نويسنده: محمود قنّادان

( Ragnar Frisch ( 1895- 1973

راگنار فريش (1) يکي از دو نفر برنده جايزه نوبل در سال 1969 مي باشد. وي به همراه يان تينبرگن (2) به خاطر " طرح مدل هاي پويا و کاربرد آن در مطالعات اقتصادي "، اوّلين جايزه نوبل اقتصاد را دريافت داشت.
فريش در سال 1895 در اوسلو، نروژ به دنيا آمد. به عنوان کارآموز در مشهورترين مؤسسه تجاري اوسلو- ديويد اندرسن- شروع به کار کرد و در سال 1920 در انتهاي دوره کارآموزي، تبحّر خود را به عنوان يک طلاساز آشکار نمود؛ هنگام شروع کارآموزي طبق درخواست مادرش که معتقد بود وي بايد تحصيلات دانشگاهي نيز داشته باشد، رشته اقتصاد دانشگاه کاتوليکي اوسلو را به عنوان کوتاه ترين و آسان ترين رشته انتخاب کرد و در سال 1919 از دانشگاه اوسلو فارغ التحصيل شد. در سال 1925 استاديار، 1928 دانشيار و در سال 1931 به عنوان استاد دانشگاه اوسلو به تدريس پرداخت. وي هم چنين مديريت بخش تحقيقات انستيتوي تازه تأسيس يافته دانشگاه اوسلو را نيز برعهده داشت.
فريش يکبار در سال 1928 با کمک مالي بنياد راکفلر به آمريکا رفت امّا مجدداً به دانشگاه اوسلو برگشت و در سال 1931 در دانشگاه ييل به تدريس پرداخت. فريش در طي دهه ي 1930 و نيز نخستين سال هاي بعد از جنگ جهاني دوّم مشاور حزب کارگر نروژ بود و توصيه هايي شبيه توصيه هاي اقتصاددانان هوادار کينز (3) در انگلستان و آمريکا ارائه داد، با اين تفاوت که تأکيد زيادي روي برنامه ريزي مرکزي براي صنايع اصلي در اقتصاد داشت. ( بلاگ، ص 227 )
به نظر فريش کاربرد آمار و رياضيّات در بررسي هاي اقتصادي، اقتصاد را به عنوان يک علم تثبيت مي کند. راگنار فريش از اقتصاددانان پيشگام در زمينه اقتصادسنجي است، حتّي نام اقتصادسنجي نيز به انتخاب وي بوده است. فريش واژه اقتصادسنجي را با معني استفاده از فنون رياضي و آماري براي سنجش فرضيه هاي اقتصادي ابداع نموده وي علاوه بر به کارگرفتن واژه اقتصاد کلان، واژه اقتصاد خرد را نيز به کار برد.
او معتقد است اقتصادسنجي به روند علمي شدن اقتصاد کمک مي کند. فريش در اواخر عمر در مورد چگونگي استفاده از اقتصادسنجي نيز شک داشته و گفته بود: " من تأکيد مي کنم که اقتصادسنجي بايد به ساخت حقيقت کمک کند در غير اين صورت ارزش نام اقتصادسنجي دچار فساد مي شود امّا نه تا حدّي که يک بازي اندازه گيري ناميده شود. "
علاوه بر موارد فوق راگنار فريش بنيانگذار بسياري از لغات و اصطلاحاتي است که در حال حاضر براي ما شناخته شده هستند نظير: جريان داده ها، نقطه بازده، جنبش و توسعه و غيره.
فريش نظير افلاطون (4) تأثير بسياري بر روي افکار ديگران گذاشته و بيش از 30 سال، سياستگذاري هاي اقتصادي کشور نروژ متأثر از افکار اقتصادي و انديشه هاي وي بوده است.
مدل هاي اقتصاد کلاني که فريش تنظيم کرد و مايل بود آنها را مدل هاي تصميم گيري بنامد، مدل هاي بزرگي هستند شامل داده ها- ستانده ها و نيز معادلات رفتاري که هيچ وقت در عمل از آنها استفاده نکرده است. ( بلاگ، ص 226 )
فريش خدمات مشاوره اي بسياري براي کشورهاي در حال توسعه نظير مصر و هلند انجام داد. در دهه ي 1940 به بسط مدل هاي تصميم گيري و ساير مدل هاي برنامه ريزي دولتي پرداخت که در سطح وسيعي مورد استفاده قرار گرفت. مباحث مربوط به رفتار مصرف کننده، نظير توليد، مسائل اقتصاد کلان و امثالهم از ديگر موضوعات مورد مطالعه وي بود. ( Blaug, 1986, p. 294).
فريش براي اوّلين بار مفهوم منحني هاي بي تفاوتي توليد و يا منحني هاي محصول يکسان را ارائه کرد. ( هوفمان، ص 101 ) وي اولين کسي بود که در مقاله اي در رابطه با " دورهاي تجاري"، کلمه اقتصاد خرد را با معني مطالعه يک کارخانه يا يک صنعت به تنهايي و کلمه اقتصاد کلان را به معناي مطالعه کل اقتصاد به کار برد.
مقاله سال 1926 وي در مورد نظريه ي مصرف کننده به پايه گذاري پژوهش نئووالراسي کمک نمود. وي در سال 1965، نظريه توليد را فرمول بندي کرد. وي در زمينه اقتصاد سنجي بر روي دورهاي زماني ( 1927 ) و تجزيه و تحليل رگرسيون خطي ( 1934 ) فعاليت داشت.

فريش

با همکاري فردريک واف (5) اصل مشهور فريش- واف ( مجله اقتصادسنجي، 1993 ) را معرفي نمود اين اصل گاهي به نام اصل " فريش- واف- لاول " (6) نيز ناميده شده است. اثر وي در سال 1993 در مورد تغييرات ناگهاني " دورهاي تجاري " يکي از عوامل به وجود آورنده نظريه ي دورهاي تجاري کلاسيک جديد بود. وي در معرفي مدل اقتصادسنجي براي حسابرسي و برنامه ريزي اقتصادي دولت نيز نقش داشت.

راگنار فريش

قبل از دريافت جايزه نوبل اقتصاد در سال 1969 به همراه يان تينبرگن، (7) جايزه آنتونيو فِلِترينِلّي (8) را در سال 1961 از آکادمي لينچي (9) که از مشهورترين مجامع ايتاليا است و زماني گاليلو گاليله (10) نيز از اعضاي آن بود، دريافت کرد.
فريش در سال 1930، انجمن اقتصادسنجي را تأسيس کرد و در طول سال هاي 1932 تا 1955 سردبير مجله معروف اکونومتريکا بود. وي از برجسته ترين پيشگامان اقتصادسنجي است. هنري لادول مُور (11) و هنري شولتز (12) اين نام را به آمريکا مي برند و سپس ويليام رابرت روي (13) و فرانسيس ديويزيا (14) آن را به فرانسه مي آورند و ادموند مالينُود (15) به طرز درخشاني کار آنها را ادامه مي دهد. اين روش در پرتو انجمن اقتصادسنجي و نيز مجله اکونومتريکا به سرعت توفيق مي يابد. اقتصادسنجان ابتدا، اصول خود را براي بررسي بازارها ( تحول قيمت کالاها در زمان، بازي عرضه و تقاضا )، هم چنين بررسي پول ( سرعت گردش پول ) و يا توزيع درآمدها به کار مي بندند سپس تحت تأثير تينبرگن (16) و کالکي (17) به مطالعه تغييرات فعاليت اقتصادي و الگوهاي پيش بيني و تصميم گيري مي پردازند؛ آنگاه باکانتروويچ (18) و کوپمنز (19) تکنيک برنامه ريزي خطي را در مسائل اقتصادي به کار مي بندند. ( لاژوژي، 1367، ص 152 )
فريش مديريت چندين پژوهش نظري را در زمينه هاي توليد، برنامه ريزي اقتصادي و حسابداري ملي برعهده گرفت. مشارکت او در پايه گذاري مفاهيم اساسي الگوهاي کلي در باب اقتصاد، توليد، رفتار مصرف کنندگان، شماره هاي شاخص و برنامه ريزي اهميت خاص دارد. روش هاي آماري و رياضي او در حوزه هايي فراتر از اقتصاد نيز کاربرد داشته است. ( همايون پور، ص 409 )
براي استفاده بيشتر از افکار و انديشه هاي راگنار فريش مي توان به برخي از کتاب ها و مقالات وي به شرح زير مراجعه نمود:

A.Books :

1. Sur les Semi-Invariants et Moments Employes dans l’Etude des Distributions Statistigues 1926.
2. Analysis of Statiscal Time Series, 1927.
3. New Methods of Measuring Marginal Utility, 1932.
4. Pitfalls in the statistical Construction of demund and supply curves 1933.
5. Statistical Confluence Analysis by Means of Complete Regression Systems, 1934.
6. Schumpeter, cientifico social (el sistema Schumpeteriano 1934.
7. Sosialokonomiske utsnitt. Originaltekster utgitt med innforinger og forklaringer 1940.
8. Regresjons-og konfluensanalyse forelesninger 1941.
9. Maxima Et Minima Thgeorie Et Applications Geconomiques 1959.
10. Planning for India, 1960.
11. Las leyes tecnicay y economicas de la produccion 1963.
12. Theory of Production, 1965.
13. Schumpeter, Cientifico Social 1965.
14. Mauiam and Minima; Theory and Economic Apllications 1966.
15. Economic Planning Studies: A Collection of Essays, 1976.
16. Foundations of Modern Econometrics: The Selected Essays of Ragnar Frisch 1995

B.Articles:

1. "Changing Harmonics and Other General Types of Components in Empirical Series",
1928, Skandinavisk Aktuaritidskrift
2. "Correlation and the Scatter of Statiscal Variables", 1929, Nordic Statiscal Journal.
3. 'The Interrelation between Capital Formation and Consumer-Taking", 1931, JPE "A
Method of Decomposing an Empirical Series into its Cyclical and Progressive Components", 1931, JASA
4. "Einige Punkte einer Preistheorie mit Boden und Arbeit als Produktionsfaktoren,
1932, Zeitschrift fur Nationalkonomie
5."Propagation Problems and Impulse Problems in Dynamic Economics in Economic Essays in Honor of Gustay Cassel", 1933.
6. Monopoly, Polypoly:TheConcept of Force in the Economy", 1933,
Nationalokonomisk Tidskrift.
7. "More Pitfalls in Demand and Supply Analysis", 1934, QJE.
8. "On the Notion of Equilibrium and Disequilibrium", 1936, Econometrica.
9. "Alfred Marshalls Theory of Value", 1950, EJ.
10. "Sur un probleme deconomie pure", 1926, Norsk Matematisk Forenings Skrifter (reprinted in Metroeconomica, 1957.)
11. 'Partial Time Regressions as Compared with Individual Trends", with F. V. Waugh, 1933, Econometrica
12. "More Pitfalls in Demand and Supply Curve Analysis", 1934, QJE

پي‌نوشت‌ها:

1. Ragnar Anton kitil Frisch
2. Jan Tinbergen ( 1903- 1994 )
3. John Maynard keynes ( 1883-1946 )
4. plato ( 347-427 پيش از ميلاد )
5. Frederick waugh ( 1861-1940 )
6. FWL: Frisch- Waugh- Lovell
7. Jan Tinbergen (1903-1994 )
8. جايزه آنتونيو فِلتِرينِلّي Antonio Feltrinelli جايزه اي است که به خاطر کسب موفقيت افراد در رشته هاي هنري، موسيقي، ادبيات، تاريخ، فلسفه، پزشکي، فيزيک و علوم رياضيات اعطا مي شود.
9. Accademia Nazionale dei Lincei
10. Galileo Galilei ( 1564- 1642 )
11. هنري لادول مُور Henry Ludwell Moor ( 1958- 1869 ) اقتصاددان آمريکايي.
12. هنري شولتز Henry schultz ( 1938- 1893 ) اقتصاددان و آماردان آمريکايي و يکي از مؤسسان علم اقتصادسنجي.
13. William Robert Roy ( متولد 1926 )
14. Francois Divisia ( 1889- 1964 )
15. Edmond Malinvaud ( متولد 1923 )
16. Jan Tinbergen ( 1903- 1994 )
17. Michal Kalecki ( 1899- 1970 )
18. Leonid Vitalyevich Kantorovich ( 1912- 1986 )
19. Tjalling C. Koopmans ( 1910 - 1985 )