پرسش :
چرا پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ نتوانست در زمان خود عدالت فراگير ايجاد کند ولي حضرت مهدي – علیه السلام- می تواند عدالت گستر جهاني باشد؟آيا اين مسئله با برتري جايگاه پيامبر نسبت به امامان منافاتي ندارد؟
پاسخ :
لازم است خاطر نشان سازيم که اين مسئله از مسائلي است مانند روز قيامت و روز ظهور حضرت حجت(عج)، که جزء خداوند کسي ديگر آگاهي و اطلاعي از آن ندارد، و خداوند به خاطر مصالحي که ما نمي دانيم چنين مقدر نموده است، لکن آنچه به حسب ظاهري مي توان توجيه کرد اين است، که تکامل فرد و در نتيجه ايجاد مجتمع کامل و نيز دولت و حکومت عدل در جامعه با دو عامل اساسي تحقق پذير است:
1. عامل خارجي: به اين معنا که هر فرد از افراد جامعه معناي عدل و کمالي را که هدف خلقت در او است بداند و نيز راهي را براي رسيدن به آن بيابد، و از آن جا که فهم بشر قاصر از درک اين امور است، لذا بشر در طول تاريخ محتاج به انبياء براي هدايت و رسيدن به اهداف خود بوده است.
2. عامل داخلي: که همان شعور بشر به اين مسئوليت و هدف بزرگ است، لذا براي رسيدن به هدف، تحقق اين عامل داخلي در وجود انسان لازم است، اين شعور به مسئوليت تحقق نمي يابد مگر اين که عقل اهميت اطاعت خداوند و خضوع و خشوع نسبت به او را درک کند و بداند که اطاعت خداوند ضامن حقيقي براي سعادت خود وجامعه و ايجاد عدل مطلق در جامعه خواهد بود، و نيز حقيقت عدل و قسط و آثار و برکات آن را بداند. طريق پياده شدن اين عامل با تمام انواعش اين است که بشر بدون جبر و با تجربه و ارشاد به سطحي عالي از فهم و شعور برسد تا بتواند آن هدف عالي را با رهبري الهي پياده کند، با ملاحظه حالات و خصوصيات بشري پي مي بريم که هنوز انسان به آن سطح عالي از فهم و شعور براي رسيدن به اين هدف والا نرسيده است، زيرا بشر از ابتداي خلقت دو شرط اساسي از شرايط تطبيق عدالت کامل را نداشته است: 1. شناخت عدل به صورت کامل 2. آمادگي براي فداکاري در راه تطبيق و پياده کردن عدالت بعد از شناخت آن. اگر بر فرض، بشر شرط اول را دارا باشد، هنوز آمادگي کامل براي شرط دوم را پيدا نکرده است، فلذا حتي در عصر رسول اکرم (ص) آن حضرت مشکلاتي با صحابه در زمينه فداکاري آنان در راه اسلام داشته است، خداوند در اعتراض به جماعتي از صحابه مي فرمايد: اي کساني که ايمان آورده ايد! چرا هنگامي که به شما گفته مي شود به سوي جهاد در راه خدا حرکت کنيد، بر زمين سنگيني مي کنيد، آيا به زندگي دنيا به جاي آخرت راضي شده ايد؟ با اين که متاع زندگي دنيا در برابر آخرت جز اندکي نيست.[1]
سيد رضا صدر مي گويد: روزي خواهد رسيد که بشر قابليت پيدا کند که دادگستر توانا و بينا بر او حکومت کند و قابليت پيدا کردن بشر براي چنين حکومتي عبارت است از تکامل او. بشر تکامل نيافته شايستگي و لياقت حکومت عدل را ندارد و آن را نمي پذيرد، بشر تکامل نيافته حاکم عدل را نمي پسندد و دوست مي دارد که او برکنار شود، گواه صادق اين مدعا فرمايش امير مومنان علي(ع) است که فرمود: اين مردم از من ملول شده اند و من هم از آنها ملولم.[2] از اين بيان به خوبي استفاده مي شود که مردم در عصر انبياء حتي رسول خاتم (ص) در سطحي از فهم و شعور و درک و تکامل نبودند که لياقت و شايستگي حکومت عدل جهاني را داشته باشند، حال به اين نتيجه مي رسيم که بشر در عصر انبياء حتي در دوران رسول اکرم (ص) به شرايط اساسي براي تشکيل حکومت عدل جهاني دست نيافته و زمينه را براي تحقق عدالت کامل فراهم نساخته است. زيرا به مانند طفلي است که درابتداي زندگي خود احتياج به طي مدارس و مدارج علمي و عملي در سطوح مختلف دارد تا بتواند به رشد و تکامل نهايي خود برسد.
اما در عصر ظهور، بشر در سطحي از رشد و آگاهي و تکامل قرار مي گيرد که لياقت و آمادگي پذيرش عدالت را پيدا نموده و در راه گسترش آن تلاش مي کند.
از توجه و تأمل در مطالب فوق به ويژه عواملي که نقش اساسي در تحقق عدالت فراگير دارد، و نيز فراهم شدن شرايط تحقق آن، اين نتيجه به دست مي آيد که اگر پيامبر اکرم (ص) نتوانستند در زمان خود عدالت فراگير ايجاد کند به جهت نقص و ناتواني وي نبود؛ بلکه به جهت فقدان شرايط مناسب ازنظر رشد و تکامل فکري و سياسي و اجتماعي و کارشکني هاي مخالفين بوده است، که هيچ گونه ارتباطي با شخصيت و جايگاه و مقام پيامبر اکرم (ص) نداشته است، و اينکه امام زمان «عج» مي تواند عدالت فراگير ايجاد کند به خاطر شرايط مناسب فکري و علمي و سياسي و اجتماعي روزگار آن حضرت است، نه به خاطر برتري و امتياز آن حضرت نسبت به پيامبر اکرم (ص) البته اگر شرايط روزگار پيامبراکرم (ص) و امام زمان «عج» از هر جهت يکسان و مساوي مي بود و در چنين حالي پيامبر اکرم (ص) موفق نمي شد و امام زمان به اين توفيق دست مي يافت، مجال و زمينه اي براي پرسش فوق وجود داشت، حال آنکه چنین نمی باشد.
پی نوشتها:
[1]. حديد / 25.
[2]. صدر، سيد رضا، راه مهدي، «عج»، ص54، بوستان کتاب، قم.
منبع: اندیشه قم
لازم است خاطر نشان سازيم که اين مسئله از مسائلي است مانند روز قيامت و روز ظهور حضرت حجت(عج)، که جزء خداوند کسي ديگر آگاهي و اطلاعي از آن ندارد، و خداوند به خاطر مصالحي که ما نمي دانيم چنين مقدر نموده است، لکن آنچه به حسب ظاهري مي توان توجيه کرد اين است، که تکامل فرد و در نتيجه ايجاد مجتمع کامل و نيز دولت و حکومت عدل در جامعه با دو عامل اساسي تحقق پذير است:
1. عامل خارجي: به اين معنا که هر فرد از افراد جامعه معناي عدل و کمالي را که هدف خلقت در او است بداند و نيز راهي را براي رسيدن به آن بيابد، و از آن جا که فهم بشر قاصر از درک اين امور است، لذا بشر در طول تاريخ محتاج به انبياء براي هدايت و رسيدن به اهداف خود بوده است.
2. عامل داخلي: که همان شعور بشر به اين مسئوليت و هدف بزرگ است، لذا براي رسيدن به هدف، تحقق اين عامل داخلي در وجود انسان لازم است، اين شعور به مسئوليت تحقق نمي يابد مگر اين که عقل اهميت اطاعت خداوند و خضوع و خشوع نسبت به او را درک کند و بداند که اطاعت خداوند ضامن حقيقي براي سعادت خود وجامعه و ايجاد عدل مطلق در جامعه خواهد بود، و نيز حقيقت عدل و قسط و آثار و برکات آن را بداند. طريق پياده شدن اين عامل با تمام انواعش اين است که بشر بدون جبر و با تجربه و ارشاد به سطحي عالي از فهم و شعور برسد تا بتواند آن هدف عالي را با رهبري الهي پياده کند، با ملاحظه حالات و خصوصيات بشري پي مي بريم که هنوز انسان به آن سطح عالي از فهم و شعور براي رسيدن به اين هدف والا نرسيده است، زيرا بشر از ابتداي خلقت دو شرط اساسي از شرايط تطبيق عدالت کامل را نداشته است: 1. شناخت عدل به صورت کامل 2. آمادگي براي فداکاري در راه تطبيق و پياده کردن عدالت بعد از شناخت آن. اگر بر فرض، بشر شرط اول را دارا باشد، هنوز آمادگي کامل براي شرط دوم را پيدا نکرده است، فلذا حتي در عصر رسول اکرم (ص) آن حضرت مشکلاتي با صحابه در زمينه فداکاري آنان در راه اسلام داشته است، خداوند در اعتراض به جماعتي از صحابه مي فرمايد: اي کساني که ايمان آورده ايد! چرا هنگامي که به شما گفته مي شود به سوي جهاد در راه خدا حرکت کنيد، بر زمين سنگيني مي کنيد، آيا به زندگي دنيا به جاي آخرت راضي شده ايد؟ با اين که متاع زندگي دنيا در برابر آخرت جز اندکي نيست.[1]
سيد رضا صدر مي گويد: روزي خواهد رسيد که بشر قابليت پيدا کند که دادگستر توانا و بينا بر او حکومت کند و قابليت پيدا کردن بشر براي چنين حکومتي عبارت است از تکامل او. بشر تکامل نيافته شايستگي و لياقت حکومت عدل را ندارد و آن را نمي پذيرد، بشر تکامل نيافته حاکم عدل را نمي پسندد و دوست مي دارد که او برکنار شود، گواه صادق اين مدعا فرمايش امير مومنان علي(ع) است که فرمود: اين مردم از من ملول شده اند و من هم از آنها ملولم.[2] از اين بيان به خوبي استفاده مي شود که مردم در عصر انبياء حتي رسول خاتم (ص) در سطحي از فهم و شعور و درک و تکامل نبودند که لياقت و شايستگي حکومت عدل جهاني را داشته باشند، حال به اين نتيجه مي رسيم که بشر در عصر انبياء حتي در دوران رسول اکرم (ص) به شرايط اساسي براي تشکيل حکومت عدل جهاني دست نيافته و زمينه را براي تحقق عدالت کامل فراهم نساخته است. زيرا به مانند طفلي است که درابتداي زندگي خود احتياج به طي مدارس و مدارج علمي و عملي در سطوح مختلف دارد تا بتواند به رشد و تکامل نهايي خود برسد.
اما در عصر ظهور، بشر در سطحي از رشد و آگاهي و تکامل قرار مي گيرد که لياقت و آمادگي پذيرش عدالت را پيدا نموده و در راه گسترش آن تلاش مي کند.
از توجه و تأمل در مطالب فوق به ويژه عواملي که نقش اساسي در تحقق عدالت فراگير دارد، و نيز فراهم شدن شرايط تحقق آن، اين نتيجه به دست مي آيد که اگر پيامبر اکرم (ص) نتوانستند در زمان خود عدالت فراگير ايجاد کند به جهت نقص و ناتواني وي نبود؛ بلکه به جهت فقدان شرايط مناسب ازنظر رشد و تکامل فکري و سياسي و اجتماعي و کارشکني هاي مخالفين بوده است، که هيچ گونه ارتباطي با شخصيت و جايگاه و مقام پيامبر اکرم (ص) نداشته است، و اينکه امام زمان «عج» مي تواند عدالت فراگير ايجاد کند به خاطر شرايط مناسب فکري و علمي و سياسي و اجتماعي روزگار آن حضرت است، نه به خاطر برتري و امتياز آن حضرت نسبت به پيامبر اکرم (ص) البته اگر شرايط روزگار پيامبراکرم (ص) و امام زمان «عج» از هر جهت يکسان و مساوي مي بود و در چنين حالي پيامبر اکرم (ص) موفق نمي شد و امام زمان به اين توفيق دست مي يافت، مجال و زمينه اي براي پرسش فوق وجود داشت، حال آنکه چنین نمی باشد.
پی نوشتها:
[1]. حديد / 25.
[2]. صدر، سيد رضا، راه مهدي، «عج»، ص54، بوستان کتاب، قم.
منبع: اندیشه قم