پرسش :
ماجرای «افک» چیست؟ چرا نظر حضرت رسول ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ و حضرت امیر ـ علیه السلام ـ در مورد عایشه متفاوت بود؟ مگر نه این است که اگر هر یک از معصومین جای دیگری بودند، مانند هم عمل می کردند؟
پاسخ :
افک در لغت، دروغ و تهمت را گویند.[1] خداوند متعال در قرآن کریم در سوره نور، آیات یازده تا بیست، به بیان این جریان پرداخته است و به شدّت به توبیخ تهمت زنندگان و اشاعه دهندگان، می پردازد.
خلاصه جریان چنین است که زن پاکدامنی، مورد تهمت زنا واقع شد. تهمت زنندگان و اشاعه دهندگان، منافقان و در رأس آنان عبدالله ابي رئیس حزب نفاق بود.
منافقان از این کار می خواستند، به عنوان حربه، به نفع خویش و به زیان جامعه اسلامی بهره برداری نمایند. آیات قرآن با قاطعیت کم نظیری با آن برخورد نموده و آنان را بر سر جای خود نشاند.[2]
این زن بی گناه کیست، که مورد تهمت زنا واقع شد؟ مفسّران در این باره اختلاف نظر دارند و 3 نظر در این رابطه بیان شده است:
1. مفسّران و محدّثان اهل سنّت، شأن نزول آيات اِفک را مربوط به عایشه می دانند و معتقدند کسی که مورد تهمت واقع شد، عایشه، همسر پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بود. در این مورد داستان مفصّلی را ذکر می نمایند که قسمتی از آن با عصمت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ مطابقت ندارد. از این رو نمی توان این شأن نزول را قبول کرد.[3]
2. برخی از مفسران شیعه، معتقدند: کسی که مورد تهمت واقع شده «ماریه»، همسر پیامبر اکرم –صلی الله علیه و آله و سلم- و مادر ابراهیم است و آیات افک درباره وی نازل شده است.[4]
برخی دیگر از عالمان شیعه معتقدند: شأن نزول اول و دوم قابل قبول نیست و لذا زنی که مورد تهمت واقع شد، معلوم نیست.[5]
بنابراین، اين مطلب مسلم نیست، کسی که مورد تهمت واقع شده عایشه بوده است و در این باره مفسران، اتفاق نظر ندارند. از سویی دیگر اگر بپذیریم کسی که مورد تهمت واقع شده، عایشه بوده است، این مطلب رضایتمندی کامل پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از وی را ثابت نمی کند، بلکه به این مطلب اشاره دارد که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ وي را از تهمت زنا مبرّا دانست.
از طرف دیگر این علی ـ علیه السلام ـ نبود که آغاز کننده درگیری با عایشه شد، بلکه این عایشه بود که در جنگ جمل، بر شتری سوار شده و به جنگ خلیفه بر حق رسول الله آمده بود. علی ـ علیه السلام ـ پس از شکست دادن فتنه گران جمل، باز حرمت عایشه را نگه داشت و او را با احترام به مدینه برگرداند.[6]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ نقش عایشه در تاریخ اسلام تالیف سید مرتضی عسگری مراجعه شود.
2- زنان پیامبر اسلام ،عماد زاده
پی نوشتها:
[1] . عمید، حسن، فرهنگ عمید، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ اول، 1365ش.
[2] . آیت الله سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ شانزدهم، 1378ش، ج2، ص175.
[3] . همان، ص 175 تا 179، به نقل قول از صحیح بخاری، جزء ششم تفسیر سوره نور ص102 تا 103 و جزء پنجم ص 118.
[4] . حسینی بحرینی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، دارالکتب العلمیه چاپ اول، 1393ق، ج 3، ص 126تا128، و عبد علی عروسی حویزی، تفسیرنورالثقلین، قم، مطبعه الحکمه، چاپ اول، 1383ق، ج سوم، ص 581 تا 582.
[5] . آیت الله مکارم شیرازی، با همکاری جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، قم، دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم، 1367، ج 14، ص 392 تا 393، و فروغ ابدیت، پیشین، ص174 تا 182.
[6] . عسگری، مرتضی، نقش عایشه در تاریخ اسلام، ترجمه محمد صادق نجمی و هاشم عويسي، تهران، انتشارات مجمع علمی اسلامی، چاپ اول، 1360 هـ.ش، ج دوم، ص 229 و 230 به نقل از تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 213 و مروج الذهب، ج 5، ص197.
منبع: اندیشه قم
افک در لغت، دروغ و تهمت را گویند.[1] خداوند متعال در قرآن کریم در سوره نور، آیات یازده تا بیست، به بیان این جریان پرداخته است و به شدّت به توبیخ تهمت زنندگان و اشاعه دهندگان، می پردازد.
خلاصه جریان چنین است که زن پاکدامنی، مورد تهمت زنا واقع شد. تهمت زنندگان و اشاعه دهندگان، منافقان و در رأس آنان عبدالله ابي رئیس حزب نفاق بود.
منافقان از این کار می خواستند، به عنوان حربه، به نفع خویش و به زیان جامعه اسلامی بهره برداری نمایند. آیات قرآن با قاطعیت کم نظیری با آن برخورد نموده و آنان را بر سر جای خود نشاند.[2]
این زن بی گناه کیست، که مورد تهمت زنا واقع شد؟ مفسّران در این باره اختلاف نظر دارند و 3 نظر در این رابطه بیان شده است:
1. مفسّران و محدّثان اهل سنّت، شأن نزول آيات اِفک را مربوط به عایشه می دانند و معتقدند کسی که مورد تهمت واقع شد، عایشه، همسر پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بود. در این مورد داستان مفصّلی را ذکر می نمایند که قسمتی از آن با عصمت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ مطابقت ندارد. از این رو نمی توان این شأن نزول را قبول کرد.[3]
2. برخی از مفسران شیعه، معتقدند: کسی که مورد تهمت واقع شده «ماریه»، همسر پیامبر اکرم –صلی الله علیه و آله و سلم- و مادر ابراهیم است و آیات افک درباره وی نازل شده است.[4]
برخی دیگر از عالمان شیعه معتقدند: شأن نزول اول و دوم قابل قبول نیست و لذا زنی که مورد تهمت واقع شد، معلوم نیست.[5]
بنابراین، اين مطلب مسلم نیست، کسی که مورد تهمت واقع شده عایشه بوده است و در این باره مفسران، اتفاق نظر ندارند. از سویی دیگر اگر بپذیریم کسی که مورد تهمت واقع شده، عایشه بوده است، این مطلب رضایتمندی کامل پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از وی را ثابت نمی کند، بلکه به این مطلب اشاره دارد که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ وي را از تهمت زنا مبرّا دانست.
از طرف دیگر این علی ـ علیه السلام ـ نبود که آغاز کننده درگیری با عایشه شد، بلکه این عایشه بود که در جنگ جمل، بر شتری سوار شده و به جنگ خلیفه بر حق رسول الله آمده بود. علی ـ علیه السلام ـ پس از شکست دادن فتنه گران جمل، باز حرمت عایشه را نگه داشت و او را با احترام به مدینه برگرداند.[6]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ نقش عایشه در تاریخ اسلام تالیف سید مرتضی عسگری مراجعه شود.
2- زنان پیامبر اسلام ،عماد زاده
پی نوشتها:
[1] . عمید، حسن، فرهنگ عمید، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ اول، 1365ش.
[2] . آیت الله سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ شانزدهم، 1378ش، ج2، ص175.
[3] . همان، ص 175 تا 179، به نقل قول از صحیح بخاری، جزء ششم تفسیر سوره نور ص102 تا 103 و جزء پنجم ص 118.
[4] . حسینی بحرینی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، دارالکتب العلمیه چاپ اول، 1393ق، ج 3، ص 126تا128، و عبد علی عروسی حویزی، تفسیرنورالثقلین، قم، مطبعه الحکمه، چاپ اول، 1383ق، ج سوم، ص 581 تا 582.
[5] . آیت الله مکارم شیرازی، با همکاری جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، قم، دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم، 1367، ج 14، ص 392 تا 393، و فروغ ابدیت، پیشین، ص174 تا 182.
[6] . عسگری، مرتضی، نقش عایشه در تاریخ اسلام، ترجمه محمد صادق نجمی و هاشم عويسي، تهران، انتشارات مجمع علمی اسلامی، چاپ اول، 1360 هـ.ش، ج دوم، ص 229 و 230 به نقل از تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 213 و مروج الذهب، ج 5، ص197.
منبع: اندیشه قم