دعاى امام سجاد علیه السلام در وداع با ماه رمضان
پرسش :
امام سجاد علیه السلام در هنگام وداع با ماه رمضان، چه دعایی خواندند؟
پاسخ :
امام سجاد علیه السلام در دعای وداع با ماه مبارک رمضان به خداوند متعال عرضه می دارند:
امام سجّاد علیه السلام:خداوندا! اى آن که [در برابر عطاهایت،] چشمداشت پاداش ندارى، و اى آن که از بخششْ پشیمان نمى شوى، و اى آن که بنده ات را برابر کرده اش پاداش نمى دهى [و بیشتر مى دهى]! نعمت بخشى تو آغازگرانه است و بخشایشت، از روى تفضّل و احسان. کیفر تو عدالت است و داورى ات بهترین. اگر عطا کنى، آن را به منّت نمى آمیزى و اگر محروم کنى، ندادنت از روى تجاوز نیست. هر که سپاست گوید، پاداشش مى دهى، در حالى که شکرگزارى او نیز با الهام توست و هر که ستایشت کند، جزایش مى دهى، با این که تو او را آموخته اى که ستایشت کند.
بر گناه کسى پرده مى افکنى که اگر مى خواستى، رسوایش مى کردى و بر کسى بخشش مى کنى که اگر مى خواستى، محرومش مى ساختى، در حالى که هر دو از سوى تو شایسته رسوا ساختن و محروم کردن اند، جز آن که تو کارهایت را بر تفضّل بنا نهاده اى و قدرتت را بر گذشتْ جارى ساخته اى. با هر که نافرمانى ات کند، با بردبارى برخورد کرده اى و هر که را قصد ستم بر خویشتن کند، با بردبارى ات مهلت داده اى تا باز گردد. و از کیفرشان چشم مى پوشى تا توبه کنند، تا هر کس از آنان که هلاک مى شود، با خواسته تو نباشد و هر که بدبخت مى شود، با نعمت تو شقاوت نیابد، مگر پس از عذرآورى طولانى و تمام شدن حجّت بر وى. این، از بزرگوارى بخشایش توست، اى کریم، و احسانى از مهربانى توست، اى بردبار!
تویى آن که براى بندگانت درى به سوى بخشایشت گشوده و نام آن را «توبه» گذاشته اى و بر آن در، راهنمایى از وحى خود گمارده اى تا آن را گم نکنند و فرموده اى ـ اى که نامت خجسته است ـ: « به درگاه خدا توبه اى راستین کنید. باشد که پروردگارتان خطاهایتان را بپوشاند و شما را وارد بهشت هایى کند که از زیر درختانش نهرها جارى اند، در روزى که خداوند، پیامبر و مؤمنانِ همراهش را خوار نمى سازد. نورشان پیشاپیش آنان و از سمت راستشان جلو مى رود. مى گویند: پروردگارا! نور ما را براى ما کامل کن و ما را بیامرز! همانا تو بر هر چیز، توانایى». پس، آن که پس از گشوده شدن این در و با وجود راهنما، از ورود به این خانه غافل شود، چه عذر و بهانه اى دارد؟
تویى آن که بهاى معامله با بندگانت را به سود آنان افزوده اى تا در این داد و ستد با تو، به آنان سود برسانى و در ورود به آستان تو کامیابشان کنى و از تو افزون یابند. تو خود فرموده اى ـ اى که نامت خجسته و ذاتت والاست ـ : « هر کس کار نیک انجام دهد، پاداش او ده برابر است و هر که کار بد کند، جز همانند آن، کیفر نیابد» و فرموده اى: « مَثَل آنان که در راه خدا دارایىِ خود را انفاق مى کنند، همچون مَثَل دانه اى است که هفت خوشه برآورد و در هر خوشه، صد دانه باشد و خداوند براى هر که بخواهد، چند برابر مى کند» و فرموده اى: « کیست که به خداوند، وام نیکو دهد تا خداوند هم آن را چند برابر بیشتر بیفزاید؟» و آیاتى از این گونه که در قرآن درباره چند برابر شدن پاداش حسنات نازل کرده اى.
تویى آن که با سخنان غیبى ات، آنان را راهنمایى کرده اى و به آنچه بهره ایشان در آن است، تشویق نموده اى؛ بر چیزى که اگر از آنان مى پوشاندى، دیدگانشان آن را در نمى یافت و گوش هایشان آن را درک نمى کرد و خیال هایشان به آن نمى رسید. و فرموده اى: «مرا یاد کنید تا یادتان کنم و مرا سپاس گویید و ناسپاسى ام نکنید »و فرموده اى: « اگر سپاس گویید، بر شما مى افزایم و اگر ناسپاسى کنید، عذاب من سخت است» و فرموده اى: « مرا بخوانید تا پاسختان گویم. همانا آنان که از پرستش من سرکشى کنند، زود است که با خوارى وارد دوزخ شوند». نیایش به درگاهت را پرستش، و ترک آن را کبرورزى نامیده اى و بر ترک دعا وعده ورود ذلیلانه به دوزخ داده اى. پس، تو را به نعمتت یاد کردند و با احسانت سپاس گفتند و به فرمانت دعایت کردند و براى رسیدن به پاداش افزونت برایت صدقه دادند، که در این کارها رهایى شان از خشم تو و رسیدن به رضاى تو بود.
اگر آفریده اى آفریده دیگر را از سوى خود، آن گونه که تو بندگانت را از سوى خود راهنمایى کرده اى، راهنمایى مى کرد، او را به نیکوکارى و احسان وصف مى کردند و به هر زبانى ستوده بود. پس، تو را ستایش، تا آن جا که راهى براى ستایشت یافت شود و واژه اى براى ستودنت مانده باشد و معنایى که لفظ، به آن روى آورد.
اى آن که با نیکى و تفضّل بر بندگانش و غرقه کردن آنان در دریاى احسان و بزرگوارى اش، ستوده بندگانش گشته است! چه آشکار است نعمت تو میان ما و چه سرشار است احسان تو بر ما و چه ویژه است نیکى تو براى ما. ما را به دین برگزیده خودت و آیین پسندیده خویش و راهى که هموار ساختى، رهنمون گشتى و براى راهى که ما را مقرَّب تو سازد و به کرامتت برساند، بینایمان ساختى.
خداوندا! تو از جمله آن وظایفِ برگزیده و واجبات ویژه خویش، ماه رمضان را قرار دادى ؛ ماهى که آن را از ماه هاى دیگر ویژه ساختى و در میان همه زمان ها و روزگاران، آن را برگزیدى و بر همه اوقات سال، آن را برتر ساختى، با قرآن و نورى که در آن فرو فرستادى و ایمانى که در آن افزودى و روزه اى که در آن واجب کردى و عبادت و نمازى که بر آن تشویق فرمودى و شب قدرى را (که بهتر از هزار ماه است) در آن بزرگ داشتى.
سپس ما را به وسیله آن بر امّت هاى دیگر و بر آیین هاى دیگر، با فضل آن برگزیدى. از این رو، روزش را به فرمانت روزه داشتیم و شبش را به یارى ات به عبادت برخاستیم، در حالى که با این روزه دارى و عبادتش، خود را در معرض رحمتى قرار دادیم که برایمان فراهم آوردى و سببى یافتیم تا به پاداشت برسیم. تویى که بر هر چه در این ماه از آستانت بجویند، توانایى و به هر چه از احسانت از تو بخواهند، بخشنده اى و به هر که خواستار نزدیکى به تو باشد، نزدیکى.
این ماه، در میان ما، ستوده مانْد و با ما به نیکى همنشینى کرد و برترین سودهاى جهانیان را به ما رساند، و چون وقتش پایان یافت و مدّتش سر آمد و شمارَش به آخر رسید، از ما جدا شد. اینک از آن خداحافظى مى کنیم، همچون خداحافظى با کسى که فراقش بر ما سخت است و رخت بر بستن آن ما را اندوهگین و وحشت زده مى کند و عهدى نگه داشتنى و احترامى مراعات کردنى و حقّى اداشدنى بر دوش ما مى نهد. پس، این گونه مى گوییم:
بدرود، اى برترین ماه خدا و اى عید اولیاى خدا!
بدرود، اى گرامى ترین اوقات همراه و اى بهترین ماه در میان روزها و ساعت ها!
بدرود، اى ماهى که آرزوها در آن، نزدیک و سفره عمل ها در آن، گشوده شد!
بدرود، اى همنشینى که تا بود، ارزشمند بود و چون از دست مى رود، فقدانش غمبار است، و اى امیدگاهى که هجرانش دردآور است!
بدرود، اى همدمى که چون آمدى، مایه الفت گشتى و شاد کردى و چون سپرى شدى، ما را به دردِ فراق نشاندى!
بدرود، اى همسایه اى که با بودنت دل ها رقّت مى یافت و گناهان کم مى شد!
بدرود، اى یاورى که ما را در غلبه بر شیطان یارى کردى، و اى همنشینى که راه هاى نیکى را هموار ساختى!
بدرود، که در تو آزادشدگان خدا [از آتشْ] چه بسیار بودند و چه خوش بخت اند آنان که حرمت تو را به خاطر تو نگه داشتند!
بدرود، که چه آمرزنده گناهان و پوشاننده انواع عیب ها بودى!
بدرود، که بر خطاکاران چه درازمدّت بودى و در سینه هاى مؤمنان چه شُکوهى داشتى!
بدرود، اى ماهى که روزها [در ارزش] به پاى تو نمى رسند!
بدرود، اى ماهى که از هر امرى، ایمن بودى!
بدرود، که نه همنشینى با تو، ناخوشایند بود و نه همدمى با تو، ناپسند.
بدرود، آن گونه که چون آمدى، برکات آوردى و گناهان را از ما شستى.
بدرود، که خداحافظى با تو، نه از روى خستگى بود و نه ترک روزه، از روى ناراحتى.
بدرود، که پیش از فرا رسیدنت تو را طلبیدیم و پیش از پایان یافتنت بر تو اندوهگین شدیم.
بدرود، که چه بسا بدى که به خاطر تو از ما برطرف شد، و چه بسا خیرى که به سبب تو به ما رسید.
بدرود، از تو و از شب قدر که بهتر از هزار ماه است.
بدرود، که دیروز چه خواهانت بودیم و فردا چه شوقى به تو خواهیم داشت.
بدرود، از تو و از فضیلت تو که از آن محروم شدیم و از برکات گذشته که از ما گرفته شد.
خداوندا! ما اهل این ماهیم که به سبب آن، شرافتمان دادى و با احسانت، براى آن، توفیقمان بخشیدى، آن گاه که شقاوتمندان، زمانش را نشناختند و به سبب شقاوتشان از فضیلتش محروم شدند.
تو صاحب معرفت آن هستى که آن را به ما بخشیدى و به سنّت آن رهنمونمان گشتى؛ ما نیز با توفیق تو، هر چند با تقصیر، به روزى دارى و عبادت آن پرداختیم و اندکى از حقّ بسیارِ آن را ادا کردیم.
خداوندا! ستایشْ تو راست، با اقرارى که به بدکارىِ خود داریم و اعترافى که به تباهسازى آن مى کنیم. در آستان تو، از عمق دل هایمان پشیمانیم و صادقانه زبان به پوزش گشوده ایم. پس با همه کوتاهى ها، بر آنچه در این ماه به ما رسیده است، پاداشمان ده؛ پاداشى که با آن به احسان مورد رغبت در این ماه، دست یابیم و آن را عوض ذخیره هاى گوناگونى که مورد اشتیاق است، قرار دهیم؛ و عذرپذیرى خود را بر کوتاهى ما در اداى حقّت حتمى گردان و عمرهاى ما را تا ماه رمضان آینده طولانى گردان و چون ما را به آن رساندى، به عبادتى که شایسته توست، یارى مان کن و به انجام دادن طاعتى در خور عظمتت توفیقمان بده و آن چنان ما را به کار شایسته بگمار که اداى حقّ تو در این دو ماه (رمضان امسال و آینده) از ماه هاى روزگار، باشد.
خداوندا! در این ماه، به هر لغزش و گناهى که نزدیک شدیم، یا به هر گناهى که در افتادیم و هر خطایى را که به عمد یا اشتباه مرتکب شدیم و بر خویش ستم کردیم، یا هر حرمتى را که از دیگرى شکستیم [، با این همه] ـ خدایا ـ بر محمّد و خاندان او درود فرست و با پوشش خود، ما را بپوشان و با عفو خویش از ما در گذر و ما را در برابر دیدگان شماتت کنندگان قرار مده و زبان هاى طغیان گران را بر ما مگشاى و ما را به کارى بگمار که مایه ریزش گناهان و جبران زشتکارى هایمان در این ماه باشد، به حقّ آن مهربانى ات که بى پایان است و آن احسانت که نمى کاهد!
خداوندا! بر محمّد و خاندان او درود فرست و مصیبت ما را بر [فقدان] این ماه، جبران کن، و عید ما و افطار ما را بر ما مبارک گردان و آن را از بهترین روزهاى گذشته ما قرار بده؛ روزهایى که عفو تو را جلب کننده تر و گناه ما را محوکننده تر باشد، و گناهان نهان و آشکار ما را بیامرز!
خداوندا! با سپرى شدن این ماه، ما را از گناهانمان بیرون آر و با خروج این ماه، ما را از بدى هایمان بیرون کن و ما را از کامیاب ترین و بهره مندترین مردم در این ماه، قرار بده!
خداوندا! هر کس که حقّ این ماه را به طور شایسته رعایت کرد و حرمتش را آن گونه که باید، نگه داشت و حدود آن را به نحو شایسته انجام داد و در آن از گناهان به نحو شایسته پرهیز کرد، یا به سوى تو با کارى که رضاى تو را فراهم مى آورد، تقرّب جست و رحمتت را بر خویش معطوف داشت، ما را نیز چون او از خزانه جودت عطا کن و از فضل خویش چندین برابر او به ما ببخش؛ چرا که از فضل تو نمى کاهد و گنجینه هایت کاسته نمى شود ـ بلکه افزوده مى گردد ـ و سرچشمه هاى احسانت پایان نمى پذیرد؛ و عطاى تو، عطاى گواراست.
خداوندا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و تا قیامت براى ما، مثل پاداش هاى روزه داران و عبادت کنندگانِ در این ماه را بنویس!
خداوندا! در این روز عید فطر که آن را براى مؤمنان، عید و مایه سُرور و براى پیروان آیین خود، مایه همایش و اجتماع قرار داده اى، از هر گناهى که مرتکب شده ایم یا [هر] بدى که انجام داده ایم یا [هر] فکر بدى که در دل داشته ایم، به درگاهت توبه مى کنیم؛ توبه کسى که در دل، قصد گناه دوباره ندارد و پس از توبه، به خطا روى نمى آورد، توبه اى راستین و خالص از شک و شبهه. پس، این توبه را از ما بپذیر و از ما خرسند باش و ما را بر این، استوار بدار!
خداوندا! بیم از کیفر وعده داده شده و شوق به پاداش وعده داده شده را روزىِ ما کن تا لذّت آنچه تو را به آن مى خوانیم و رنج آنچه را از آن به تو پناه مى بریم، دریابیم. ما را در پیشگاه خود، از توبه کنندگانى قرار بده که محبّت خویش را برایشان حتمى ساخته اى و طاعت دوباره را از آنان پذیرفته اى، اى دادگرترینِ دادگران!
خداوندا! از پدران و مادران و همه هم کیشان ما، از گذشتگان و آیندگانشان تا روزِ قیامت در گذر!
خداوندا! بر پیامبرمان محمّد و خاندانش درود فرست، آن گونه که بر فرشتگان مقرَّب خود درود فرستادى؛ و بر او و خاندانش درود فرست، آن گونه که بر پیامبران فرستاده ات درود فرستادى؛ و بر او و خاندانش درود فرست، آن گونه که بر بندگان صالح خود درود فرستادى و برتر از آن ـ اى پروردگار جهانیان ـ، درودى که برکتش و سودش به ما برسد و دعاى ما براى آن مستجاب شود! همانا تو بزرگوارترین کسى هستى که به او رغبت آرند و کارسازترین کسى که بر او توکل کنند و بخشنده ترین کسى که از فضل او بخواهند و تو بر هر چیز، توانایى.
پی‌نوشت‌ها:
۱.التحریم: ۸
۲. الأنعام: ۱۶۰
۳. البقرة: ۲۶۱
۴. البقرة: ۲۴۵
۵. إبراهیم: ۷
۶. غافر: ۶۰
۷. فی مصباح المتهجّد: «رعى حرمة هذا الشهر»، وفی المصادر الاُخرى: «رعى حقّ هذا الشهر».
۸.الصحیفة السجّادیة: ص ۱۷۱ الدعاء ۴۵، مصباح المتهجّد: ص ۶۴۲ ح ۷۱۸
منبع: حدیث نت
امام سجاد علیه السلام در دعای وداع با ماه مبارک رمضان به خداوند متعال عرضه می دارند:
اللّهُمَّ یا مَن لایرغَبُ فِی الجَزاءِ، ویا مَن لایندَمُ عَلَى العَطاءِ، ویا مَن لا یکافِئُ عَبدَهُ عَلَى السَّواءِ، مِنَّتُک ابتِداءٌ، وعَفوُک تَفَضُّلٌ، وعُقوبَتُک عَدلٌ، وقَضاؤُک خِیرَةٌ، إن أعطَیتَ لَم تَشُب عَطاءَک بِمَنٍّ، وإن مَنَعتَ لَم یکن مَنعُک تَعَدِّیاً، تَشکرُ مَن شَکرَک وأنتَ ألهَمتَهُ شُکرَک، وتُکافِئُ مِن حَمدِک وأنتَ عَلَّمتَهُ حَمدَک.
امام سجّاد علیه السلام:خداوندا! اى آن که [در برابر عطاهایت،] چشمداشت پاداش ندارى، و اى آن که از بخششْ پشیمان نمى شوى، و اى آن که بنده ات را برابر کرده اش پاداش نمى دهى [و بیشتر مى دهى]! نعمت بخشى تو آغازگرانه است و بخشایشت، از روى تفضّل و احسان. کیفر تو عدالت است و داورى ات بهترین. اگر عطا کنى، آن را به منّت نمى آمیزى و اگر محروم کنى، ندادنت از روى تجاوز نیست. هر که سپاست گوید، پاداشش مى دهى، در حالى که شکرگزارى او نیز با الهام توست و هر که ستایشت کند، جزایش مى دهى، با این که تو او را آموخته اى که ستایشت کند.
تَستُرُ عَلى مَن لَو شِئتَ فَضَحتَهُ، وتَجودُ عَلى مَن لَو شِئتَ مَنَعتَهُ، وکلاهُما أهلٌ مِنک لِلفَضیحَةِ وَالمَنعِ، غَیرَ أنَّک بَنَیتَ أفعالَک عَلَى التَّفَضُّلِ، وأجرَیتَ قُدرَتَک عَلَى التَّجاوُزِ، وتَلَقَّیتَ مَن عَصاک بِالحِلمِ، وأمهَلتَ مَن قَصَدَ لِنَفسِهِ بِالظُّلمِ، تَستَنظِرُهُم بِأَناتِک إلَى الإِنابَةِ، وتَترُک مُعاجَلَتَهُم إلَى التَّوبَةِ لِکیلا یهلِک عَلَیک هالِکهُم، ولایشقى بِنِعمَتِک شَقِیهُم إلاّ عَن طولِ الإِعذارِ إلَیهِ، وبَعدَ تَرادُفِ الحُجَّةِ عَلَیهِ، کرَماً مِن عَفوِک یا کریمُ، وعائِدَةً مِن عَطفِک یا حَلیمُ.
بر گناه کسى پرده مى افکنى که اگر مى خواستى، رسوایش مى کردى و بر کسى بخشش مى کنى که اگر مى خواستى، محرومش مى ساختى، در حالى که هر دو از سوى تو شایسته رسوا ساختن و محروم کردن اند، جز آن که تو کارهایت را بر تفضّل بنا نهاده اى و قدرتت را بر گذشتْ جارى ساخته اى. با هر که نافرمانى ات کند، با بردبارى برخورد کرده اى و هر که را قصد ستم بر خویشتن کند، با بردبارى ات مهلت داده اى تا باز گردد. و از کیفرشان چشم مى پوشى تا توبه کنند، تا هر کس از آنان که هلاک مى شود، با خواسته تو نباشد و هر که بدبخت مى شود، با نعمت تو شقاوت نیابد، مگر پس از عذرآورى طولانى و تمام شدن حجّت بر وى. این، از بزرگوارى بخشایش توست، اى کریم، و احسانى از مهربانى توست، اى بردبار!
أنتَ الَّذی فَتَحتَ لِعِبادِک باباً إلى عَفوِک وسَمَّیتَهُ التَّوبَةَ، وجَعَلتَ عَلى ذلِک البابِ دَلیلاً مِن وَحیک لِئَلاّ یضِلّوا عَنهُ، فَقُلتَ تَبارَک اسمُک: «تُوبُواْ إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَّصُوحا عَسَى رَبُّکمْ أَن یکفِّرَ عَنکمْ سَیـئاتِکمْ وَ یدْخِلَکمْ جَنَّـتٍ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَـرُ یوْمَ لاَ یخْزِى اللَّهُ النَّبِىَّ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ مَعَهُو نُورُهُمْ یسْعَى بَینَ أَیدِیهِمْ وَ بِأَیمَـنِهِمْ یقُولُونَ رَبَّنَآ أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَ اغْفِرْ لَنَآ إِنَّک عَلَى کلِّ شَىْ ءٍ قَدِیرٌ »۱ فَما عُذرُ مَن أغفَلَ دُخولَ ذلِک المَنزِلِ بَعدَ فَتحِ البابِ، وإقامَةِ الدَّلیلِ.
تویى آن که براى بندگانت درى به سوى بخشایشت گشوده و نام آن را «توبه» گذاشته اى و بر آن در، راهنمایى از وحى خود گمارده اى تا آن را گم نکنند و فرموده اى ـ اى که نامت خجسته است ـ: « به درگاه خدا توبه اى راستین کنید. باشد که پروردگارتان خطاهایتان را بپوشاند و شما را وارد بهشت هایى کند که از زیر درختانش نهرها جارى اند، در روزى که خداوند، پیامبر و مؤمنانِ همراهش را خوار نمى سازد. نورشان پیشاپیش آنان و از سمت راستشان جلو مى رود. مى گویند: پروردگارا! نور ما را براى ما کامل کن و ما را بیامرز! همانا تو بر هر چیز، توانایى». پس، آن که پس از گشوده شدن این در و با وجود راهنما، از ورود به این خانه غافل شود، چه عذر و بهانه اى دارد؟
وأنتَ الَّذی زِدتَ فِی السَّومِ عَلى نَفسِک لِعِبادِک تُریدُ رِبحَهُم فی مُتاجَرَتِهِم لَک، وفَوزَهُم بِالوِفادَةِ عَلَیک وَالزِّیادَةِ منِک، فَقُلتَ تَبارَک اسمُک وتَعالَیتَ: «مَن جَآءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَن جَآءَ بِالسَّیئَةِ فَلاَ یجْزَى إِلاَّ مِثْلَهَا»۲ وقلتَ: «مَّثَلُ الَّذِینَ ینفِقُونَ أَمْوَ لَهُمْ فِى سَبِیلِ اللَّهِ کمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِى کلِّ سُنبُلَةٍ مِّاْئَةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ یضَاعِفُ لِمَن یشَآءُ»۳ وقُلتَ: «مَّن ذَا الَّذِى یقْرِضُ اللَّهَ قَرْضا حَسَنا فَیضَـعِفَهُ لَهُ أَضْعَافا کثِیرَةً»۴ وما أنزَلتَ مِن نظائِرِهِنَّ فِی القُرآنِ مِن تَضاعیفِ الحَسَناتِ.
تویى آن که بهاى معامله با بندگانت را به سود آنان افزوده اى تا در این داد و ستد با تو، به آنان سود برسانى و در ورود به آستان تو کامیابشان کنى و از تو افزون یابند. تو خود فرموده اى ـ اى که نامت خجسته و ذاتت والاست ـ : « هر کس کار نیک انجام دهد، پاداش او ده برابر است و هر که کار بد کند، جز همانند آن، کیفر نیابد» و فرموده اى: « مَثَل آنان که در راه خدا دارایىِ خود را انفاق مى کنند، همچون مَثَل دانه اى است که هفت خوشه برآورد و در هر خوشه، صد دانه باشد و خداوند براى هر که بخواهد، چند برابر مى کند» و فرموده اى: « کیست که به خداوند، وام نیکو دهد تا خداوند هم آن را چند برابر بیشتر بیفزاید؟» و آیاتى از این گونه که در قرآن درباره چند برابر شدن پاداش حسنات نازل کرده اى.
وأنتَ الَّذی دَلَلتَهُم بِقَولِک مِن غَیبِک وتَرغیبِک الَّذی فیهِ حَظُّهُم عَلى ما لَو سَتَرتَهُ عَنهُم لَم تُدرِکهُ أبصارُهُم، ولَم تَعِهِ أسماعُهُم، ولَم تَلحَقهُ أوهامُهُم، فَقلتَ: اذکرونی أَذکرکم وَاشکرُوا لی ولا تَکفُرونِ وقُلتَ: «لَـئِن شَکرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکمْ وَلَـئِن کفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِى لَشَدِیدٌ»۵ وقُلتَ: «ادْعُونِى أَسْتَجِبْ لَکمْ إِنَّ الَّذِینَ یسْتَکبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِى سَیدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ»۶ فَسَمَّیتَ دُعاءَک عِبادَةً وتَرکهُ استِکباراً، وتَوَعَّدتَ عَلى تَرکهِ دُخولَ جَهَنَّمَ داخِرینَ، فَذَکروک بِمَنِّک، وشَکروک بِفَضلِک، ودَعَوک بِأَمرِک، وتَصَدَّقوا لَک طَلَباً لِمَزیدِک، وفیها کانَت نَجاتُهُم مِن غَضَبِک، وفَوزُهِم بِرِضاک.
تویى آن که با سخنان غیبى ات، آنان را راهنمایى کرده اى و به آنچه بهره ایشان در آن است، تشویق نموده اى؛ بر چیزى که اگر از آنان مى پوشاندى، دیدگانشان آن را در نمى یافت و گوش هایشان آن را درک نمى کرد و خیال هایشان به آن نمى رسید. و فرموده اى: «مرا یاد کنید تا یادتان کنم و مرا سپاس گویید و ناسپاسى ام نکنید »و فرموده اى: « اگر سپاس گویید، بر شما مى افزایم و اگر ناسپاسى کنید، عذاب من سخت است» و فرموده اى: « مرا بخوانید تا پاسختان گویم. همانا آنان که از پرستش من سرکشى کنند، زود است که با خوارى وارد دوزخ شوند». نیایش به درگاهت را پرستش، و ترک آن را کبرورزى نامیده اى و بر ترک دعا وعده ورود ذلیلانه به دوزخ داده اى. پس، تو را به نعمتت یاد کردند و با احسانت سپاس گفتند و به فرمانت دعایت کردند و براى رسیدن به پاداش افزونت برایت صدقه دادند، که در این کارها رهایى شان از خشم تو و رسیدن به رضاى تو بود.
ولَو دَلَّ مَخلوقٌ مَخلوقاً مِن نَفسِهِ عَلى مِثلِ الَّذی دَلَلتَ عَلَیهِ عِبادَک مِنک، کانَ مَوصوفاً بِالإِحسانِ، ومَنعوتاً بِالاِمتِنانِ، ومَحموداً بِکلِّ لِسانٍ، فَلَک الحَمدُ ما وُجِدَ فی حَمدِک مَذهَبٌ، وما بَقِی لِلحَمدِ لَفظٌ تُحمَدُ بِهِ، ومَعنىً ینصَرِفُ إلَیهِ،
اگر آفریده اى آفریده دیگر را از سوى خود، آن گونه که تو بندگانت را از سوى خود راهنمایى کرده اى، راهنمایى مى کرد، او را به نیکوکارى و احسان وصف مى کردند و به هر زبانى ستوده بود. پس، تو را ستایش، تا آن جا که راهى براى ستایشت یافت شود و واژه اى براى ستودنت مانده باشد و معنایى که لفظ، به آن روى آورد.
یا مَن تَحَمَّدَ إلى عِبادِهِ بِالإِحسانِ وَالفَضلِ، وغَمَرَهُم بِالمَنِّ وَالطَّولِ، ما أفشى فینا نِعمَتَک، وأسبَغَ عَلَینا مِنَّتَک، وأخَصَّنا بِبِرِّک، هَدَیتَنا لِدینِک الَّذِی اصطَفَیتَ، ومِلَّتِک الَّتِی ارتَضَیتَ، وسَبیلِک الَّذی سَهَّلتَ، وبَصَّرتَنَا الزُّلفَةَ لَدَیک، وَالوُصولَ إلى کرامَتِک.
اى آن که با نیکى و تفضّل بر بندگانش و غرقه کردن آنان در دریاى احسان و بزرگوارى اش، ستوده بندگانش گشته است! چه آشکار است نعمت تو میان ما و چه سرشار است احسان تو بر ما و چه ویژه است نیکى تو براى ما. ما را به دین برگزیده خودت و آیین پسندیده خویش و راهى که هموار ساختى، رهنمون گشتى و براى راهى که ما را مقرَّب تو سازد و به کرامتت برساند، بینایمان ساختى.
اللّهُمَّ وأنتَ جَعَلتَ مِن صَفایا تِلک الوَظائِفِ، وخَصائِصِ تِلک الفُروضِ شَهرَ رَمَضانَ الَّذی اختَصَصتَهُ مِن سائِرِ الشُّهورِ، وتَخَیرتَهُ مِن جَمیعِ الأَزمِنَةِ وَالدُّهورِ، وآثَرتَهُ عَلى کلِّ أوقاتِ السَّنَةِ بِما أنزَلتَ فیهِ مِنَ القُرآنِ وَالنّورِ، وضاعَفتَ فیهِ مِنَ الإِیمانِ، وفَرَضتَ فیهِ مِنَ الصِّیامِ، ورَغَّبتَ فیهِ مِنَ القِیامِ، وأجلَلتَ فیهِ مِن لَیلَةِ القَدرِ الَّتی هِی خَیرٌ مِن ألفِ شَهرٍ.
خداوندا! تو از جمله آن وظایفِ برگزیده و واجبات ویژه خویش، ماه رمضان را قرار دادى ؛ ماهى که آن را از ماه هاى دیگر ویژه ساختى و در میان همه زمان ها و روزگاران، آن را برگزیدى و بر همه اوقات سال، آن را برتر ساختى، با قرآن و نورى که در آن فرو فرستادى و ایمانى که در آن افزودى و روزه اى که در آن واجب کردى و عبادت و نمازى که بر آن تشویق فرمودى و شب قدرى را (که بهتر از هزار ماه است) در آن بزرگ داشتى.
ثُمَّ آثَرتَنا بِهِ عَلى سائِرِ الاُمَمِ، وَاصطَفَیتَنا بِفَضلِهِ دونَ أهلِ المِلَلِ، فَصُمنا بِأَمرِک نَهارَهُ، وُقمنا بِعَونِک لَیلَهُ مُتَعَرِّضینَ بِصِیامِهِ وقِیامِهِ لِما عَرَّضتَنا لَهُ مِن رَحمَتِک، وتَسَبَّبنا إلَیهِ مِن مَثوبَتِک. وأنتَ المَلیءُ بِما رُغِبَ فیهِ إلَیک، الجَوادُ بِما سُئِلَت مِن فَضلِک، القَریبُ إلى مَن حاوَلَ قُربَک.
سپس ما را به وسیله آن بر امّت هاى دیگر و بر آیین هاى دیگر، با فضل آن برگزیدى. از این رو، روزش را به فرمانت روزه داشتیم و شبش را به یارى ات به عبادت برخاستیم، در حالى که با این روزه دارى و عبادتش، خود را در معرض رحمتى قرار دادیم که برایمان فراهم آوردى و سببى یافتیم تا به پاداشت برسیم. تویى که بر هر چه در این ماه از آستانت بجویند، توانایى و به هر چه از احسانت از تو بخواهند، بخشنده اى و به هر که خواستار نزدیکى به تو باشد، نزدیکى.
وقَد أقامَ فینا هذَا الشَّهرُ مُقامَ حَمدٍ، وصَحِبَنا صُحبَةَ مَبرورٍ، وأربَحَنا أفضَلَ أرباحِ العالَمینَ، ثُمَّ قَد فارَقَنا عِندَ تَمامِ وَقتِهِ وانقِطاعِ مُدَّتِهِ، ووَفاءِ عَدَدِهِ، فَنَحنُ مُوَدِّعوهُ وَداعَ مَن عَزَّ فِراقُهُ عَلَینا، وغَمَّنا وأوحَشَنَا انصِرافُهُ عَنّا، ولَزِمَنا لَهُ الذِّمامُ المَحفوظُ وَالحُرمَةُ المَرعِیةُ، وَالحَقُّ المَقضِی، فَنَحنُ قائِلونَ:
این ماه، در میان ما، ستوده مانْد و با ما به نیکى همنشینى کرد و برترین سودهاى جهانیان را به ما رساند، و چون وقتش پایان یافت و مدّتش سر آمد و شمارَش به آخر رسید، از ما جدا شد. اینک از آن خداحافظى مى کنیم، همچون خداحافظى با کسى که فراقش بر ما سخت است و رخت بر بستن آن ما را اندوهگین و وحشت زده مى کند و عهدى نگه داشتنى و احترامى مراعات کردنى و حقّى اداشدنى بر دوش ما مى نهد. پس، این گونه مى گوییم:
السَّلامُ عَلَیک یا شَهرَ اللّهِ الأَکبَرَ ویا عیدَ أولِیائِهِ.
بدرود، اى برترین ماه خدا و اى عید اولیاى خدا!
السَّلامُ عَلَیک یا أکرَمَ مَصحوبٍ مِنَ الأَوقاتِ، ویا خَیرَ شَهرٍ فی الأَیامِ وَالسّاعاتِ.
بدرود، اى گرامى ترین اوقات همراه و اى بهترین ماه در میان روزها و ساعت ها!
السَّلامُ عَلَیک مِن شَهرٍ قَرُبَت فیهِ الآمالُ، ونُشِرَت فیهِ الأَعمالُ.
بدرود، اى ماهى که آرزوها در آن، نزدیک و سفره عمل ها در آن، گشوده شد!
السَّلامُ عَلَیک مِن قَرینٍ جَلَّ قَدرُهُ مَوجوداً، وأفجَعَ فَقدُهُ مَفقوداً ومَرجُوٍّ آلَمَ فِراقُهُ.
بدرود، اى همنشینى که تا بود، ارزشمند بود و چون از دست مى رود، فقدانش غمبار است، و اى امیدگاهى که هجرانش دردآور است!
السَّلامُ عَلَیک مِن ألیفٍ آنَسَ مُقبِلاً فَسَرَّ، وأوحَشَ مُنقَضِیاً فَمَضَّ.
بدرود، اى همدمى که چون آمدى، مایه الفت گشتى و شاد کردى و چون سپرى شدى، ما را به دردِ فراق نشاندى!
السَّلامُ عَلَیک مِن مُجاوِرٍ رَقَّت فیهِ القُلوبُ، وقَلَّت فیهِ الذُّنوبُ.
بدرود، اى همسایه اى که با بودنت دل ها رقّت مى یافت و گناهان کم مى شد!
السَّلامُ عَلَیک مِن ناصِرٍ أعانَ عَلَى الشَّیطانِ، وصاحِبٍ سَهَّلَ سُبَلَ الإِحسانِ.
بدرود، اى یاورى که ما را در غلبه بر شیطان یارى کردى، و اى همنشینى که راه هاى نیکى را هموار ساختى!
السَّلامُ عَلَیک ما أکثَرَ عُتَقاءَ اللّهِ فیک، وما أسعَدَ مَن رَعى حُرمَتَک بِک.
بدرود، که در تو آزادشدگان خدا [از آتشْ] چه بسیار بودند و چه خوش بخت اند آنان که حرمت تو را به خاطر تو نگه داشتند!
السَّلامُ عَلَیک ما کانَ أمحاک لِلذُّنوبِ وأستَرَک لِأَنواعِ العُیوبِ.
بدرود، که چه آمرزنده گناهان و پوشاننده انواع عیب ها بودى!
السَّلامُ عَلَیک ما کانَ أطولَک عَلَى المُجرِمینَ، وأهیبَک فی صُدورِ المُؤمِنینَ.
بدرود، که بر خطاکاران چه درازمدّت بودى و در سینه هاى مؤمنان چه شُکوهى داشتى!
السَّلامُ عَلَیک مِن شَهرٍ لا تُنافِسُهُ الأَیاّمُ.
بدرود، اى ماهى که روزها [در ارزش] به پاى تو نمى رسند!
السَّلامُ عَلَیک مِن شَهرٍ هُوَ مِن کلِّ أمرٍ سَلامٌ.
بدرود، اى ماهى که از هر امرى، ایمن بودى!
السَّلامُ عَلَیک غَیرَ کریهِ المُصاحَبَةِ، ولا ذَمیمِ المُلابَسَةِ.
بدرود، که نه همنشینى با تو، ناخوشایند بود و نه همدمى با تو، ناپسند.
السَّلامُ عَلَیک کما وَفَدتَ عَلَینا بِالبَرَکاتِ، وغَسَلتَ عَنّا دَنَسَ الخَطیئاتِ.
بدرود، آن گونه که چون آمدى، برکات آوردى و گناهان را از ما شستى.
السَّلامُ عَلَیک غَیرَ مُوَدِّعٍ بَرَما، ولامَتروک صِیامُهُ سَأَماً.
بدرود، که خداحافظى با تو، نه از روى خستگى بود و نه ترک روزه، از روى ناراحتى.
السَّلامُ عَلَیک مِن مَطلوبٍ قَبلَ وَقتِهِ، ومَحزونٍ عَلَیهِ قَبلَ فَوتِهِ.
بدرود، که پیش از فرا رسیدنت تو را طلبیدیم و پیش از پایان یافتنت بر تو اندوهگین شدیم.
السَّلامُ عَلَیک کم مِن سوءٍ صُرِفَ بِک عَنّا، وکم مِن خَیرٍ اُفیضَ بِک عَلَینا.
بدرود، که چه بسا بدى که به خاطر تو از ما برطرف شد، و چه بسا خیرى که به سبب تو به ما رسید.
السَّلامُ عَلَیک وعَلى لَیلَةِ القَدرِ الَّتی هِی خَیرٌ مِن ألفِ شَهرٍ.
بدرود، از تو و از شب قدر که بهتر از هزار ماه است.
السَّلامُ عَلَیک ما کانَ أحرَصَنا بِالأَمسِ عَلَیک، وأشَدَّ شَوقَنا غَداً إلَیک.
بدرود، که دیروز چه خواهانت بودیم و فردا چه شوقى به تو خواهیم داشت.
السَّلامُ عَلَیک وعَلى فَضلِک الَّذی حُرِمناهُ، وعَلى ماضٍ مِن بَرَکاتِک سُلِبناهُ.
بدرود، از تو و از فضیلت تو که از آن محروم شدیم و از برکات گذشته که از ما گرفته شد.
اللّهُمَّ إنّا أهلُ هذَا الشَّهرِ الَّذی شَرَّفتَنا بِهِ، ووَفَّقتَنا بِمَنِّک لَهُ، حینَ جَهِلَ الأَشقِیاءُ وَقتَهُ، وحُرِموا لِشَقائِهِم فَضلَهُ.
خداوندا! ما اهل این ماهیم که به سبب آن، شرافتمان دادى و با احسانت، براى آن، توفیقمان بخشیدى، آن گاه که شقاوتمندان، زمانش را نشناختند و به سبب شقاوتشان از فضیلتش محروم شدند.
أنتَ وَلِی ما آثَرتَنا بِهِ مِن مَعرِفَتِهِ، وهَدَیتَنا لَهُ مِن سُنَّتِهِ، وقَد تَوَلَّینا بِتَوفیقِک صِیامَهُ وقِیامَهُ عَلى تَقصیرٍ، وأدَّینا فیهِ قَلیلاً مِن کثیرٍ.
تو صاحب معرفت آن هستى که آن را به ما بخشیدى و به سنّت آن رهنمونمان گشتى؛ ما نیز با توفیق تو، هر چند با تقصیر، به روزى دارى و عبادت آن پرداختیم و اندکى از حقّ بسیارِ آن را ادا کردیم.
اللّهُمَّ فَلَک الحَمدُ إقراراً بِالإِساءَةِ، وَاعتِرافاً بِالإِضاعَةِ، ولَک مِن قُلوبِنا عَقدُ النَّدَمِ، ومِن ألسِنَتِنا صِدقُ الاِعتِذارِ، فَأجُرنا عَلى ما أصابَنا فیهِ مِنَ التَّفریطِ، أجراً نَستَدرِک بِهِ الفَضلَ المَرغوبَ فیهِ، ونَعتاضُ بِهِ مِن أنواعِ الذُّخرِ المَحروصِ عَلَیهِ، وأوجِب لَنا عُذرَک عَلى ماقَصَّرنا فیهِ مِن حَقِّک، وابلُغ بِأَعمارِنا ما بَینَ أیدینا مِن شَهرِ رَمَضانَ المُقبِلِ، فَإِذا بَلَّغتَناهُ فَأَعِنّا عَلى تَناوُلِ ما أنتَ أهلُهُ مِنَ العِبادَةِ، وأدِّنا إلَى القِیامِ بِما یستَحِقُّهُ مِنَ الطّاعَةِ، وأَجرِ لَنا مِن صالِحِ العَمَلِ ما یکونُ دَرَکاً لِحَقِّک فِی الشَّهرَینِ مِن شُهورِ الدَّهرِ.
خداوندا! ستایشْ تو راست، با اقرارى که به بدکارىِ خود داریم و اعترافى که به تباهسازى آن مى کنیم. در آستان تو، از عمق دل هایمان پشیمانیم و صادقانه زبان به پوزش گشوده ایم. پس با همه کوتاهى ها، بر آنچه در این ماه به ما رسیده است، پاداشمان ده؛ پاداشى که با آن به احسان مورد رغبت در این ماه، دست یابیم و آن را عوض ذخیره هاى گوناگونى که مورد اشتیاق است، قرار دهیم؛ و عذرپذیرى خود را بر کوتاهى ما در اداى حقّت حتمى گردان و عمرهاى ما را تا ماه رمضان آینده طولانى گردان و چون ما را به آن رساندى، به عبادتى که شایسته توست، یارى مان کن و به انجام دادن طاعتى در خور عظمتت توفیقمان بده و آن چنان ما را به کار شایسته بگمار که اداى حقّ تو در این دو ماه (رمضان امسال و آینده) از ماه هاى روزگار، باشد.
اللّهُمَّ وما ألمَمنا بِهِ فی شَهرِنا هذا مِن لَمَمٍ أو إثمٍ، أو واقَعنا فیهِ مِن ذَنبٍ، وَاکتَسَبنا فیهِ مِن خَطیئَةٍ عَلى تَعَمُّدٍ مِنّا، أو عَلى نِسیانٍ ظَلَمنا فیهِ أنفُسَنا، أوِ انتَهَکنا بِهِ حُرمَةً مِن غَیرِنا ؛ فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِهِ، وَاستُرنا بِسِترِک، وَاعفُ عَنّا بِعَفوِک، ولا تَنصِبنا فیهِ لِأَعینِ الشّامِتینَ، ولاتَبسُط عَلَینا فیهِ ألسُنَ الطَّاغینَ، وَاستَعمِلنا بِما یکونُ حِطَّةً وکفّارَةً لِما أنکرتَ مِنّا فیهِ، بِرَأفَتِک الَّتی لاتَنفَدُ وفَضلِک الَّذی لاینقُصُ.
خداوندا! در این ماه، به هر لغزش و گناهى که نزدیک شدیم، یا به هر گناهى که در افتادیم و هر خطایى را که به عمد یا اشتباه مرتکب شدیم و بر خویش ستم کردیم، یا هر حرمتى را که از دیگرى شکستیم [، با این همه] ـ خدایا ـ بر محمّد و خاندان او درود فرست و با پوشش خود، ما را بپوشان و با عفو خویش از ما در گذر و ما را در برابر دیدگان شماتت کنندگان قرار مده و زبان هاى طغیان گران را بر ما مگشاى و ما را به کارى بگمار که مایه ریزش گناهان و جبران زشتکارى هایمان در این ماه باشد، به حقّ آن مهربانى ات که بى پایان است و آن احسانت که نمى کاهد!
اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِهِ، وَاجبُر مُصیبَتَنا بِشَهرِنا، وبارِک لَنا فی یومِ عیدِنا وفِطرِنا، وَاجعَلهُ مِن خَیرِ یومٍ مَرَّ عَلَینا، أجلَبِهِ لِعَفوٍ وأمحاهُ لِذَنبٍ، وَاغفِر لَنا ماخَفِی مِن ذُنوبِنا وما عَلَنَ.
خداوندا! بر محمّد و خاندان او درود فرست و مصیبت ما را بر [فقدان] این ماه، جبران کن، و عید ما و افطار ما را بر ما مبارک گردان و آن را از بهترین روزهاى گذشته ما قرار بده؛ روزهایى که عفو تو را جلب کننده تر و گناه ما را محوکننده تر باشد، و گناهان نهان و آشکار ما را بیامرز!
اللّهُمَّ اسلَخنا بِانسِلاخِ هذَا الشَّهرِ مِن خَطایانا، وأخرِجنا بِخُروجِهِ مِن سَیئاتِنا، وَاجعَلنا مِن أسعَدِ أهلِهِ بِهِ وأجزَلِهِم قِسماً فیهِ، وأوفَرِهِم حَظّاً مِنهُ.
خداوندا! با سپرى شدن این ماه، ما را از گناهانمان بیرون آر و با خروج این ماه، ما را از بدى هایمان بیرون کن و ما را از کامیاب ترین و بهره مندترین مردم در این ماه، قرار بده!
اللّهُمَّ ومَن رَعى۷ هذَا الشَّهرَ حَقَّ رِعایتِهِ، وحَفِظَ حُرمَتَهُ حَقَّ حِفظِها، وقامَ بِحُدودِهِ حَقَّ قِیامِها، وَاتَّقى ذُنوبَهُ حَقَّ تُقاتِها، أو تَقَرَّبَ إلَیک بِقُربَةٍ أوجَبَت رِضاک لَهُ، وعَطَفَت رَحمَتَک عَلَیهِ، فَهَب لَنا مِثلَهُ مِن وُجدِک، وأعطِنا أضعافَهُ مِن فَضلِک، فَإِنَّ فَضلَک لایغیضُ، وإنَّ خَزائِنَک لاتَنقُصُ بَل تَفیضُ، وإنَّ مَعادِنَ إحسانِک لاتَفنى، وإنَّ عَطاءَک لَلعَطاءُ المُهَنَّأُ.
خداوندا! هر کس که حقّ این ماه را به طور شایسته رعایت کرد و حرمتش را آن گونه که باید، نگه داشت و حدود آن را به نحو شایسته انجام داد و در آن از گناهان به نحو شایسته پرهیز کرد، یا به سوى تو با کارى که رضاى تو را فراهم مى آورد، تقرّب جست و رحمتت را بر خویش معطوف داشت، ما را نیز چون او از خزانه جودت عطا کن و از فضل خویش چندین برابر او به ما ببخش؛ چرا که از فضل تو نمى کاهد و گنجینه هایت کاسته نمى شود ـ بلکه افزوده مى گردد ـ و سرچشمه هاى احسانت پایان نمى پذیرد؛ و عطاى تو، عطاى گواراست.
اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِهِ، وَاکتُب لَنا مِثلَ اُجورِ مَن صامَهُ، أو تَعَبَّدَ لَک فیهِ إلى یومِ القِیامَةِ.
خداوندا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و تا قیامت براى ما، مثل پاداش هاى روزه داران و عبادت کنندگانِ در این ماه را بنویس!
اللّهُمَّ إنّا نَتوبُ إلَیک فی یومِ فِطرِنَا الَّذی جَعَلتَهُ لِلمُؤمِنینَ عیداً وسُروراً، ولِأَهلِ مِلَّتِک مَجمَعاً ومُحتَشَداً مِن کلِّ ذَنبٍ أذنَبناهُ، أو سوءٍ أسلَفناهُ، أو خاطِرِ شَرٍّ أضمَرناهُ، تَوبَةَ مَن لا ینطَوی عَلى رُجوعٍ إلى ذَنبٍ، ولا یعودُ بَعدَها فی خَطیئَةٍ، تَوبَةً نَصوحاً خَلَصَت مِنَ الشَّک وَالاِرتِیابِ، فَتَقَبَّلها مِنّا وَارضَ عَنَّا وثَبِّتنا عَلَیها.
خداوندا! در این روز عید فطر که آن را براى مؤمنان، عید و مایه سُرور و براى پیروان آیین خود، مایه همایش و اجتماع قرار داده اى، از هر گناهى که مرتکب شده ایم یا [هر] بدى که انجام داده ایم یا [هر] فکر بدى که در دل داشته ایم، به درگاهت توبه مى کنیم؛ توبه کسى که در دل، قصد گناه دوباره ندارد و پس از توبه، به خطا روى نمى آورد، توبه اى راستین و خالص از شک و شبهه. پس، این توبه را از ما بپذیر و از ما خرسند باش و ما را بر این، استوار بدار!
اللّهُمَّ ارزُقنا خَوفَ عِقابِ الوَعیدِ، وشَوقَ ثَوابِ المَوعودِ، حَتّى نَجِدَ لَذَّةَ ما نَدعوک بِهِ وکآبَةَ ما نَستجیرُک مِنهُ، وَاجعَلنا عِندَک مِنَ التَّوّابینَ الَّذینَ أوجَبتَ لَهُم مَحَبَّتَک، وقَبِلتَ مِنهُم مُراجَعَة طاعَتِک، یا أعدَلَ العادِلینَ.
خداوندا! بیم از کیفر وعده داده شده و شوق به پاداش وعده داده شده را روزىِ ما کن تا لذّت آنچه تو را به آن مى خوانیم و رنج آنچه را از آن به تو پناه مى بریم، دریابیم. ما را در پیشگاه خود، از توبه کنندگانى قرار بده که محبّت خویش را برایشان حتمى ساخته اى و طاعت دوباره را از آنان پذیرفته اى، اى دادگرترینِ دادگران!
اللّهُمَّ تَجاوَز عَن آبائِنا واُمَّهاتِنا وأهلِ دینِنا جَمیعاً مَن سَلَفَ مِنهُم ومَن غَبَرَ إلى یومِ القِیامَةِ.
خداوندا! از پدران و مادران و همه هم کیشان ما، از گذشتگان و آیندگانشان تا روزِ قیامت در گذر!اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ نَبِینا وآلِهِ کما صَلَّیتَ عَلى مَلائِکتِک المُقَرَّبینَ، وصَلِّ عَلَیهِ وآلِهِ کما صَلَّیتَ عَلى أنبِیائِک المُرسَلینَ، وصَلِّ عَلَیهِ وآلِهِ کما صَلَّیتَ عَلى عِبادِک الصّالِحینَ، وأفضَلَ مِن ذلِک یا رَبَّ العالَمینَ، صَلاةً تَبلُغُنا بَرَکتُها، وینالُنا نَفعُها، ویستَجابُ لَها دُعاؤُنا، إنَّک أکرَمُ مَن رُغِبَ إلَیهِ، وأکفى مَن تُوُکلَ عَلَیهِ، وأعطى مَن سُئِلَ مِن فَضلِهِ، وأنتَ عَلى کلِّ شَیءٍ قَدیرٌ.۸
خداوندا! بر پیامبرمان محمّد و خاندانش درود فرست، آن گونه که بر فرشتگان مقرَّب خود درود فرستادى؛ و بر او و خاندانش درود فرست، آن گونه که بر پیامبران فرستاده ات درود فرستادى؛ و بر او و خاندانش درود فرست، آن گونه که بر بندگان صالح خود درود فرستادى و برتر از آن ـ اى پروردگار جهانیان ـ، درودى که برکتش و سودش به ما برسد و دعاى ما براى آن مستجاب شود! همانا تو بزرگوارترین کسى هستى که به او رغبت آرند و کارسازترین کسى که بر او توکل کنند و بخشنده ترین کسى که از فضل او بخواهند و تو بر هر چیز، توانایى.
پی‌نوشت‌ها:
۱.التحریم: ۸
۲. الأنعام: ۱۶۰
۳. البقرة: ۲۶۱
۴. البقرة: ۲۴۵
۵. إبراهیم: ۷
۶. غافر: ۶۰
۷. فی مصباح المتهجّد: «رعى حرمة هذا الشهر»، وفی المصادر الاُخرى: «رعى حقّ هذا الشهر».
۸.الصحیفة السجّادیة: ص ۱۷۱ الدعاء ۴۵، مصباح المتهجّد: ص ۶۴۲ ح ۷۱۸
منبع: حدیث نت