درگذشت علامه اقبال لاهوری، متفکر برجسته پاکستانی (1938م)
علامه محمد اقبال لاهوری شاعر، سیاست‌مدار و متفکر برجسته پاکستانی در نهم نوامبر ۱۸۷۲م در ایالت پنجاب پاکستان و در یک خانواده مسلمان و معتقد به‌دنیا آمد. اقبال پس از طی تحصیلات مقدماتی راهی لاهور شد و در آنجا به فراگیری فلسفه و علوم انسانی پرداخت.
ذوق لطیف و طبع روان اقبال، در انجمنهای اسلامی و ادبی که به اهل دانش مجال اظهارنظر میداد شکوفا شد و از آن پس، به سرودن اشعار فارسی علاقهمند گردید. اقبال در سال ۱۹۰۵م به تشویق اساتید خود به لندن رفت و در انگلستان و آلمان به تحصیل ادامه داد. وی همچنین در آنجا به مطالعات گسترده درباره تاریخ ادبیات ایران و متون اصیل فارسی و عربی همت گماشت و با وقوف به رموز ادبیات و عرفان ایرانی، در زبان فارسی به کمال رسید.
اقبال لاهوری پس از بازگشت از اروپا به‌سرعت در زمره پیشروان و اصلاح‌طلبان عمده مسلمان شبه‌قاره هند و در شمار بانیان تأسیس کشور مستقل پاکستان قرار گرفت. وی به‌عنوان رهبر جامعه مسلمانان هند، سالها قبل از محمدعلی جناح، رهبر استقلال پاکستان، از فکر تشکیل پاکستان حمایت کرد و گامهای بلندی در جهت نجات مسلمانان هند برداشت.
بعضی از نویسندگان پاکستانی، اقبال لاهوری را معمار و بنیانگذار اصلی پاکستان میدانند و معتقدند عوامل اصلی تشکیلدهنده شخصیت اقبال که در برخی آثارش ذکر شدهاند، همانهایى هستند که شخصیت فرهنگی و سیاسی پاکستان را میسازند.
پایه و اساس پیام اقبال لاهوری، توجه به اسرار خودی است. معنای خودی از دید وی، ایجاد ارزشها و ایدهآلها و کوشش در راه تحقق بخشیدن آن‌هاست و رمز بزرگ توحید نیز در وحدت خودیها میباشد. اقبال همچنین در کتاب رموز بی‌خودی، جامعهای ایدهآل براساس نبوت و تعالیم اسلامی بنا مینهد و به تربیت افرادی با جهانبینی صحیح میپردازد، هرچند که تصریح میکند دنیا به مهدی (عج) برحق احتیاج دارد.
اقبال، بسیاری از اشعارش را در خدمت اهداف سیاسی خود قرار داده بود تا مطالب و مقصود خود را عرضه نماید. درواقع، هدف اقبال اتحاد دنیای اسلام بود و برای بشریت، پیام محبت به‌همراه داشت. آثار اقبال در مجموعههایی به‌نام «پیام مشرق»، «اسرار خودی و رموز بی‌خودی»، «ارمغان حجاز»، «جاویدنامه» و... مکرراً به چاپ رسیده است. علامه محمد اقبال لاهوری، سرانجام در تاریخ بیست و یکم آوریل سال ۱۹۳۸ میلادی در سن شصت و شش سالگی درگذشت.
