دعاى امام صادق علیه السلام در وداع با ماه رمضان
پرسش :
در خصوص وداع با ماه رمضان، چه دعایی از امام صادق علیه السلام نقل شده است؟
پاسخ :
شیخ کلینی رضوان الله علیه در کتاب کافی روایت کرده از ابو بصیر که حضرت امام صادق علیه السلام این دعا را برای وداع ماه رمضان خواندند:
خداوندا! تو در کتاب خویش که بر زبان پیامبرِ فرستاده ات ـ که درود تو بر او و خاندانش باد ـ جارى کردى، فرموده اى ـ و سخن تو، حق است ـ که: « ماه رمضان، ماهى است که قرآن در آن نازل شده است». و این، ماه رمضان است که سپرى شد. از ذات بزرگوار و کلمات کامل تو مى خواهم، اگر گناهى بر من مانده که آن را برایم نیامرزیده اى و مى خواهى مرا بر آن عذاب کنى و یا به سبب آن نیکى هایم را محو کنى، سپیده این شب ندمد، یا این ماه به پایان نرسد، مگر این که آن را براى من آمرزیده باشى، اى مهربان ترینِ مهربانان!
خداوندا! تو را ستایش، با همه ستودگى هایت، از آغاز تا پایانش، آنچه را خودت براى خود فرموده اى و آنچه را بندگان ستایشگر، تلاشگر، نعمت شمار و برگُزینندگانِ یاد و سپاس نعمت هاى تو گفته اند؛ آنان که از گروه هاى مختلف (آفریدگانت از فرشتگان مقرَّب، پیامبران و فرستادگان) و از اصناف صاحب نطق (از همه عالَمیان که تسبیح گوى تو اند) یارى شان کردى تا حقّ تو را ادا کنند. [تو را ستایش بر این که] ما را به ماه رمضان رساندى و از نعمت هایت به ما بخشیدى و قسمت و احسان بر ما داشتى و این گونه، نعمت هایت بر ما پیاپى گشت. نهایت ستایش، براى توست ؛ ستایشى جاودان، همیشگى، ابدى، پا بر جا و بى پایان که تا ابد پایان نپذیرد. ثناى تو شکوهمند است. ما را بر آن یارى کردى تا این که روزه و نماز آن را از جانب ما ادا کردى و نیز آنچه را (از نیکى، شُکر یا ذکر) که در این ماه به وسیله ما انجام گرفت.
خداوندا! با بهترین قبول و عفو و گذشت و آمرزشت و با حقیقت خرسندى ات، از ما بپذیر تا در این ماه، ما را بر هر خیر طلب شده و بخشش عطا شده نایل گردانى و در این ماه، ما را از هر چیز بیمناک و گناه انجام شده، ایمن دارى!
خداوندا! تو را به خواسته هاى بزرگ هر یک از بندگانت و تو را به نام هاى بزرگوارت و ثناى فراوانت و دعاى ویژه ات مى خوانم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستى و این ماه را، بزرگ ترین و بابرکت ترین ماه رمضانى قرار دهى که از آغاز آفرینشمان بر ما گذشته است، همراه با محفوظ ماندن دینم و رهایى جانم و اداى حاجتم و شفاعت پذیرى در خواسته هایم و کامل شدن نعمت بر من و برگرداندن بدى از من و پوشاندن جامه عافیت بر من؛ و این که به رحمت خویش مرا از آنانى قرار دهى که شب قدر را برایشان فراهم آوردى و آن را بهتر از هزار ماه قرار دادى، همراه با بزرگ ترین پاداش و ارزشمندترین ذخیره و عمر طولانى و سپاس شایسته و دارایى پیوسته.
خداوندا! تو را مى خوانم، به رحمت و احسانت، به گذشت و نعمت هایت، به شُکوه و احسانِ دیرین و نعمت بخشى ات، که این ماه را آخرین ماه رمضانِ ما قرار ندهى، تا این که سال آینده ما را در بهترین حالت به آن برسانى و هلال آن را به ما بشناسانى، همراه با آنان که به آن مى نگرند و آن را مى شناسند، همراه با بهترین عافیتت و برترین نعمتت و گسترده ترین رحمتت و سرشارترین قسمتت.
خداوندا، اى پروردگارى که مرا جز تو پروردگارى نیست! این وداع، وداع آخرین و آخرین دیدار من [با ماه رمضان ]نباشد، تا این که سال آینده آن را در کامل ترین نعمت ها و برترینِ امیدها به من بنمایانى، در حالى که من بهترین وفادار به تو باشم! همانا تو شنونده دعایى.
خداوندا! دعایم را بشنو، بر نالیدن و خضوع و فروتنى و توکلم بر تو، رحمت آور. من تسلیم تو ام. هیچ کامیابى اى، تن درستى اى، شرافت و نیز رسیدن به هدفى را جز با قدرت تو و از سوى تو امید ندارم. پس بر من منّت بگذار ـ اى که ثناى تو باشُکوه و نام هایت مقدّس است ـ و مرا به ماه رمضان برسان، در حالى که از هر ناپسند و مشکلى سالم، و از همه بدى ها دور باشم! ستایش، خدا را که یارى مان کرد تا این ماه را روزه بگیریم و عبادت کنیم تا آن که ما را به آخرین شبِ آن رساند.
الکافی: ج ۴ ص ۱۶۵
شیخ کلینی رضوان الله علیه در کتاب کافی روایت کرده از ابو بصیر که حضرت امام صادق علیه السلام این دعا را برای وداع ماه رمضان خواندند:
اللّهُمَّ إنَّک قُلتَ فی کتابِک المُنزَلِ: « شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ » وهذَا شَهرُ رَمَضانَ وقَد تَصَرَّمَ، فَأَسأَلُک بِوَجهِک الکریمِ وکلَماتِک التّامَّةِ، إن کانَ بَقِی عَلَی ذَنبٌ لَم تَغفِرهُ لِی، أو تُرِیدُ أن تُعَذِّبَنی عَلَیهِ أو تُقایسَنی بِهِ، أن یطلُعَ فَجرُ هذِهِ اللَّیلَةِ أو یتَصَرَّمَ هذا الشَّهرُ إلاّ وقَد غَفَرتَهُ لی، یا أرحَمَ الرّاحِمینَ.
خداوندا! تو در کتاب خویش که بر زبان پیامبرِ فرستاده ات ـ که درود تو بر او و خاندانش باد ـ جارى کردى، فرموده اى ـ و سخن تو، حق است ـ که: « ماه رمضان، ماهى است که قرآن در آن نازل شده است». و این، ماه رمضان است که سپرى شد. از ذات بزرگوار و کلمات کامل تو مى خواهم، اگر گناهى بر من مانده که آن را برایم نیامرزیده اى و مى خواهى مرا بر آن عذاب کنى و یا به سبب آن نیکى هایم را محو کنى، سپیده این شب ندمد، یا این ماه به پایان نرسد، مگر این که آن را براى من آمرزیده باشى، اى مهربان ترینِ مهربانان!
اللّهُمَّ لَک الحَمدُ بِمَحامِدِک کلِّها أوَّلِها وآخِرِها، ما قُلتَ لِنَفسِک مِنها، وما قالَ الخَلائِقَ الحامِدونَ، المُجتَهِدونَ، المَعدودونَ، المُوَقِّرونَ ذِکرِک وَالشُّکرِ لَک، الَّذینَ أعَنتَهُم عَلى أداءِ حَقِّک مِن أصنافِ خَلقِک، مِنَ المَلائِکةِ المُقَرَّبینَ وَالنَّبِیینَ وَالمُرسَلینَ، وأصنافِ النّاطِقینَ والمُسَبِّحینَ لَک مِن جَمیعِ العالَمینَ، عَلى أنَّک بَلَّغتَنا شَهرَ رَمَضانَ وعَلَینا مِن نِعَمِک، وعِندَنا مِن قِسَمِک وإحسانِک وتَظاهُرِ امتِنانِک بِذلِک، لَک مُنتَهَى الحَمدِ الخالِدِ الدّائِمِ الرّاکدِ المُخَلَّدِ السَّرمَدِ الَّذی لا ینفَدُ طولَ الأَبَدِ، جَلَّ ثَناؤُک أعَنتَنا عَلَیهِ حَتّى قَضَینا صِیامَهُ وقِیامَهُ، مِن صَلاةٍ وما کانَ مِنّا فیهِ مِن بِرٍّ أو شُکرٍ أو ذِکرٍ.
خداوندا! تو را ستایش، با همه ستودگى هایت، از آغاز تا پایانش، آنچه را خودت براى خود فرموده اى و آنچه را بندگان ستایشگر، تلاشگر، نعمت شمار و برگُزینندگانِ یاد و سپاس نعمت هاى تو گفته اند؛ آنان که از گروه هاى مختلف (آفریدگانت از فرشتگان مقرَّب، پیامبران و فرستادگان) و از اصناف صاحب نطق (از همه عالَمیان که تسبیح گوى تو اند) یارى شان کردى تا حقّ تو را ادا کنند. [تو را ستایش بر این که] ما را به ماه رمضان رساندى و از نعمت هایت به ما بخشیدى و قسمت و احسان بر ما داشتى و این گونه، نعمت هایت بر ما پیاپى گشت. نهایت ستایش، براى توست ؛ ستایشى جاودان، همیشگى، ابدى، پا بر جا و بى پایان که تا ابد پایان نپذیرد. ثناى تو شکوهمند است. ما را بر آن یارى کردى تا این که روزه و نماز آن را از جانب ما ادا کردى و نیز آنچه را (از نیکى، شُکر یا ذکر) که در این ماه به وسیله ما انجام گرفت.
اللّهُمَّ فَتَقَبَّلهُ مِنّا بِأَحسَنِ قَبولِک وتَجاوُزِک وعَفوِک، وصَفحِک وغُفرانِک وحَقیقَةِ رِضوانِک،حَتّى تُظفِرَنا فیهِ بِکلِّ خَیرٍ مَطلوبٍ، وجَزیلِ عَطاءٍ مَوهوبٍ، وتوقِینا فیهِ مِن کلِّ مَرهوبٍ أو بَلاءٍ مَجلوبٍ أو ذَنبٍ مَکسُوبٍ.
خداوندا! با بهترین قبول و عفو و گذشت و آمرزشت و با حقیقت خرسندى ات، از ما بپذیر تا در این ماه، ما را بر هر خیر طلب شده و بخشش عطا شده نایل گردانى و در این ماه، ما را از هر چیز بیمناک و گناه انجام شده، ایمن دارى!
اللّهُمَّ إنّی أسأَلُک بِعَظیمِ ما سَأَلَک أحَدٌ مِن خَلقِک، مِن کریمِ أسمائِک وجَمیلِ ثَنائِک وخاصَّةِ دُعائِک، أن تُصَلِّی عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وأن تَجعَلَ شَهرَنا هذا أعظَمَ شَهرِ رَمَضانَ مَرَّ عَلَینا مُنذُ أنزَلتَنا إلَى الدُّنیا بَرَکةً، فی عِصمَةِ دینی وخَلاصِ نَفسی، وقَضاءِ حَوائِجی وتُشَفِّعَنی فی مَسائِلی وتَمامِ النِّعمَةِ عَلَی، وصَرفِ السُّوءِ عَنّی ولِباسِ العافِیةِ لی فیهِ، وأن تَجعَلَنی بِرَحمَتِک مِمَّن خِرتَ لَهُ لَیلَةَ القَدرِ وجَعَلتَها لَهُ خَیرا مِن ألفِ شَهرٍ، فی أعظَمِ الأَجرِ وکرائِمِ الذُّخرِ، وحُسنِ الشُّکرِ وطولِ العُمُرِ ودَوامِ الیسرِ.
خداوندا! تو را به خواسته هاى بزرگ هر یک از بندگانت و تو را به نام هاى بزرگوارت و ثناى فراوانت و دعاى ویژه ات مى خوانم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستى و این ماه را، بزرگ ترین و بابرکت ترین ماه رمضانى قرار دهى که از آغاز آفرینشمان بر ما گذشته است، همراه با محفوظ ماندن دینم و رهایى جانم و اداى حاجتم و شفاعت پذیرى در خواسته هایم و کامل شدن نعمت بر من و برگرداندن بدى از من و پوشاندن جامه عافیت بر من؛ و این که به رحمت خویش مرا از آنانى قرار دهى که شب قدر را برایشان فراهم آوردى و آن را بهتر از هزار ماه قرار دادى، همراه با بزرگ ترین پاداش و ارزشمندترین ذخیره و عمر طولانى و سپاس شایسته و دارایى پیوسته.
اللّهُمَّ وأسأَلُک بِرَحمَتِک وطَولِک وعَفوِک ونَعمائِک، وجَلالِک وقَدیمِ إحسانِک وَامتِنانِک، أن لا تَجعَلَهُ آخِرَ العَهدِ مِنّا لِشَهرِ رَمَضانَ حَتّى تُبَلِّغَناهُ مِن قابِلٍ عَلى أحسَنِ حالٍ، وتُعَرِّفَنی هِلالَهُ مَعَ النَّاظِرینَ إلَیهِ والمُتَعَرِّفینَ لَهُ فی أعفى عافِیتِک، وأنعَمِ نِعمَتِک وأوسَعِ رَحمَتِک وأجزَلِ قَسمِک.
خداوندا! تو را مى خوانم، به رحمت و احسانت، به گذشت و نعمت هایت، به شُکوه و احسانِ دیرین و نعمت بخشى ات، که این ماه را آخرین ماه رمضانِ ما قرار ندهى، تا این که سال آینده ما را در بهترین حالت به آن برسانى و هلال آن را به ما بشناسانى، همراه با آنان که به آن مى نگرند و آن را مى شناسند، همراه با بهترین عافیتت و برترین نعمتت و گسترده ترین رحمتت و سرشارترین قسمتت.
[اللّهُمَّ] یا رَبِّی الَّذی لَیسَ لی رَبٌّ غَیرُهُ، لا یکونُ هذَا الوَداعُ مِنّی لَهُ وَداعَ فَناءٍ ولا آخِرَ العَهدِ مِنّی لِلِّقاءِ، حَتّى تُرِینیهُ مِن قابِلٍ فی أوسَعِ النِّعَمِ وأفضَلِ الرَّجاءِ، وأنَا لَک عَلى أحسَنِ الوَفاءِ، إنَّک سَمیعُ الدُّعاءِ.
خداوندا، اى پروردگارى که مرا جز تو پروردگارى نیست! این وداع، وداع آخرین و آخرین دیدار من [با ماه رمضان ]نباشد، تا این که سال آینده آن را در کامل ترین نعمت ها و برترینِ امیدها به من بنمایانى، در حالى که من بهترین وفادار به تو باشم! همانا تو شنونده دعایى.
اللّهُمَّ اسمَع دُعائی وَارحَم تَضَرُّعی وتَذَلُّلی لَک واستِکانَتی وتَوَکلی عَلَیک، وأنَا لَک مُسلِمٌ لا أرجو نَجاحا ولا مُعافاةً ولا تَشریفا ولا تَبلیغا إلاّ بِک ومِنک، فَامنُن عَلَی جَلَّ ثَناؤُک وتَقَدَّسَت أسماؤُک، بِتَبلیغی شَهرَ رَمَضانَ وأنا مُعافىً مِن کلِّ مَکروهٍ ومَحذورٍ ومِن جَمیعِ البَوائِقِ، الحَمدُ للّهِِ الَّذی أعانَنا عَلى صِیامِ هذَا الشَّهرِ وقِیامِهِ حَتّى بَلَّغَنی آخِرَ لَیلَةٍ مِنهُ.
خداوندا! دعایم را بشنو، بر نالیدن و خضوع و فروتنى و توکلم بر تو، رحمت آور. من تسلیم تو ام. هیچ کامیابى اى، تن درستى اى، شرافت و نیز رسیدن به هدفى را جز با قدرت تو و از سوى تو امید ندارم. پس بر من منّت بگذار ـ اى که ثناى تو باشُکوه و نام هایت مقدّس است ـ و مرا به ماه رمضان برسان، در حالى که از هر ناپسند و مشکلى سالم، و از همه بدى ها دور باشم! ستایش، خدا را که یارى مان کرد تا این ماه را روزه بگیریم و عبادت کنیم تا آن که ما را به آخرین شبِ آن رساند.
الکافی: ج ۴ ص ۱۶۵