‌های مزمن کلیوی می‌شوند، اما دیابت و فشارخون بالا شایع‌ترین علل هستند. علل متنوع دیگر نیز سبب CKD می‌شوند و نوع درمان بر اساس حذف عامل اصلی است.
5 مرحلهی بیماری CKD
مرحلهی 1: در مرحلهی نخست، GFR برابر یا بیشتر از 90 میلی لیتر در دقیقه است، که با میزان آن در کلیه‌ی سالم برابر است. تقریباً هیچ علامتی وجود ندارد و بنا بر این تشخیص این مشکل دشوار است. اما به طور کلی، به بیمارانی که به دیابت مبتلا هستند توصیه می‌شود آزمایش‌های مربوط به تعیین مقدار کراتینین یا اوره در خون، را انجام دهند. مقدار بالای کراتینین در خون یا پروتئین‌ها در ادرار شاخص خوبی است که نشان می‌دهد فرد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی است. روش‌های دیگری برای پی بردن به وضعیت کلیه‌ی فرد وجود دارند که شامل MRI، امواج فرا صوت (سونو گرافی)، اشعه‌ی X و CT اسکن، است. اگر بتوان مشکل را در این مرحله تشخیص داد، در نتیجه درمان نیز ساده‌تر خواهد بود و از داروها می‌توان برای توقف، به تعویق انداختن یا تغییر علایم و بهبود CKD استفاده کرد.
مرحلهی 2: علائم در این مرحله به آسانی مرحلهی اول قابل شناسایی نیستند. GFR بین 60 و 89 میلی لیتر در دقیقه است. در این مرحله نیز تشخیص با اشعه‌ی X، MRI، فرا صوت (سونو گرافی) و CT اسکن امکان پذیر است. به طور کلی برای فردی که در مرحلهی دوم این بیماری کلیوی شناسایی شده است، دیالیز کلیوی لازم نیست.
مرحلهی 3: در این مرحله علائم ظاهر می‌شوند. GFR بین 30 تا 59 میلی لیتر در دقیقه کاهش می‌یابد. بیمار علائمی مانند خستگی بیش از حد و تنگی نفس (کوتاه شدن و سطحی شدن تنفس) بروز می‌دهد. مایعات در قسمت‌های مختلف بدن انباشته می‌شوند و علامت آن تورم در دست‌ها و پاها است. رنگ ادرار فرد نیز تغییرات قابل توجهی می‌کند. رنگ ادرار به نارنجی، قرمز یا قهوه‌ای تیره تغییر می‌کند. فردی که در مرحلهی سوم با این مشکل تشخیص داده می‌شود، به متخصص کلیه ارجاع داده می‌شود، متخصص آزمایش‌های متنوعی برای پی بردن به علت اصلی مشکل انجام می‌دهد و با توجه به علت، نوع درمان را پیشنهاد می‌دهد. فرد در این مرحله، بهتر است با یک متخصص تغذیه نیز مشورت کند، متخصص تغذیه مناسب‌ترین رژیم غذایی با توجه به مشکل بیمار پیشنهاد می‌دهد. اگر بیمار مبتلا به بیماری کلیه‌ی پلی کیستیک (کیست‌های فراوان در کلیه) است، ممکن است درد در ناحیه‌ی پشت بدن، اطراف ناحیه‌ای که کلیه‌ها قرار گرفته باشند، احساس کند.
مرحلهی 4: با کاهش بیشتر GFR، علائم بیشتری در بیمار ظاهر می‌شود. در نتیجه‌ی افزایش سطح محتویات ادرار در خون، بیمار با مشکل تنفسی رو به رو می‌شود. علائم شایع در بیماری که در مرحلهی چهارم CKD است، حالت تهوع و کاهش اشتها می باشد. انواع مشکلات عصبی برای فرد رخ می‌دهد و فرد توانایی تمرکز خود را از دست می‌دهد. GFR در مرحلهی چهارم، بین 15 تا 29 میلی لیتر در دقیقه است. دیالیز خونی و صفاقی درمان‌های شایع در این مرحله هستند. هم چنین اگر GFR تقریباً در حد 15 میلی لیتر در دقیقه باشد، بسیاری از متخصصان کلیه، پیوند کلیه را توصیه می‌کنند.
مرحلهی 5: پنجمین مرحله را می‌توان نا رسایی کامل (انتهایی) کلیه نامید.در این مرحله GFR کمتر از 15 میلی لیتر در دقیقه است و در برخی موارد، GFR در بیمار ممکن است به صفر برسد. سر دردها و تغییر در رنگ پوست علائم دیگری هستند که در مرحلهی 4 نیز ظاهر شدند. با نا رسایی کلیه، دفع ادرار در بیمار بسیار کاهش می‌یابد و تقریباً به صفر می‌رسد. بیش از همه، درمان از طریق پیوند کلیه در مرحلهی چهارم CKD توصیه می‌شود، با وجود آن ممکن است برای مدت مشخصی بیمار به دیالیز خونی یا صفاقی ادامه دهد.
بهتر است همیشه بیماری CKD را در مراحل اولیه تشخیص داد. درمان در مراحل اولیه ساده‌تر و کم هزینه‌تر است، اما اگر در مراحل انتهایی تشخیص داده شود، وضعیت می‌تواند کاملاً پیچیده و دشوار شود.
کلیه‌ها دو عدد اندام لوبیایی شکل هستند که در دو طرف ستون فقرات قرار گرفته‌اند. تمام محصولات زاید و آب اضافی به وسیله‌ی کلیه‌ها از بدن خارج می‌شوند. به طور خلاصه می‌توان گفت، کلیه به عنوان نوعی سد تصفیه کننده برای بدن عمل می‌کند. هر گونه بیماری که کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد، به تدریج توانایی تصفیه‌ی آن‌ها را کاهش می‌دهد. و به این ترتیب محصولات زاید در خون انباشته می‌شوند. محاسبات ریاضی که بر اساس سن، جنس و نژاد فرد است، میزان تصفیه‌ی گلومرولی GFR را محاسبه می‌کند؛ GFR مقداری از خون است که کلیه می‌تواند در واحد زمان تصفیه کند. GFR برای تعیین وضعیت سلامتی کلیه به کار می‌رود و به وسیله‌ی آن می‌توان CKD و مراحل آن را در فرد بررسی کرد. در یک فرد طبیعی در حالت عادی، GFR برابر و یا بیشتر از 90 میلی لیتر در دقیقه است. با وجود این که علل متنوعی سبب بیماری‌های مزمن کلیوی می‌شوند، اما دیابت و فشارخون بالا شایع‌ترین علل هستند. علل متنوع دیگر نیز سبب CKD می‌شوند و نوع درمان بر اساس حذف عامل اصلی است.
مرحلهی 1: در مرحلهی نخست، GFR برابر یا بیشتر از 90 میلی لیتر در دقیقه است، که با میزان آن در کلیه‌ی سالم برابر است. تقریباً هیچ علامتی وجود ندارد و بنا بر این تشخیص این مشکل دشوار است. اما به طور کلی، به بیمارانی که به دیابت مبتلا هستند توصیه می‌شود آزمایش‌های مربوط به تعیین مقدار کراتینین یا اوره در خون، را انجام دهند. مقدار بالای کراتینین در خون یا پروتئین‌ها در ادرار شاخص خوبی است که نشان می‌دهد فرد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی است. روش‌های دیگری برای پی بردن به وضعیت کلیه‌ی فرد وجود دارند که شامل MRI، امواج فرا صوت (سونو گرافی)، اشعه‌ی X و CT اسکن، است. اگر بتوان مشکل را در این مرحله تشخیص داد، در نتیجه درمان نیز ساده‌تر خواهد بود و از داروها می‌توان برای توقف، به تعویق انداختن یا تغییر علایم و بهبود CKD استفاده کرد.
مرحلهی 2: علائم در این مرحله به آسانی مرحلهی اول قابل شناسایی نیستند. GFR بین 60 و 89 میلی لیتر در دقیقه است. در این مرحله نیز تشخیص با اشعه‌ی X، MRI، فرا صوت (سونو گرافی) و CT اسکن امکان پذیر است. به طور کلی برای فردی که در مرحلهی دوم این بیماری کلیوی شناسایی شده است، دیالیز کلیوی لازم نیست.
مرحلهی 3: در این مرحله علائم ظاهر می‌شوند. GFR بین 30 تا 59 میلی لیتر در دقیقه کاهش می‌یابد. بیمار علائمی مانند خستگی بیش از حد و تنگی نفس (کوتاه شدن و سطحی شدن تنفس) بروز می‌دهد. مایعات در قسمت‌های مختلف بدن انباشته می‌شوند و علامت آن تورم در دست‌ها و پاها است. رنگ ادرار فرد نیز تغییرات قابل توجهی می‌کند. رنگ ادرار به نارنجی، قرمز یا قهوه‌ای تیره تغییر می‌کند. فردی که در مرحلهی سوم با این مشکل تشخیص داده می‌شود، به متخصص کلیه ارجاع داده می‌شود، متخصص آزمایش‌های متنوعی برای پی بردن به علت اصلی مشکل انجام می‌دهد و با توجه به علت، نوع درمان را پیشنهاد می‌دهد. فرد در این مرحله، بهتر است با یک متخصص تغذیه نیز مشورت کند، متخصص تغذیه مناسب‌ترین رژیم غذایی با توجه به مشکل بیمار پیشنهاد می‌دهد. اگر بیمار مبتلا به بیماری کلیه‌ی پلی کیستیک (کیست‌های فراوان در کلیه) است، ممکن است درد در ناحیه‌ی پشت بدن، اطراف ناحیه‌ای که کلیه‌ها قرار گرفته باشند، احساس کند.
مرحلهی 4: با کاهش بیشتر GFR، علائم بیشتری در بیمار ظاهر می‌شود. در نتیجه‌ی افزایش سطح محتویات ادرار در خون، بیمار با مشکل تنفسی رو به رو می‌شود. علائم شایع در بیماری که در مرحلهی چهارم CKD است، حالت تهوع و کاهش اشتها می باشد. انواع مشکلات عصبی برای فرد رخ می‌دهد و فرد توانایی تمرکز خود را از دست می‌دهد. GFR در مرحلهی چهارم، بین 15 تا 29 میلی لیتر در دقیقه است. دیالیز خونی و صفاقی درمان‌های شایع در این مرحله هستند. هم چنین اگر GFR تقریباً در حد 15 میلی لیتر در دقیقه باشد، بسیاری از متخصصان کلیه، پیوند کلیه را توصیه می‌کنند.
مرحلهی 5: پنجمین مرحله را می‌توان نا رسایی کامل (انتهایی) کلیه نامید.در این مرحله GFR کمتر از 15 میلی لیتر در دقیقه است و در برخی موارد، GFR در بیمار ممکن است به صفر برسد. سر دردها و تغییر در رنگ پوست علائم دیگری هستند که در مرحلهی 4 نیز ظاهر شدند. با نا رسایی کلیه، دفع ادرار در بیمار بسیار کاهش می‌یابد و تقریباً به صفر می‌رسد. بیش از همه، درمان از طریق پیوند کلیه در مرحلهی چهارم CKD توصیه می‌شود، با وجود آن ممکن است برای مدت مشخصی بیمار به دیالیز خونی یا صفاقی ادامه دهد.
بهتر است همیشه بیماری CKD را در مراحل اولیه تشخیص داد. درمان در مراحل اولیه ساده‌تر و کم هزینه‌تر است، اما اگر در مراحل انتهایی تشخیص داده شود، وضعیت می‌تواند کاملاً پیچیده و دشوار شود.
/ج
