آموزش اعمال عبادی به فرزند
پرسش :
روایتی را درباره ی آموزش الفاظ و اعمال عبادی فرزند از سنّ سه تا هفت سالگی بیان نمایید.
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
این روایت که از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل شده است را در بعضی از کتب روایی، مانند “وسائل الشیعه“ می‌توانید ببینید و یا آن را در “حکمت نامه کودک“ [به تألیف] آقای ری شهری ملاحظه بفرمایند. روایت این گونه بیان شده است که وقتی فرزندان شما به سنّ سه سالگی رسیدند، به آن ها بگویید که هفت بار “لا اله الا الله“ بگویند. وقتی این کلمه را گفتند، به آن ها کاری نداشته باشید و مهلت دهید تا آن ها به مرحله بعدی برسند.
مرحله ی بعد سنّ سه سال و هفت ماه و بیست روز است. در روایت داریم که وقتی به آن سن رسیدند، به آن ها بگویید که هفت بار “محمد رسول الله“ بگویند. دوباره به آن ها مهلت دهید و کاری به آن ها نداشته باشید تا آن ها به سن چهار سالگی برسند. در آن سن باید هفت بار بگویند: “صلی الله علی محمد و آل محمد“. باز هم به آن ها کاری نداشته باشید تا به سنّ پنج سالگی برسند. در آن موقع دست راست و چپ را به او یاد بدهید و به او بگویید که در جهت قبله سجده کند.
در سن شش سالگی رکوع و سجده را به او یاد بدهید؛ یعنی بچّه بداند، چه مقدار خم شود و دست خود را چه طور قرار دهد، در سجده چه مواضعی از بدن خود را بر روی زمین قرار بدهد؛ این موارد را به آن ها یاد بدهیم. وقتی هفت ساله شدند، به آنها بگوییم که دست و صورت خود را بشویند. اتفاقا در روایت لفظ وضو نیامده است؛ چون می دانیم که وضو نیّت می خواهد، آداب خاص خودش را دارد و ممکن است که بچّه ها در آن سن نتوانند همه ی آن اعمال را به خوبی انجام دهند؛ به این دلیل در روایت لفظ شستن آمده است.
[پس به آن ها] بگوییم که فقط دست و صورت خود را بشویند؛ ولی این شستن شبیه وضو باشد. بعد از آن هر مقدار از نماز را که می دانند، بخوانند و از این به بعد است که تمرین خواندن نماز شروع می شود. در نه سالگی باید نماز را به آقا پسرها یاد بدهیم. ائمه معصومین علیه السلام فرمودند: وقتی فرزندان شما نماز را یاد گرفتند، خود و پدر و مادرشان را از آتش جهنّم نجات می دهند.
در این روایت درباره ی دختر ها نکته ای نیامده است؛ ولی وقتی کارشناسان روی روایات دینی کار می کنند، می گویند آموزش نماز به دخترها باید در سنّ هفت سالگی باشد. تا در سنّ نه سالگی که به تکلیف می رسند، ان شاء الله نمازشان را کامل بخوانند.
این روایت که از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل شده است را در بعضی از کتب روایی، مانند “وسائل الشیعه“ می‌توانید ببینید و یا آن را در “حکمت نامه کودک“ [به تألیف] آقای ری شهری ملاحظه بفرمایند. روایت این گونه بیان شده است که وقتی فرزندان شما به سنّ سه سالگی رسیدند، به آن ها بگویید که هفت بار “لا اله الا الله“ بگویند. وقتی این کلمه را گفتند، به آن ها کاری نداشته باشید و مهلت دهید تا آن ها به مرحله بعدی برسند.
مرحله ی بعد سنّ سه سال و هفت ماه و بیست روز است. در روایت داریم که وقتی به آن سن رسیدند، به آن ها بگویید که هفت بار “محمد رسول الله“ بگویند. دوباره به آن ها مهلت دهید و کاری به آن ها نداشته باشید تا آن ها به سن چهار سالگی برسند. در آن سن باید هفت بار بگویند: “صلی الله علی محمد و آل محمد“. باز هم به آن ها کاری نداشته باشید تا به سنّ پنج سالگی برسند. در آن موقع دست راست و چپ را به او یاد بدهید و به او بگویید که در جهت قبله سجده کند.
در سن شش سالگی رکوع و سجده را به او یاد بدهید؛ یعنی بچّه بداند، چه مقدار خم شود و دست خود را چه طور قرار دهد، در سجده چه مواضعی از بدن خود را بر روی زمین قرار بدهد؛ این موارد را به آن ها یاد بدهیم. وقتی هفت ساله شدند، به آنها بگوییم که دست و صورت خود را بشویند. اتفاقا در روایت لفظ وضو نیامده است؛ چون می دانیم که وضو نیّت می خواهد، آداب خاص خودش را دارد و ممکن است که بچّه ها در آن سن نتوانند همه ی آن اعمال را به خوبی انجام دهند؛ به این دلیل در روایت لفظ شستن آمده است.
[پس به آن ها] بگوییم که فقط دست و صورت خود را بشویند؛ ولی این شستن شبیه وضو باشد. بعد از آن هر مقدار از نماز را که می دانند، بخوانند و از این به بعد است که تمرین خواندن نماز شروع می شود. در نه سالگی باید نماز را به آقا پسرها یاد بدهیم. ائمه معصومین علیه السلام فرمودند: وقتی فرزندان شما نماز را یاد گرفتند، خود و پدر و مادرشان را از آتش جهنّم نجات می دهند.
در این روایت درباره ی دختر ها نکته ای نیامده است؛ ولی وقتی کارشناسان روی روایات دینی کار می کنند، می گویند آموزش نماز به دخترها باید در سنّ هفت سالگی باشد. تا در سنّ نه سالگی که به تکلیف می رسند، ان شاء الله نمازشان را کامل بخوانند.