پرسش :

سيره احتجاجي رسول خدا(ص)در بحثهاي عقلي و كلامي چگونه بود؟

پاسخ :
سيره احتجاجي رسول خدا(ص) اين بود كه در بحثهاي عقلي هرگز از مقدمات وهمي و خيالي استمداد نمي‏جست و در بحثهاي كلامي، درباره ملل و نحل، از متشابهات كتب آسماني انبياي سلف(ع) ياري نمي‏گرفت، زيرا انساني كه عقل ممثّل است، در احتجاجهاي معقول از عقل تجاوز نكرده، به وهم و خيال تنزل نمي‏كند و در استدلالهاي منقول هم از محكمات وحي تجاوز نكرده، به متشابهات آن نمي‏پردازد.
تنزل از مبادي عقلي به مقدمات وهمي و خيالي، و تجاوز از محكمات آسماني و تمسك به متشابهات آن، كار كسي است كه يا داراي عيب علمي است و يا داراي نقص عملي. چنين احتجاج كننده‏اي كه در مقام استدلال ضعيف بوده يا گرفتار سوء استفاده از جهل ديگران است، با استمداد ازمقدمات وهمي و يا متشابهات مي‏خواهد كمبود فكري را در معقول يا منقول جبران كند و يا بر اثر ضعف فكري و جهل مستمعِ قاصر كه به خيال و وهم ازيك سو و به متشابهات از سوي ديگر نزديكتر است فرصت را مغتنم شمرده، مغالطه كند.
رسول اكرم(ص) كه از نظر بينش، عقل ممثّل و از نظر كشش وكوشش و منش، عدل ممثل است هرگز از مقدمات خيالي و وهمي و نيز از متشابهات استعانت نمي‏جويد تا در استدلالها، رقيب را از پاي در آورد، بلكه هم شرايط احتجاج كننده را كاملاً رعايت مي‏كند و هم سطح ادارك مخاطب را بالا مي‏آورد تا از وهم و خيال رهيده، حق بين و حق خواه گردد و نيز از فريفتگي به متشابهات وارسته، به هسته مركزي استدلال عقلي يا نقلي برسد.
آيت الله جوادي آملي،تفسير موضوعي قرآن كريم ج 9 (سيرة رسول اكرم در قرآن)
www.payambarazam.ir